21 november 2023, Wouter van den Eijkel
Making Nature schetst Ruud van Empels ontwikkeling naar abstractie
Making Nature, de eerste tentoonstelling van Ruud van Empel bij Galerie Fontana, geeft een mooi overzicht van Van Empels werk van de afgelopen 10 jaar. De show bevat tevens de eerste werken uit zijn nieuwe Pollution-serie, waarin Van Empel voor het eerst abstract werkt.
De werken in Van Empels nieuwe Pollution-serie zijn composities van druppels van chemische vloeistoffen waarmee hij in de weer was tijdens de pandemie. De druppels hebben geen vaste vorm. Ze zijn groot, klein rond of ovaal en in tal van kleuren, maar vooral niet te herleiden naar een persoon, voorwerp, kledingstuk of plant, zoals we van Van Empel gewend zijn.
Ruud van Empel, POLLUTION #5, 2021, Galerie Fontana
Toen hij tijdens de lockdowns niet meer met modellen kon werken en er amper op uit kon trekken, ontstond het idee om met vloeistoffen te gaan werken. Die had hij voorhanden en kon hij per post laten aanrukken. Van Empel hoefde zijn werkwijze er verder niet voor aan te passen, alleen het onderwerp. Deze wending komt niet alleen voort uit een levenslange bewondering van het werk van Willem de Kooning, maar is ook een logische vervolgstap in een oeuvre dat de laatste jaren steeds abstracter werd.
Basismateriaal
Dat Van Empel pas op iets latere leeftijd abstract werkt maakt is niet vreemd, als je bedenkt waar zijn carrière begon. Na de kunstacademie werkte Van Empel enige jaren als decorontwerper en setdesigner voor theater en televisie. Het bekendste programma waaraan hij meewerkte, is het onvolprezen Kreatief met Kurk (VPRO, 1992-1994). Daarnaast maakte hij vrij werk. Voor zijn collages was basismateriaal was niet kurk, maar papier, schaar en lijm.
Als collagekunstenaar zag hij al snel de ongekende mogelijkheden die Photoshop bood, versie 1.0 kwam in 1990 op de markt, want de technieken zijn min of meer hetzelfde. Knippen, plakken en laag over laag, alleen dan digitaal. Samen met Loretta Lux en Micha Klein was Van Empel een van de eersten die de software gebruikte voor zijn werk. Het leverde hem een vlammende start van zijn carrière op.
Ruud van Empel, Generation #1 (2010), Galerie Fontana. Foto door: Gert Jan van Rooij
Generation #1
Toch heeft Van Empel het set- en kostuumdesignvak nooit helemaal verlaten. Op een van de vroegste werken die in Making Nature te zien is, is Generation #1 (2010), een wandvullende klassenfoto van de basisschool. Allemaal gestoken in bonte jaren ’70 kleren van alle seizoenen. We zien polo’s en zomerse overhemden naast coltruien en vesten.
Wat ook opvalt is het ontbreken van diepte en schaduw: geen van de leerlingen bestaat namelijk echt. Ze zijn stuk voor stuk door Van Empel opgebouwd uit talloze onderdelen: van de kleurrijke kleding tot de ogen, oren, neus en brillen. Ieder element is ooit door Van Empel uit een andere foto was geknipt en samengevoegd in deze digitale collage.
Nu wordt Photoshop vaak gebruikt om mensen mooier te laten lijken dan ze zijn, maar daar is hier geen sprake van. Opvallend is het aantal leerlingen met een jampotbril, flaporen en overgewicht. Ook is er een opvallende overrepresenatatie van roodharigen (9 van de 34 leerlingen).
Ruud van Empel, World#19 (2006), Galerie Fontana. Foto door: Gert Jan de Rooij
Van Empel heeft dit ook procedé ook toegepast in portretten met een enkel persoon, zoals te zien is in World#19 (2006), waarin een donker meisje met donkergroen jurkje opgaat in de grote groene bladeren van de achtergrond. Het wit van haar kraagje springt daardoor het meest in het oog. In 2015 zou Van Empel iets soortgelijks doen in de Mood-serie waarvan ook een aantal werken te zien is bij Fontana.
Floresta
Vaak zijn titels van tentoonstellingen cryptisch, maar bij Van Empel mag je het gerust letterlijk nemen. Making Nature slaat op Van Empels werkwijze. In de meest letterlijke zin op Floresta-serie (2018-2019), waarvoor hij planten fotografeerde in het Amsterdamse Westerpark. Eenmaal thuis snijdt hij de planten heel nauwkeurig uit.
Ruud van Empel, FLORESTA #1, 2018, Galerie Fontana
Nu is dat bij een groot groen blad van een kamerplant misschien niet zo heel veel werk, maar bij fluitenkruid bijvoorbeeld is het uiterst tijdrovend om alle details perfect uit te snijden. Eenmaal in Van Empels database kunnen de planten eindeloos vaak worden ingezet in de digitale collages. Het levert bijzondere composities op, al was het maar omdat Van Empel inheemse soorten naast exoten plaatst.
Al eerder kwam Van Empel dichtbij abstractie. In de serie Collage (2017) maakte hij composities met bomen in een bos. In enkele van de werken staan de stammen zo dicht op elkaar dat slechts een detail verraadt waarnaar je kijkt, verder is de compositie abstract. Een opmaat naar de Pollution-serie.
Ruud van Empel, Collage #2, 2017, Galerie Fontana
