27 may 2025, Wouter van den Eijkel
Het atelier van... Margriet Smulders
Dit jaar viert Margriet Smulders haar 40-jarig jubileum als kunstenaar. Midden jaren ‘80 brak ze door met portretten van vrouwen, maar rond de eeuwwisseling begon ze bloemstillevens te fotograferen. Dat doet ze tot op de dag van vandaag. ‘Ik ben nog lang niet klaar’.
Dat is begrijpelijk, want haar werk staat sinds een aantal jaar internationaal in de belangstelling.
‘Ik ben een voorloper met mijn zelfportretten, familieportretten en bloemen. Wat ik deed, mocht eigenlijk niet: schoonheid laten zien. Maar ik deed het toch. Dit schaamteloze streven naar schoonheid, rococo en vrouwelijkheid van mij wordt nu gevierd – en vooral in het buitenland, waar ik als exotisch word gezien.”
Afgelopen maand was recent werk van Smulders te zien op London Photo, waar het werd omarmd door met name jonge vrouwelijke curatoren.
‘Ze herkenden de vrouwelijke kracht, de symboliek, het speelse en subversieve karakter en verwelkomen mijn werk als een omwenteling om de zware tijden van nu te weerstaan’.
Bij Contour Gallery is nu een beknopt overzicht te zien van Smulders’s werk.
Margriet Smulders 40 years an artist, opent op 1 juni en is tot en met 16 juli te zien bij Contour Gallery in Rotterdam.
Waar is je atelier en kan je beschrijven hoe het eruit ziet?
Ik heb een geweldig atelier in Nijmegen in een monumentaal schoolgebouw en voormalig meisjesinternaat uit 1913 gewijd aan de heilige Jeanne de Lestonnac. Zij was een weduwe met zeven kinderen die in Bordeaux rond 1600 de eerste meisjesscholen oprichtte.
Deze plek ademt geschiedenis, zorg en vrouwelijke kracht. We woonden hier met ons gezin: mijn partner Frank Bezemer – ook kunstenaar – onze dochter Lola (geboren 1988, beeldend kunstenaar) en zoon Boris (geboren 1992, componist). We hebben de tuin omgevormd tot een biologische bloementuin, wilde plek waarin de natuur haar gang mag gaan. Na onze maand in Ierland is die een tikkeltje te wild geworden. Werk aan de winkel!
Atelier Margriet Smulders
Voor sommige kunstenaars is het atelier een gewijde ruimte waar ze alleen kunnen zijn, voor anderen is het weer een praktische ruimte. Hoe zie jij je atelier?
Als ik de trap op loop van de monumentale trappenhal kijk ik naar boven waar ik sinds vorig jaar een plafond heb gemaakt als ode aan Johanna. Er vliegt daar nu een half naakt meisje door het (glazen ;-))plafond met listeria. Je kan Jeanne de Lestonnac als heilige aanroepen als je weduwe bent, niet in het klooster wordt toegelaten en als je misbruikt bent. Best een feministische non dus in die tijd.
Boven kom je in de gang waar twee grote installaties staan uit 1988 uit de tijd van mijn familieportretten: een roze kast en een lichtblauwe suikerspintent vol met onderjurken.
Mijn atelier voelt als een heilige lichte plek. Als ik er binnenkom zie ik de kerktoren. Ik werk er al 35 jaar. Als ik van een van de zeven dakkapellen de ramen open hoor ik de vogels. Dan zie ik hoge bomen met daarachter een begraafplaats.
Het is een halve zolderverdieping met zeven dakkapellen. En nog twee kleinere ruimtes met mijn fotoarchief en opslag, een kast met mijn boeken en kaarten, in totaal 10 dakkapellen. Er hangt ook een grote schommelwolk om de stress die ik ervoer in 2010 weg te schommelen. We waren in de Himalaya geweest en ik wilde dat heerlijke gevoel weer ervaren. Let it flow, let it flow.
Margriet Smulders, Nartificialia, 2022, Contour Gallery
Je maakt foto’s van composities/stillevens veelal met bloemen. Welke eisen stelt je werk aan een atelierruimte? Wat heb je zonder meer nodig?
Lange tafels op wielen met een spiegel als tafelblad. Flitsers. Stromend water. Het kan ook buiten. Het is echt enorm gaaf om te doen, creatief denken en genieten met alle zintuigen.
Gefeliciteerd met je 40-jarig jubileum, wat een mijnpaal. Als je terugkijkt op je werk, wat is dan de grootste verandering/ontwikkeling geweest in je werk?
Eerst maakte ik vooral zelfportretten en installaties. Ook series van tuinen, kermis en natuur en portretten in opdracht. Vanaf 1999 begon ik mijn wilde grote bloemstillevens te bouwen en fotograferen.
Margriet Smulders, Maternité I
Ik las dat je door je eigen familiegeschiedenis altijd geïnteresseerd bent geweest in wat zich achter gesloten deuren in families afspeelt. Het is ook het thema van het werk waarmee je doorbrak. Ik kan me voorstellen dat het als jonge fotograaf lastig was om een redelijk ongrijpbaar thema als spanning vast te leggen. Hoe wist je dat te doen?
Het ging vanzelf. Ik maakte eerst zelfportretten als jonge blom en toen ik eenmaal zwanger was en de zwijmelige foto’s zag van zwangere vrouwen wazig door vitrages kijkend of met hun hand op haar buik in een leeg wiegje herkende ik me zelf daar niet in. Ik werd er opstandig van. Ik wilde laten zien hoe krachtig ik me voelde als schepper van nieuw leven, als mede-organisator van een nieuw gezin en ook dat er werk aan de winkel was.
Margriet Smulders, Dragonfly, 2006, Contour Gallery
Nog even over je huidige werkwijze: hoe ontstond de voorkeur voor composities met bloemen eigenlijk?
Ik maakte als kind al veel tekeningen van bloemen en krullen met bloemen in de randen van mijn schoolschriften. Op de academie schilderde ik een enorme gele swingende lelie in een donkere achtergrond terwijl ik ook raamprostituees schilderde. Ik fietste iedere dag langs die krachtige benen die tegen het roze aquariumkozijn gedrapeerd waren. Ik zie vrouwen graag als bloemen. Mijn eigen voornaam is een bloemennaam. Pas in het vierde jaar kreeg ik fotografie op de academie. Ik was toen net afgestudeerd als klinisch psycholoog en wilde mijn innerlijk spiegelen. Mijn toenmalige relatie met een psychologie student werkte niet meer. Intussen waren mijn zusje en vader erg psychotisch geworden. Ik wilde een goed gezin stichten. Liefst met zeven kinderen. Ik wilde doorgroeien als krachtige bloem. Ik ken heel veel liedjes over bloemen en meisjes. Gelukkig komen margrieten steeds weer terug. Bijna als onkruid. Ha!
Bij Contour Gallery is een overzicht van al je werk te zien. Hoe was het om die tentoonstelling samen te stellen en wat krijgen we te zien?
De tentoonstelling laat de ontwikkeling zien van mijn vroege zelfportretten tot de recente werken die ik in Ierland maakte. Het is een reis door veertig jaar kunstenaarschap. Elk werk is een reflectie op de tijd waarin ik leef, een momentopname. Natuurlijk kunnen we geen compleet overzicht geven in een galerie – daar is een museum voor nodig – ik ben benieuwd wat jullie er van vinden.
Margriet Smulders, Healing Herbs, 2020, Contour Gallery
Je werk was afgelopen week te zien op Photo London. Ik vroeg me af: krijg je andere reacties op je werk in het buitenland? Verschilt dat per land?
In het buitenland zijn mensen ook erg enthousiast. Iedereen is gefascineerd door het leven wat er in mijn werk te zien is.
In Londen werd mijn werk omarmd, vooral door jonge vrouwelijke curatoren. Ze herkenden de vrouwelijke kracht, de symboliek, het speelse en subversieve karakter. Ze verwelkomen mijn werk als een omwenteling om de zware tijden van nu te weerstaan. Schrijver Susan Bright noemde mijn bloemstukken "onbeschaamde vieringen van vrouwelijkheid" en "visuele balsem in donkere tijden". Dat ik er helemaal ín het vrouwelijke duik en het thema verdiep. Ze vinden mijn werk explosief. Ook erg leuk is dat ze mijn werk vergelijkt met de schommel van Fragonard. Ik dacht meteen weer aan mijn eigen schommelwolk op mijn atelier.
Fragonard / Margriet Smulders
Het was geweldig om in Londen niet alleen publicaties te zien in The Guardian, Vogue en LensCulture, maar vooral ook het directe contact met verraste bezoekers. Het publiek is er diverser, en jonge vrouwen zetten de toon. Eén van hen, ‘petite dolle’, droeg een rococo-jurk, lichtblauw haar en handschoenen in de vorm van krabbescharen – een levende ode aan alles wat mijn werk wil vieren.
Ook in Oostenrijk en München wordt de zuigende aantrekkingskracht gevierd. Mensen willen dronken worden van mijn werk. Mijn solotentoonstelling in Schloss Kalsdorf / Ilz heette: Im Banne der Schönheit. ‘Ik ben een voorloper met mijn zelfportretten, familieportretten en bloemen. Wat ik deed, mocht eigenlijk niet: schoonheid laten zien. Maar ik deed het toch. Dit schaamteloze streven naar schoonheid, rococo en vrouwelijkheid van mij wordt nu gevierd – en vooral in het buitenland, waar ik als exotisch word gezien.’
Je mag het jezelf ook gunnen om schoonheid om je heen te willen hebben. Waarom niet iets moois kiezen, steeds opnieuw? Sommige mensen zijn bang om een mooie partner te kiezen – bang om die te verliezen. Je moet lef hebben om ervoor te kiezen. Het idee van het 'domme blondje' zit diep in Nederland: iemand die mooi en blond is, zal wel dom zijn. Daar vecht ik tegen. Kom er gewoon voor uit dat het fijn is om schoonheid om je heen te hebben. Ik creëer een ruimte die kijkers aanmoedigt om zich over te geven aan schoonheid. Let it flow.
Welk advies zou je geven aan iemand die net van de academie komt? Voor welke ‘fout’ zou je die persoon willen behoeden?
Geloof in je zelf. Doe niemand na. Luister naar je buikgevoel. Ga op reis en naar Artist-in-Residencies en ontdek je eigen kracht. En als iemand je werk wil kopen bedenk dan dat je een gelijkwaardig contact wil. Dat betekent dat die klant niet uit liefdadigheid je wat centen toe stopt maar dat je zoveel betaald wilt krijgen dat je samen uit eten kan gaan en dat jij ook ruimhartig kan trakteren. Dat je een rijkdom aan vrijheid biedt en dat je je ziel en zaligheid uitgedrukt in je werk is goud waard.
Margriet Smulders, In the Palm of your Mind, 2024, Contour Gallery
De meeste mensen gaan na 40 jaar werken met pensioen. Kunstenaars niet per se; zijn er projecten die je graag zou ontwikkelen de komende jaren?
1. Wilde tuinen
Ten eerste wil ik me steeds laten verrassen door wat de natuur en de biologische groente- en bloementuin voor een wonderen laten zien. Dicht bij huis. Er zijn zoveel gewassen die me vragen: ‘Hier ben ik, ik wil op een groepsportret van jou’.
2. Plafonds
In 2016 heb ik in Rheine an der Ems in de Emsgalerie drie enorme plafonds gemaakt die een ode vormen aan de rivier de Eems. Ik zie het leven als een stromende rivier. Panta rei. Het plafond dat ik voor Johanna in onze trappenhal heb gemaakt is past precies in een gestucte lijst. Ik wil meer magische plafonds maken om doorheen te vliegen. Je kijkt omhoog, je wordt opgenomen. Bel ons!
3. Cibachromeprints
Op mijn atelier liggen nog prints te wachten om te worden gezien en gekoesterd. Daar wil ik op gaan schrijven, schilderen en … het is heel spannend, want het zijn de prints die ik als reserve had bewaard. Ze willen uit de dozen. Ze willen aandacht.
4. Boek
Ik werk aan een nieuw boek te schrijven over mijn leven en werk ben. Er zijn nu te veel teksten.
En ik wil reizen gewoon in de buurt. Naar Ierland en Londen waren we met de boot gegaan. Onder het kanaal door lijkt me wat eng. Ik heb in Ierland en mijn hele leven al veel natuurfoto’s gemaakt. Er zitten juweeltjes bij. Ik heb een goed fotografisch oog voor wat moeder natuur samen wellicht met iemand anders voor de camera heeft geënsceneerd.
Maar nu eerst een mooie nieuwe tentoonstelling bij Contour.
