09 december 2024, Wouter van den Eijkel
When Roots Start Riding Horses
In haar solotentoonstelling When Roots Start Riding Horses verkent Carmen Schabracq de oorsprong van haar achternaam. Ze richt zich niet alleen op het verleden, ook stelt ze zich de vraag welke verhalen de moeite zijn om door te geven. Met When Roots Start Riding Horses zet ze een nieuwe stap in haar oeuvre vol kleurrijk werk dat teruggaat op volkskunst en etnografica. Dit keer richt ze zich op het zadeldek, de sjabrak.
Vrijwel ieder vakgebied kent jargon dat als een vreemde taal klinkt voor de buitenwacht. Sommige termen bereiken de massa, zoals colbert of gebak. Dat geldt niet voor het woord sjabrak dat afkomstig is uit de wereld van het paard. Ooit het enige vervoersmiddel, tegenwoordig vooral gehouden voor politie-inzet, vrije tijd en sport. Dus waar de buitenwacht spreekt over een paardendeken of zadeldek, hebben insiders het over een sjabrak. Beter gezegd: ze hebben het nog steeds over een sjabrak.
Dat woord was de gangbaar rond 1700 en werd destijds geschreven als schabracq. Het is ook de achternaam van Carman Schabracq. Die heeft ze te danken aan de verbastering van de plaatsnaam waar haar Joodse voorouders vandaan kwamen, vóór ze naar Amsterdam kwamen, het Boheemse stadje Zebrak, gelegen tussen Praag en Pilsen. De plaatsnaam werd in het Jiddisch waarschijnlijk uitgesproken als sjebrak. Eenmaal in de Republiek aangekomen werd de plaatsnaam verbasterd tot Schabracq, tot paardendeken dus.
Carmen Schabracq, Migrating Root, 2024, Galerie Fleur & Wouter
Twee pegasussen met een sjabrakje
Tegenwoordig staan vormen van volkskunst en etnografica volop in de aandacht, maar Carmen Schabracq (NL, 1988) had er op de academie al oog voor. Met name maskers konden op haar belangstelling rekenen, omdat het een cultuuruiting is die je overal ter wereld aantreft. Bij de groepstentoonstelling rond 5 kunstenaars die een moderne draai gaven aan etnografische objecten eerder dit jaar bij Fleur en Wouter, nam ze onder andere Mexicaanse en Bulgaarse maskers als uitgangspunt. Schabracq werkt in tal van media, ze tekent, schildert, maakt keramiek, werkt vaak met textiel, en schuwt het gebruik van kleur bepaald niet.
Met When Roots Start Riding Horses voegt Schabracq daar de quilt aan toe. Een uitingsvorm die nu veel aandacht geniet onder kunstenaars en curatoren, vooral vanwege de emancipatiegeschiedenis die ermee verbonden is, maar lange tijd een ondergeschoven kind was. De beeltenis op de quilt doet denken aan de Madonna met kind. In bredere zin gaat het over de moeder-kindrelatie, vertelt Schabracq die een paar jaar terug moeder werd.
Carmen Schabracq, Mother Love, 2024, Galerie Fleur & Wouter
De geboorte van haar kind vormde de aanleiding om haar familiegeschiedenis te onderzoeken en de verhalen die worden doorgegeven tegen het licht te houden. Zo is in de galerie een tekening te zien van een familiewapen met een hand, diamant – een verwijzing naar de ambachten die de Schabracqs uitoefenden – en twee pegasussen met een sjabrakje in plaats van vleugels. Ook maakte ze een masker over het dieptrieste lot van een 19e-eeuwse voorouder die op jonge leeftijd verdronk in een Amsterdamse gracht en zeven kleine kinderen naliet.
Carmen Schabracq, Pelgrimage, 2024, Galerie Fleur & Wouter
Centraal in When Roots Start Riding Horses staat de betekenis van Schabracqs achternaam, het zadeldek. Ze had het idee om daarmee aan de slag te gaan en ging daarvoor eerder dit jaar een residentie doen bij het textielcentrum Lotto Zero in de Toscaanse textielstad Prato. Op een uurtje rijden ligt Siena, de stad waar ieder jaar in juli en augustus de Palio (letterlijk: het vaandel) wordt gehouden, de eeuwenoude paardenrace tussen de verschillende wijken van de stad. Iedere wijk heeft een eigen vaandel en wapen bestaand uit een patroon van twee of meer kleuren en de afbeeldingen van vogels, vissen, olijfbomen of draken. De ruiters en de paarden worden getooid in de kleuren van het wapen, zodat het voor de toeschouwers duidelijk is wie er aan de leiding gaat.
Hoewel paardrijden tegenwoordig als een tamelijk elitaire sport wordt gezien, kan je het zadeldek als etnografisch object of als volkskunst beschouwen. Net als op de sjabraks van de Palio prijken op een van de sjabraks van Schabracq referenties aan haar familie in de vorm van rode handen en davidsterren. ‘Het is ook een verwijzing naar de migratiegeschiedenis van mijn familie, zonder paard was die niet mogelijk geweest, het paardenkleed staat symbool voor de migratie die in bijna iedere familiegeschiedenis wel plaats heeft gevonden.’
Carmen Schabracq, Gracia, 2024, Galerie Fleur & Wouter
Verleden en toekomst
Maar Schabracq heeft niet alleen oog voor het verleden, ook de toekomst komt aan bod in de vorm van een sjabrak van een barende vrouw. Schabracq is van plan om tien of twintig van deze sjabraks te maken. Die wil ze op paarden leggen die in een cirkel lopen, waardoor het een soort performance wordt. “Je wordt dan omringd door een levensboom van barende vrouwen”, stelt Schabracq zich voor. Mocht dat niet lukken, dan wil ze ze in een cirkel in een grote ruimte installeren. “Dit voelt als het begin van een veel groter werk.”
When Roots Start Riding Horses van Carmen Schabracq is tot en met 22 december te zien bij Galerie Fleur en Wouter.
Carmen Schabracq gaat op donderdag 19 december om 19.00 uur in de galerie in gesprek met kunsthistoricus Cathelijne Blok.
Carmen Schabracq, When Roots Start Riding Horses, Galerie Fleur & Wouter
