05 april 2024, Yves Joris
Melancholie in crescendo, een lied voor het einde van een tijdperk
In een wereld gedrenkt in schemering, waar het fluisteren van de sterren langzaam vervaagt in het rumoer van ons eigen bestaan, nodigt de tentoonstelling 'A Melody for the End of the Holocene' in Art Gallery De Wael 15 ons uit om te luisteren naar de laatste tonen van een verloren melodie. Toon Boeckmans, de kunstenaar achter deze expositie, daagt ons uit om te reflecteren op het einde van een tijdperk en de geboorte van een nieuwe harmonie. Hoe hij dit aanpakt? Met kleine ongecompliceerde ingrepen die ons laten nadenken over wat we zien. Of, … wat we denken te zien.
De titel van de expo alleen al roept een gevoel van weemoed op, een melancholische melodie die echoot door de gangen van onze verbeelding. Het Holoceen, een periode van relatieve stabiliteit en overvloed, nadert zijn onvermijdelijke einde. Maar te midden van deze melancholie ontstaat er een vreemd soort schoonheid, een esthetiek van verandering en transformatie die Boeckmans met ons wil delen terwijl ik me voorstel dat op de achtergrond Don’t look back van John Lee Hooker weerklinkt. “We're gonna live for the future, not the past.”
Toon Boeckmans, Untitled (Monade), 2024, Art Gallery De Wael 15
Boeckmans werk leidt ons door een landschap van verloren herinneringen en onvervulde dromen. Zijn sculpturen, schilderijen en installaties zijn als een reis door de ruïnes van een verloren beschaving, waar de overblijfselen van het verleden samensmelten met de belofte van de toekomst. Elk kunstwerk vertelt een verhaal, een verhaal van vergankelijkheid en wedergeboorte, van chaos en creatie. Sommige werken hebben een titel. Anderen nodigen uit om achter het woord Untitled op zoek te gaan naar een eigen verhaal. Black as Midnight On a Moonless Night draagt evenveel blues in zich als het eerdere Don’t look back. Deze keer betreft het echter een werk van de kunstenaar waar hij een ronde houten schijf bewerkt met epoxyhars, lak en vernis. Het geheel wordt op het eerste zicht doorboord door nagels, een knipogende verwijzing naar zowel het spijkerschrift als het meer recente werk van Günther Uecker. Maar als je dichterbij komt, zie je dat het opgekleefde visdobbertjes zijn, waardoor het geheel voor mij plots een vistochtje tijdens een inktzwarte nacht wordt.
Van Monade tot Moeder
In het hart van de tentoonstelling vinden we een symfonie van contrasten - licht en duisternis, orde en wanorde, leven en dood. Boeckmans nodigt ons uit om te dansen op de rand van de afgrond, om te omarmen wat verloren is gegaan en te omhelzen wat nog moet komen. Zijn werk is een viering van de menselijke geest, een ode aan de kracht van verbeelding en creativiteit te midden van de chaos van het bestaan. En geen betere manier om onze creativiteit te testen dan door twee werken die de titel ‘Untitled’ meekregen met elkaar in verbinding te brengen. Met Untitled (Monade) voert de kunstenaar ons mee naar de pythagoreërs waar de monade het eerste ding was dat ‘was’ en daardoor een unieke plaats inneemt in hun denken. We zien een eierschaal waarin centraal een rood punt staat. Uit dit punt ontstond het leven van het holoceen. In Untitled (Mother) – let op het beginrijm waarmee beide werken door het leven gaan – zijn we een stap verder. Niet langer ‘mono’, maar een grote bol omringd door kleinere. Het geheel bevindt zich in een beschermde kader. Een duidelijkere boodschap kan de kunstenaar niet uitdragen.
Toon Boeckmans, Untitled (Mother), 2024, Art Gallery De Wael 15
Maar misschien is het belangrijkste aspect van 'A Melody for the End of the Holocene' niet zozeer de boodschap die het overbrengt, maar de vragen die het oproept. Wat betekent het om te leven in een tijd van grote verandering? Hoe kunnen we ons verhouden tot de onzekerheden van de toekomst? En wat voor melodie zullen we componeren voor de volgende fase van ons bestaan?
Dubito, ergo sum
In een discrete hoekje bevindt zich het werk Der Zweifler / De Twijfelaar, een verwijzing naar Bertolt Brechts gedicht met daarin de versregel “Nachdenklich betrachteten wir mit Neugier den zweifelnden Blauen Mann auf der Leinwand, sahen uns an und Begannen von vorne.” (Der Zweifler, Bertolt Brecht, 1937). Het blauwe figuurtje dat weggelopen lijkt uit een speeldoos van enkele decennia geleden, doet zijn werk, en kruipt onder de huid en blijft samen met de melodie in ons achter, een fluistering van hoop te midden van de chaos. Misschien is dit het echte geschenk van Toon Boeckmans' werk - niet alleen de herinnering aan wat was, maar ook de belofte van wat kan zijn. En misschien, heel misschien, is er nog steeds een plaats voor schoonheid in deze onzekere wereld.
Toon Boeckmans, Der Zweifler / De Twijfelaar, 2024, Art Gallery De Wael 15
