08 march 2021, Manuela Klerkx
De zachte stem van de kunst: drie vragen aan Nicole Ex
‘‘Om je stem te laten horen moet je niet hoeven schreeuwen,
fluisteren moet genoeg zijn.”
Nicole Ex
Nicole Ex is oprichter en hoofdredacteur van See All This, een kunstmagazine dat vier keer per jaar verschijnt in print, en dat zich - onder de naam Pretty Brilliant - inzet voor meer aandacht voor vrouwelijke kunstenaars.
En dat blijkt anno 2021 nog altijd geen onnodige luxe.
Het begon allemaal met ‘99 geniale vrouwen in de kunst’, het speciale zomernummer van See All This uit 2018 waarin, vooruitlopend op het 100-jarig vrouwenkiesrecht in 2019, de stem van vrouwen centraal stond. Nicole Ex: ‘Het was een enorme schok toen we ons gaandeweg de voorbereiding van dit nummer realiseerden dat in de eerste edities van Jansons History of Art en Gombrichs The Story of Art, de twee belangrijkste naslagwerken op het gebied van de Westerse kunstgeschiedenis - en verplichte kost voor studenten kunstgeschiedenis - geen enkele vrouw staat. Nul. In de gereviseerde druk uit 2014 zijn dat er 37 op een totaal van 747 kunstenaars.’
Inderdaad een verbijsterende constatering.
Als reactie - er was immers nog een hoop werk te doen - besloot See All This haar vijfjarig jubileum te vieren met een dubbeldik jubileumnummer 2020/2021 bestaande uit maar liefst 300 pagina’s gewijd aan 379 vrouwelijke kunstenaars van over de hele wereld. Een nummer dat insloeg als een bom. Niet voor niets is deze ‘visueel overdonderdende’ (****, NRC) uitgave inmiddels toe aan haar tweede druk en is het vooralsnog het enige naslagwerk gewijd aan de rol van vrouwelijke kunstenaars door de eeuwen heen. En zo’n boek blijkt hard nodig, want tot op de dag van vandaag is het dramatisch gesteld met het marktaandeel van vrouwelijke kunstenaars (2 procent in 2019, goed voor 3,5 miljard euro en dat is minder dan er in de afgelopen tien jaar voor Picasso is betaald).
Claudy Jongstra, Diptych, 2021, Galerie Fontana.
Ik wilde weten wat er, uitgaande van de resultaten van het onderzoek van See All This, aan deze achterstand ten grondslag ligt en hoe we daar verandering in zouden kunnen brengen. Dus belde ik Nicole Ex op met drie prangende vragen:
MK: ‘Hoe is die totale ontkenning van het bestaan van vrouwelijke kunstenaars tot stand gekomen en waarom bestaat die tot op de dag van vandaag?’
NE: ‘Dat is nogal een grote vraag die bijna niet is te beantwoorden. Wel heeft die ontkenning te maken met een aantal aannames. Zo zouden vrouwen teveel of te weinig ambitie hebben en zou de kwaliteit van hun werk niet groot genoeg zijn. Ik zoek de oorzaak eerder in ons ‘verinnerlijkte glazen plafond’ waaraan beide seksen zich schuldig maken en dat verklaart waarom er nog steeds sprake is van een gevoel van minachting (aan de kant van mannen) en minderwaardigheid (aan de kant van vrouwen) als het aankomt op kwaliteiten die historisch als vrouwelijk worden aangemerkt zoals het emotionele en het lichamelijke, het verzorgende en het verleidelijke. Maar ook staat het vrouwelijke voor schepping en creatie, voor geborgenheid. Niet voor niets spreken we van ‘Moeder Aarde’. Deze kwaliteiten worden van oudsher minder gewaardeerd dan de ‘mannelijke’ kenmerken als rationaliteit en zekerheid. Het vrouwelijke deel van de bevolking kon - in de ogen van de heersende religieuze en maatschappelijke elite - maar beter thuis blijven om te voorkomen dat de waarden en normen - en hun bijbehorende privileges - van het mannelijke, witte establishment aangetast zouden worden. De vrouw kon zich maar beter kwijten van haar verzorgende en ondersteunende taken ten behoeve van het gezin. Bovendien zou ze, als barend wezen, toch geen carrière kunnen maken en de daarmee gepaard gaande financiële zelfstandigheid kunnen bemachtigen. Win-win dus. Vanuit één kant gedacht dan.
Natascha Libbert, Cliffhanger, 2020, Galerie Vriend van Bavink.
MK: ‘Hoe kunnen we deze situatie ten goede keren zonder aan kwaliteit in te boeten?
NE: ‘Emancipatie begint met de vrijheid om te kiezen - van kiezen voor werk, voor kinderen, of voor allebei - en gelijke (financiële) waardering. Daarnaast moeten we af van het vooroordeel dat vrouwen minder talent zouden hebben, of dat hun werk van lagere kwaliteit zou zijn. Dat zijn aannames die geen hout snijden maar bedoeld zijn om mensen uit te sluiten. We moeten op zoek naar ‘zachte’ waarden, gebaseerd op keuzevrijheid en empathie. Met zachte waarden bedoel ik waarden die ruimte bieden voor persoonlijke vrijheid, empathie, nieuwsgierigheid, verandering, zorg om de aarde, etc. Ik geloof dat we ons momenteel op een kantelpunt begeven waarop we moeten ophouden de wereld met één oog te bekijken. Mannen en vrouwen moeten zich niet isoleren van elkaar of zich meten aan elkaar. Vanuit zijn/haar eigenheid moet iedere kunstenaar gezien en gewaardeerd worden op zijn haar/eigen merites en niet op vooroordelen. Maar zonder de medewerking van galeriehouders en kunstkopers, museumdirecteuren en kunstcritici, gaat dat niet lukken.’
Awoiska van der Molen, #589-5, 2020, Annet Gelink Gallery.
MK: Ik begreep dat ‘Pretty Brilliant’ een on going project is. Hoelang willen jullie daarmee doorgaan?
NE: Zolang de inhaalslag nog niet gemaakt is zal See All This zich blijven inzetten voor vrouwelijke kunstenaars - en niet alleen de aankomende, jonge en media-fähige talenten of de oude, excentrieke kunstenaressen met een groot oeuvre - die hun leven en carrière op hun eigen manier vormgeven. Om je stem te laten horen moet je niet hoeven schreeuwen, fluisteren moet genoeg zijn. Want ook een zachte stem kan van zich laten horen. Daar zorgt See All This wel voor.
Robin de Puy, Randy, #8230, 2017, The Ravestijn Gallery.
Top 5 vrouwelijke kunstenaars op GalleryViewer van Nicole Ex:
• Jacqueline Hassink
• Claudy Jongstra
• Natascha Libbert
• Awoiska van der Molen
• Robin de Puy
