Annet Gelink Gallery toont tot en met 9 februari een buitengewone reeks misttekeningen van Meiro Koizumi, één van de meest opvallende en toonaangevende Japanse kunstenaars van dit moment. De tentoonstelling is alleen online te zien op GalleryViewer. Koizumi: “Al mijn werken gaan over mensen. Ik vind mensen erg complex en met mijn kunstwerken wil ik omgaan met deze complexiteit; de complexiteit van wie we zijn, hoe we functioneren en hoe de samenleving functioneert.”
Koizumi studeerde in Tokyo, Londen en Amsterdam, waar hij een residentie aan de Rijksakademie deed. Zijn werk is wereldwijd tentoongesteld, onder meer in Parijs, Haarlem, Tokyo, Sydney, Liverpool, Kiev, Istanbul, Seoul en New York. Je vindt zijn werk in de collecties van onder andere het MoMA, de Kadist Art Foundation in Parijs en het Stedelijk Museum. Koizumi legt bepaalde taboes en sociale codes bloot die diepgeworteld zijn in de Japanse maatschappij. Hij laat ook zien hoe beeldvorming en de Japanse visie op de geschiedenis - zowel collectief als individueel - hierin bepalend zijn.”
Koizumi: “In het Japan van na de oorlog is er lang weinig geschiedenis onderwezen, dus we weten eigenlijk niet zo goed wat onze geschiedenis is. De generatie van onze ouders is geboren tijdens de oorlog of vlak erna, en hun ouders leerden hen niets omdat ze de geschiedenis te traumatisch vonden — en ze de oorlog bovendien verloren hadden. Dus de generatie van onze ouders, die Japan de afgelopen 30 jaar hebben opgebouwd, weten weinig over hun eigen geschiedenis — en wij zijn door hen grootgebracht. Ik heb de kans gekregen om verschillende plaatsen te bezoeken en ik begin gaandeweg te leren wat er echt is gebeurd. Het werd allemaal beschouwd als taboe en er werd niet goed mee omgegaan. Maar onze generatie heeft enige afstand tot de geschiedenis, waardoor wij de generatie zijn die hier mee om kan gaan, dat geloof ik echt.”
Koizumi probeert in zijn werk de gelaagde complexiteit van mensen met PTSS (posttraumatische stressstoornis) vast te leggen. Hij zet gespeelde en authentieke emotie daarbij op overtuigende manieren tegenover elkaar, met daaronder vaak een cynische bodem. Voor de misttekeningen in deze tentoonstelling vond Koizumi inspiratie in de films van de beroemde Japanse filmregisseur Yasujirō Ozu, die in het Westen het meest bekend is door zijn film Tokyo Story (1953). Tijdens de Tweede Chinees-Japanse Oorlog (1937-1945) werd Ozu opgeroepen voor de dienstplicht. Zijn enthousiaste en gedetailleerde dagboekfragmenten aan het begin van de oorlog laten zien dat hij van plan was om bij thuiskomst in Japan oorlogsfilms te gaan maken. Maar als hoofd van een legereenheid die chemisch gas losliet op het Chinese leger raakte hij al snel diep gedesillusioneerd, waardoor hij uiteindelijk geen enkele oorlogsfilm of scene geregisseerd heeft in zijn carrière. De littekens van de oorlog maakte hij onzichtbaar met prachtige, serene beelden en karakters die weinig emoties (of zichtbaar innerlijk leven) tonen — passend binnen de Japanse cultuur waarin emoties zelden uitbundig getoond worden. Ozu stond bekend om het feit dat hij zijn camera nauwelijks bewoog, waardoor de camera bepalend wordt, en niet de karakters. Koizumi: “Verbeeldingen van het innerlijke worden uitgekleed totdat er alleen een reeks gebaren binnen een rigide raamwerk overblijft.” Koizumi koos er voor om verstilde beelden uit de film na te tekenen in houtskool en deze vervolgens te voorzien van emoties. Deze mist van houtskool voorziet de karakters van een extra dimensie en vormt een middel om de littekens uit het verleden opnieuw vorm te geven, en vooral zichtbaar te maken. Hij raakt daarmee aan een bepaalde universaliteit, aan een gevoel dat wereldwijd te begrijpen is.
Voor sommige werken trekt Koizumi ook een lijn naar meer hedendaagse oorlogssituaties. Zo toonde hij in 2019 in Eye een reeks videowerken waarin hij onder andere de langetermijngevolgen laat zien van oorlog. Voor ‘Battlelands’ (2018) bracht hij de PTSS van vijf Amerikaanse veteranen in beeld door hen, geblinddoekt met een GoPro-camera, door hun huis in Miami te laten lopen terwijl ze spraken over hun meest traumatische oorlogservaringen. Deze veteranen, ineens buitengewoon kwetsbaar, vertellen over Afghanistan en Irak terwijl je hen door de keuken en de kamers van hun kinderen ziet lopen. Koizumi laat zien hoe gecompliceerd de verwerking van deze problemen is, mede omdat feiten, waarheid, werkelijkheid en herinneringen vervlochten raken in de manieren waarop we deze oorlogen individueel en collectief herinneren.
Koizumi maakt de emotionele schade van oorlog tastbaar en stelt dat deze schade deels veroorzaakt wordt omdat oorlog ons dwingt om te functioneren buiten ons normale systeem van normen en waarden. Hij verruilt het geïdealiseerde beeld van de dappere soldaat in zijn werk voor een fragieler en meer beschadigd alternatief. Deze tegenstelling komt vaker terug in zijn werk; in de nationalistische Japanse cultuur worden de samoerai en de kamikaze bijvoorbeeld verheerlijkt, terwijl Koizumi in zijn videowerken ‘Defect in Vision’ (2011) en ‘Portrait of a Young Samurai’ (2009) ook de permanente littekens wilt tonen en vragen stelt over hun motivaties. Koizumi’s confronterende videowerken zijn minutieus opgebouwd met een zorgvuldig opgebouwde emotionele spanning die opborrelen totdat er een kookpunt bereikt wordt. Hij verwart en manipuleert de kijker, mede door het gebruik van herhaling. Koizumi zoekt de pijnplekken en emoties van de kijkers op en legt vervolgens de vinger op de zere plek.
Koizumi refereert op visueel vlak zowel aan de kunstgeschiedenis(sen) als aan de Japanse filmgeschiedenis, maar zijn werk wordt ook gecontextualiseerd door de kernramp in Fukushima in 2011. De kunstenaar is uitgesproken maatschappijkritisch en stelt vragen over het extreme Japanse nationalisme, het collectieve historische besef en machtsverhoudingen tussen staat en burger (denk aan censuur), maar ook binnen families. Voor de serie ‘Air’ (2016) censureerde hij de keizerlijke familie met olieverf uit nieuwsfoto’s. Dat was ongehoord omdat dat keizer tot op de dag van vandaag een status geniet die aan het goddelijke grenst.
Koizumi: “Het is mijn ambitie om te begrijpen waar Japan over gaat, wat het voor mij betekent, hoe ik ermee omga en hoe ik mezelf ervan kan bevrijden.”