01 february 2025, Yves Joris
De zwarte vogel in het rode glas wijn
Gisteren was het gedichtendag. De hele dag werd ik omhelsd door gedichten. Soms experimenteel, soms speels, meestal sentimenteel. Veel gedichten waarin het woord ‘rood’ de hoofdrol speelde. Ik kon het niet laten en ging met Google op stap langsheen de tinten rood, van appelrood naar framboos, van bordeaux naar karmijn. Op GalleryViewer ging ik vervolgens op zoek naar bijpassende rode kunstwerken in de voetsporen van de blauwe queeste die ik vroeger ondernam.
“Tijd is een zwarte vogel gevangen in een rood glas wijn.” Het beeld dat dichter Ben Cami oproept, is ongrijpbaar en krachtig. De zwarte vogel, symbool van het onmeetbare en ongrijpbare, gevangen in rood, dat brandt en tintelt. Wat is tijd, als niet een vleugelslag in een oneindige lucht? En wat is rood, als niet de kleur die ons eraan herinnert dat we leven, verliezen, liefhebben en bloeden?
De kleur rood is meer dan een visuele ervaring; het is een emotionele staat. Rood is de kleur van het hart, van de liefde, maar ook van het gevaar. Rood roept op tot actie, verwarmt, maar kan ook een waarschuwing zijn. In de werken van kunstenaars zoals Hendrik en Paula Kerstens, Thirza Schaap en Athar Jaber zien we rood niet als een stilstaande kleur, maar als een levende entiteit. De kleur beweegt, bloeit, en, net als de tijd zelf, kan het niet volledig worden vastgelegd.
De poëzie van een kleur
In de werken van Hendrik en Paula Kerstens wordt rood een uitbundig en prikkelend statement. Hun werk Red Turban laat een verrassende mix zien van verfijning, esthetiek en een subtiele verwijzing naar historische portretten. Het rode accent in het werk lijkt te pulseren met energie, als een knipoog naar de verleidelijke en soms overweldigende kracht van deze kleur.
Thirza Schaap daarentegen maakt gebruik van rood als een transformerend element. In haar werk Red Bottoms speelt het rood niet alleen een visuele, maar ook een narratieve rol. Het roept vragen op over consumptie, identiteit en expressie. De rode elementen zijn niet zomaar decoratie; ze zijn krachtige markers van aanwezigheid, van gezien en gehoord willen worden.
Hendrik & Paula Kerstens, Red Turban, 2015, Bildhalle
Athar Jabers Je t’aime op zijn beurt balanceert op de grens tussen brutaliteit en kwetsbaarheid. De ruwe textuur van de steen, gevormd door millennia van erosie, contrasteert scherp met de felle rode tekst die erop geëtst staat: een uitroep die niet fluistert maar schreeuwt. Rood, de kleur van bloed en hartstocht, trekt meteen de blik naar zich toe. Het symboliseert leven en liefde, maar ook gevaar en pijn. In dit werk lijkt het rood te druipen als een krachtige markering — een signaal dat liefde geen subtiele aanwezigheid hoeft te zijn, maar een intense, onstuitbare kracht is. Door deze heftige expressie op een onwankelbare steen te plaatsen, suggereert Jaber voor mij dat liefde zowel tijdelijk als eeuwig kan zijn: een moment van vurigheid vastgelegd op een medium dat door de tijd heen zal blijven bestaan. Het werk confronteert ons met de paradox van menselijke emoties die kortstondig zijn, maar toch de ambitie hebben onuitwisbaar te zijn. Met Je t’aime verlegt Jaber de grenzen tussen sculptuur, taal en emotie. Het resultaat is een provocatieve maar krachtige oerkreet: een ode aan de onstuimige, compromisloze kracht van de liefde.
Thirza Schaap, red bottoms, from the series "Plastic Ocean", 2020, Bildhalle
De kleur van overleving
Rood heeft door de geschiedenis heen een centrale rol gespeeld in onze symboliek en cultuur. In de prehistorie werd rode oker gebruikt om grotten te beschilderen, een vroege vorm van kunst die het verlangen van de mensheid om verhalen te vertellen weerspiegelt. In de Renaissance was rood de kleur van macht en rijkdom, gedragen door koningen en kardinalen. Het werd geassocieerd met passie en woede, liefde en oorlog. In de kunst is het de kleur van zowel het transcendente als het alledaagse.
Maar wat maakt rood zo bijzonder? Waarom raakt deze kleur ons op zo’n diep niveau? Wetenschappelijk gezien is rood de eerste kleur die baby's kunnen onderscheiden, een kleur die direct onze aandacht trekt door zijn golflengte. Het is een kleur die we instinctief associëren met overleven: het vuur dat warmte biedt, maar ook verwoest; het bloed dat leven geeft, maar ook getuige is van pijn. Rood is de kleur van emoties, van hartstocht en woede, van vastberadenheid en kwetsbaarheid.
Zwarte vogel in rood glas wijn
In het citaat van Ben Cami ontmoeten we de complexe relatie tussen tijd en rood. De zwarte vogel symboliseert het ongrijpbare van tijd. Hij vliegt, vluchtig, en lijkt altijd net buiten ons bereik. Maar in het rode glas wordt hij vastgehouden, even gevangen in een moment. Toch blijft tijd, net als rood, altijd in beweging. Zelfs in zijn stilstand voel je de energie, de spanning van wat nog moet komen.
De zwarte vogel in het glas herinnert ons eraan dat we allemaal gevangen zitten in onze eigen perceptie van tijd. We tellen de uren, meten de dagen, maar tijd ontsnapt ons altijd, glijdt door onze vingers als zand. En rood? Rood is het glas dat ons dwingt om stil te staan, om te voelen. Het is de kleur van momenten die we nooit vergeten, van liefde die ons verandert, van pijn die ons leert.
In de kunstwereld is rood vaak een provocatie. Het daagt uit, vraagt om aandacht. Kunstenaars zoals Rothko gebruikten rood om emotionele landschappen te creëren waarin de kijker zichzelf kan verliezen. Toen in de 19e eeuw cadmiumrood ontwikkeld werd, schilderde Henri Matisse alleen met deze kleur. Getuige ervan is het werk de Rode Studio. Rood in de abstracte werken is iedereen bekend en Barnett Newman vroeg ons zelfs Who is afraid of yellow, red and blue.
Athar Jaber, Je T'Aime!!!, 2023, Gallery Ysebaert
Kiezen is verliezen
Met Kerstens, Schaap en Jaber schets ik een heel beperkt beeld van de vele werken waarin kunstenaars rood een hoofdrol toebedelen. Hun rood is niet enkel een kleur, maar een verhaal, een ervaring. Rood beweegt door hun doeken en sculpturen, net zoals tijd door ons leven beweegt. En net zoals we tijd niet kunnen vasthouden, kunnen we rood niet volledig begrijpen. Het blijft altijd iets dat we voelen, eerder dan iets dat we weten.
“Tijd is een zwarte vogel gevangen in een rood glas wijn.” Dit citaat is geen definitieve uitspraak, maar een uitnodiging. Ze vraagt ons om te kijken, om stil te staan, om te voelen. Wat betekent tijd voor jou? Wat betekent rood? Misschien is het antwoord niet te vinden in woorden, maar in momenten: het diepe rood van een zonsondergang, het warme rood van een glas wijn, het pulserende rood van een hart dat klopt of … in een kunstwerk natuurlijk.
