30 november 2021, Flor Linckens
Alia Ali: “Textiel verenigt én verdeelt ons, zowel op fysiek als symbolisch vlak.”
In Contour Gallery in Rotterdam is tot en met 9 januari 2022 de tentoonstelling ‘Vocal Motifs’ te zien, met werk van Alia Ali. Deze multidisciplinaire kunstenaar is een echte wereldburger. Ze werd geboren in Oostenrijk als dochter van een Jemenitisch-Amerikaanse vader en een Bosnische moeder, reisde vooralsnog naar meer dan zestig landen en woonde in maar liefst zeven landen. Het is dan ook niet vreemd dat de kunstenaar zich in haar werk richt op culturen rond geografische kruispunten. Ze groeide op in een gezin vol taalkundigen, een feit dat haar werk naar eigen zeggen sterk beïnvloed heeft. Haar praktijk omvat onder andere fotografie, video en installatie en gaat over taal, ras, gender, de complexiteit van diaspora-identiteiten, geopolitieke geschiedenissen en imperialisme. Deze week, tijdens Art Miami Week, wordt Alia als één van de twintig emerging talents gepresenteerd van de Artsy Vanguard (‘Voorhoede’) Prize 2021.
Inheemse stoffen en stofpatronen zijn een terugkerend thema in haar werk, omdat die vaak een reflectie zijn van migratiepatronen en achterliggende conflicten, machtsverhoudingen en geschiedenissen. Ali: “Textiel verenigt én verdeelt ons, zowel op fysiek als symbolisch vlak.” Hoewel de inheemse stoffen in het werk van Ali een regionale achtergrond hebben is de productie ervan vaak opgeschaald naar een globale schaal — in veel gevallen omdat ze zijn toegeëigend door westerse producenten. De kunstenaar beschouwt inheemse textielstoffen dan ook als een uniek document waarin politiek, economie en geschiedenis tot botsing komen.
Alia Ali, Migration - Cosmic Vibrations, 2021, Contour Gallery.
Denk aan de beroemde, vrolijke Vlisco-stoffen, te zien in haar serie ‘Flux’. Deze stoffen leggen een koloniale geschiedenis en uitbuiting bloot die is verweven in het maakproces. De felgekleurde stoffen zijn niet meer weg te denken uit het historische en hedendaagse West-Afrikaanse straatbeeld, maar deze waxstoffen worden sinds 1876 verscheept vanuit Nederland. Het Nederlandse textielbedrijf Vlisco eigende zich hiervoor kleurmethoden toe van Javaanse batikprinters, uit hun toenmalige kolonie Nederlands-Indië. De prints werden ontdaan van bestaande symboliek en in Nederland bedrukt met een aangepaste bankbiljettenprinter, die de bijnaam ‘La Javanaise’ kreeg. Afrikaanse landen vormden vervolgens een afzetmarkt voor deze producten. Door deze machtsverhouding is er een vreemde situatie ontstaan: omdat er copyright rust op deze prints mogen ze niet zomaar (zonder betaling) gebruikt worden door mensen uit de cultuur waar deze prints oorspronkelijk vandaan komen. Tegenwoordig worden deze en andere "Vlisco"-prints veelvuldig gekopieerd in landen als China. De marketingcampagne van Vlisco is op zijn zachtst gezegd verrassend te noemen: zij claimen dat zij ’The True Original’ maken. Het geeft goed weer hoe kolonialisme kan zorgen voor een verdunning van inheemse cultuur.
Alia Ali, Indigo - Stellar, 2021, Contour Gallery.
Ali maakt gebruik van deze stoffen om zo gelaagde fotografische sculpturen en installaties te maken. Ze toont in stof gewikkelde personages die enerzijds onzichtbaar worden door camouflage, en anderzijds juist hyperzichtbaar worden — en tonen dat er mensen schuilen achter deze geschiedenissen. De karakters reflecteren de nabijheid van stoffen, die vaak direct op de huid gedragen worden. Maar de vrolijke kleuren en prints verhullen tegelijkertijd ook de donkere geschiedenissen achter deze stoffen. Ali heeft persoonlijk contact met de ambachtslieden achter deze textielsoorten en laat zich door hen informeren over de betekenissen en processen achter de stoffen, patronen en pigmenten. Zelf past ze ook ambachtelijke elementen toe door de werken uit enkele series met de hand te upholsteren (bekleden). Het enige dat daarbij identiek blijft is de foto in de (unieke) lijst. De kunstenaar werkt daarbij in verschillende reeksen. De serie ‘Flux’ gaat over de Ivoorkust, ‘Migration’ over Senegal en ‘Flow’ over Ikatstoffen uit Oezbekistan. De ‘Indigo’ serie gaat juist over de manieren waarop verschillende culturen van over de hele wereld gebruik hebben gemaakt van de natuurlijke blauwe kleurstof indigo.
De serie ‘Borderland’, die ook te zien is in de tentoonstelling in Contour Gallery, gaat over Jemen: het moederland van haar vader. Het werk van Ali reflecteert de problemen waar veel mensen uit een diaspora mee in aanraking komen: hoe voel je je verbonden met je land van afkomst wanneer je er fysiek van gescheiden bent? In het geval van Ali wordt dat versterkt door het feit dat haar wortels liggen in een door burgeroorlog geteisterd land dat, in de woorden van de VN, de achtergrond is van de grootste humanitaire crisis ter wereld. Op dit moment is 80% van de bevolking van Jemen afhankelijk van humanitaire hulp. Hoe identificeer je je met je wortels als deze cultuur langzaam wordt uitgeroeid? Ook haar moeders kant van de familie kreeg te maken met geweld: haar Bosnische familieleden moesten hun thuisland ontvluchten tijdens de Bosnische genocide van 1995.
Alia Ali, Borderland - The Miniatures / Tehuatepec, 2018, Contour Gallery.
Ali maakt naast foto’s ook videowerken over Jemen. Deze werken worden beschreven als ‘Yemeni-futurism’, een verwijzing naar de term ‘Afrofuturism’. In het Afrofuturisme wordt de Black Experience en diaspora opnieuw vormgegeven door Zwarte kunstenaars, academici, muzikanten en activisten. Er ontstaat zo een nieuwe culturele uiting met elementen uit de fantasie, mystiek, science fiction en (Zwarte) geschiedenis —een verwerping van het (neo)kolonialisme. Het Afrofuturisme is naast de kunstwereld ook terug te zien in populaire cultuur, in films als Black Panther en de videoclips van Janelle Monáe. Jemenitisch-futurisme heeft de potentie om hetzelfde te kunnen doen voor het Jemenitisch erfgoed.
Ali behaalde een bachelor in Studio Art en Middle Eastern studies aan Wellesley College en een master in fotografie aan het California Institute of the Arts. Tegenwoordig verdeelt ze haar tijd tussen Los Angeles, New Orleans en Marrakech. De kunstenaar rondde residenties af in Amerika, Vietnam, Japan, Mexico en Marokko en haar werk werd opgenomen in de collecties van o.a. The British Museum, Princeton University, het New Orleans Museum of Art en de KRC collectie. Haar prijswinnende werk verscheen onder meer in de Financial Times, Le Monde, Elle, Vogue, NRC, Hyperallergic en Harper's Bazaar Arabia en ze verzorgde onder meer lezingen aan Harvard en het LACMA.
