16 april 2020, Ish Doney
Een dag met Mariken Wessels
Ergens aan de Amsterdamse grachten in een voormalige drukkerij werkt kunstenares Mariken Wessels aan nieuwe verhalen, geheel naar eigen ontwerp. De voormalig actrice werkt in verschillende media - van fotografie tot sculptuur - en werd door de baanbrekende bewegingsstudies van Eadweard Muybridge op het idee gebracht om menselijke lichamen en gedragingen te verkennen. In aanloop naar haar tentoonstelling Nude – arising from the ground bij de Ravestijn Gallery vertelt Wessels over haar achtergrond en de belangrijke geschiedenis van het gebouw waarin haar studio huist.
ID: Waardoor voelde je je aanvankelijk aangetrokken tot fotografie?
MW: Ik ben opgegroeid in Breda en werkte daar tijdens de middelbare school in een theater. Ik deed allerlei klusjes: koffiezetten, kaartjes verkopen, helpen met de voorstellingen. De theatergezelschappen repeteerden vaak in de grote zaal en ik mocht de acteurs on-set bekijken en fotograferen. Dat was mijn eerste contact met fotografie en het begin van mijn liefde voor het medium.
Als kind was mijn favoriete speelgoed een View-Master: zo’n plastic stereokijker waar je een schijfje met dia's in doet om ze in 3D te bekijken. Op de schijfjes die het meest tot mijn verbeelding spraken, ontbraken enkele afbeeldingen. Daardoor kon ik het verhaal iedere keer anders laten beginnen of eindigen. Misschien is dat waar mijn liefde voor kijken en het maken van verhalen is begonnen.
Uiteindelijk ging ik naar de toneelschool in Amsterdam, maar ik ben nooit gestopt met fotograferen. Ik had zelfs een kleine donkere kamer in mijn badkamer. Nadat ik na mijn afstuderen een aantal jaren als actrice had gewerkt, wilde ik meer autonomie. Ik was het zat om vaste rollen te spelen. Dat heeft me geïnspireerd om kunstenaar te worden.
ID: Hoe heeft de tijd in het theater en achtergrond als actrice jouw werk als beeldend kunstenaar beïnvloed?
MW: Als acteur leer je hoe je een rol kan invullen door eindeloos vragen te stellen over het personage dat je speelt: waar komt zij vandaan? Waar gaat ze heen? Wat is haar doel? Die benadering gebruik ik nu nog steeds in mijn artistieke praktijk. Ik schrijf de antwoorden op grote vellen papier en hang ze aan de muur, waarbij ik alles opschrijf dat met elke personage, omgeving of verhaal te maken heeft. Het is vaak erg intuïtief.
In het begin ben ik op zoek naar feiten, maar dat laat ik gaandeweg los en daarna verzamel ik alles dat bij het project past. Dan begint het maakproces; ik kan foto’s of collages maken, archiefmateriaal gebruiken, met klei of zelfs met film werken. Vanaf dat moment is alles mogelijk, omdat ik mijn raamwerk dan heb en vrij kan schakelen tussen de media die ik binnen dat kader kies.
ID: Hoe combineer je deze verschillende materialen en visuele benaderingen?
MW: Het is echt een proces. Ooit kocht ik op een Spaanse rommelmarkt een oude foto van een groep mensen die rond een boomstronk stonden. Het was klein en vrij gewoon, maar ik vond het intrigerend. Ik maakte een kopie en begon te werken met knippen en plakken. Vervolgens gebruikte ik het beeld als basis voor een paar kleine sculpturen van klei, waarbij de boomstronk veranderde in een kluwen lichamen en de benen de plek in namen van de wortels.
Rond die tijd kocht ik op een veiling een fotogravure van Eadweard Muybridge. Nude woman arising from the ground bestaat uit meerdere frames die de bewegingen van een zwaarlijvige vrouw vastleggen terwijl ze vanuit een liggende positie opstaat. Muybridge’ opnamen werden modellen voor een aantal grote keramische sculpturen, waarvan het gewicht mij vervolgens inspireerde om even grote vrouwen in een andere omgeving te fotograferen: onder water. Ik wilde onderzoeken hoe van een zwaar lichaam zich gedraagt zodra de zwaartekracht afneemt. Nu onderzoek ik dezelfde ideeën via film en in boekvorm. Ik noem het werk Nude - arising from the ground, een verwijzing naar de fotogravure van Muybridge die aanleiding gaf tot dit onderzoek.
ID: Die interesse in het menselijk lichaam en beweging lijkt een terugkerend thema in jouw werk; hoe komt dat zo?
MW: Mensen fascineren me. Dat is een van de redenen waarom ik naar de toneelschool ging. Een van de dingen die ik het leukste vond, was mensen observeren en die waarnemingen vervolgens vertalen in rollen die ik kon spelen. Dat is niet echt veranderd. Mensen hebben me altijd geïntrigeerd en die obsessie vormt de kern van bijna al mijn projecten.
Het werk van Muybridge is een andere grote inspiratiebron, en dan met name de wijze waarop hij de details van dagelijkse bewegingen vastlegde. Er is de serie waar ik direct mee heb gewerkt, maar er zijn er zoveel meer. Van een vrouw die een emmer water leeggooit tot een kruipend kind, Muybridge toont het leven in al zijn eenvoud en ik vind dat ontroerend.
Bij mijn werk kan je je natuurlijk afvragen wat waar is en wat is verzonnen, maar dat kun je je bij alles afvragen!
ID: Bij jouw projecten is lastig om te bepalen wat waar is en wat is verzonnen, met name die projecten waar je welke archiefbeelden gebruikt en de kijker laat gissen naar waar het archief eindigt en de artistieke interventie begint. Hoe zit het met de relatie tussen feit en fictie?
MW: Bij mijn werk kan je je natuurlijk afvragen wat waar is en wat is verzonnen, maar dat kun je je bij alles afvragen! Dingen worden vaak gepresenteerd als feiten, maar hoe waarheidsgetrouw zijn feiten? Ik neem de vrijheid om materialen uit verschillende disciplines te gebruiken om mijn verhaal te vertellen op een manier die overtuigend is. Als een werk klaar is, vind ik het niet belangrijk welke onderdelen ik helemaal zelf heb gemaakt en welke materialen ik heb gevonden, omdat alles wat ik heb gebruikt is veranderd of in een nieuwe context is geplaatst. Binnen dat framework probeer ik altijd de mogelijkheid van waarheid te handhaven.
ID: Wat is er zo bijzonder aan jouw atelier?
MW: Mijn atelier bevindt zich in het 17e-eeuwse centrum van Amsterdam. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hier een drukkerij gevestigd. In 1944 werd de toenmalige directeur Frans Duwaer gearresteerd en enkele dagen later geëxecuteerd. Duwaer en zijn personeel hadden hun drukpersen gebruikt om illegale identiteitskaarten en geboorteakten te vervalsen voor Joodse burgers en mensen uit het verzet. Ze hebben vele levens gered. Meer recent werd het complex verbouwd tot kunstenaarsateliers. Ik betrok deze studio in 2008.
ID: Waar werk je momenteel aan?
MW: Op dit moment bereid ik een aantal tentoonstellingen voor. Ik heb een solo-show in de Ravestijn Gallery in Amsterdam in het voorjaar, en is Nude - arising from the ground opgenomen in een groepsshow in Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden later deze zomer. Ook werk ik met Hans Gremmen van Fw: Books aan een nieuw boek over dit werk.
ID: Wat hoop je vooral via je werk te communiceren?
MW: Ik ben fundamenteel geïntrigeerd door menselijk gedrag en het menselijk lichaam. Deze fascinatie is de drijvende kracht achter de verhalen en beelden die ik maak, en ik hoop dat dit resoneert bij de mensen die ze bekijken.
