13 january 2021, Flor Linckens
Een familiegeschiedenis door de ogen van artificial intelligence
galerie dudokdegroot programmeert tot en met 30 januari een solotentoonstelling met werk van Daniela Schwabe, alleen online te zien op GalleryViewer.
Familie speelt een belangrijke rol in het werk van Daniela Schwabe. De Nederlandse kunstenaar (1984) woonde een tijdje in Utrecht in het oude NSB hoofdkantoor op de Maliebaan in Utrecht — een straat die tijdens de bezetting ook wel de Nederlandse ‘Unter den Linden’ genoemd werd omdat er zoveel Nazi’s werkten. Anton Mussert had er zijn kantoor, net als de Nederlandse SS, de Luftwaffe en de Duitse Sicherheitsdienst. Schwabe: “Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in geschiedenis, maar daar lag de geschiedenis letterlijk om me heen. Omdat mijn familie Duits is, ben ik toen uit gaan zoeken welke rol zij in de oorlog speelden. Dat bleken bijzondere rollen te zijn, dus ben ik me daar in gaan verdiepen. Zwart-wit gezegd; mijn familie bestond voor de ene helft uit mensen die voor de ‘foute’ kant werkten en voor de andere helft uit mensen die in het verzet gingen. Grappig genoeg konden ze wel gewoon met elkaar trouwen, want anders was mijn vader er niet geweest.” In het verlengde van familie is haar werk verankerd in thema’s als identiteit, tijd, geheugen (en de manieren waarop we herinneren) en, verrassend genoeg, artificial intelligence.
Schwabe vervulde verschillende residenties en het afgelopen jaar werkte ze in Leipzig en Berlijn aan een nieuwe reeks werken binnen de serie DEEP FAMILY. Samen met ontwerper Casper Schipper ontwikkelde ze een zogenaamd neuraal netwerk, dat ze vervolgens trainden op basis van haar persoonlijke familiearchief. Het algoritme interpreteert de foto’s en leert zo in feite wat een portret is. Dat proces begint met het invoeren van formele foto’s, waarna foto’s worden toegevoegd die moeilijker te interpreteren zijn, zoals vakantiefoto’s en meer alledaagse beelden. Daarmee wordt een proces in gang gezet waarbij de artificial intelligence zich ontwikkelt op basis van leren, onthouden en uitbreiden. Als dat proces voltooid is dan kan het algoritme zelf nieuwe gezichten genereren, op basis van ervaring en geheugen — maar alleen gebaseerd op haar persoonlijke familieportretten. Daardoor refereren de portretten aan haar familie, maar tegelijkertijd ook aan een niet bestaande, alternatieve realiteit (en familie), met een basis in zowel het verleden als de toekomst.
Daniela Schwabe, Probably a dark party, 2020, galerie dudokdegroot.
Vervolgens koos Schwabe het oudst bestaande medium om deze nieuwe gezichten op beeld te zetten: de schilderkunst. Daarin schuilt een bepaalde traagheid, die refereert aan de manieren waarop families kunnen veranderen in een aantal generaties. De resulterende portretten zijn vervreemdend, mysterieus, met een bepaalde vage abstractie die lijkt te verwijzen naar de manieren waarop herinneringen werken: vaak meer een gevoel dan een concreet beeld. Schwabe: “In mijn schilderpraktijk onderzoek ik de impact van geschiedenis en herinnering op individueel niveau. Ik gebruik het medium schilderen om een nieuwe structuur op te bouwen voor de reflectie van het geheugen en de impact van beelden op de manier waarop het geheugen tot stand komt. Ik kijk hoe grote historische gebeurtenissen, zoals de Tweede Wereldoorlog of nucleaire bombardementen, de samenleving beïnvloeden op beeldniveau; bepaalde beelden blijven in de loop van de tijd bij ons en worden iconen in het collectieve geheugen.” Want dat iconische foto’s de beeldvorming rond bepaalde historische evenementen kunnen bepalen is wel duidelijk: denk maar aan het eerste beeld dat in je opkomt als je denkt aan de aanslag op de Twin Towers of aan de oorlog in Vietnam. Schwabe werpt een interessante vraag op met haar werk: kan AI invloed uitoefenen op de manieren waarop we onze persoonlijke geschiedenissen herinneren — in een tijd waarin onze foto’s veelal digitaal zijn?
