10 october 2023, Flor Linckens
Laatste kans: de onzichtbare wereld van Mongezi Ncaphayi
In Enari Gallery in Amsterdam is tot en met 14 oktober een solotentoonstelling te zien van Mongezi Ncaphayi. De Zuid-Afrikaanse kunstenaar verdiept zich voor zijn praktijk in complexe maatschappelijke kwesties waaronder politiek, machtsdynamiek, gender en systemische onrechtvaardigheden. Maar zijn abstracte werken worden daarnaast getekend door een visuele lichtheid. Hij houdt zich daarbij niet altijd aan conventies en vormen die we gewend zijn en daagt kijkers uit om met frisse ogen te kijken.
Ncaphayi laat zich voor zijn beeldtaal inspireren door grote namen als Klee, Kandinsky en Miró, maar ook (jazz)muziek vormt een belangrijke inspiratiebron: de titels van zijn werken verwijzen regelmatig naar muzikale nummers, zoals Mistreated But Undefeated (Ray Brown Trio) en Focus On Sanity (Ornette Coleman). Ook de tegenstelling tussen stad en natuur komt terug in zijn schilderijen. Toch lijkt de kunstenaar bovenal een gevoel te willen overbrengen. In een interview met ArtThrob stelde Ncaphayi:
"Ik heb geen controle. Ik ben slechts een doorgeefluik dat een boodschap of een bepaald gevoel uitdrukt. Soms weet ik niet precies wat ik doe, en het is belangrijk om dat te beseffen. Ik denk dat mijn werk draait om het onbekende, het innerlijke zoeken, simpelweg zijn. Bovendien kijk en zie je niet zomaar. Het is vergelijkbaar met luisteren; er is luisteren en er is echt luisteren. Waar brengt dat me naartoe? Ik luister en voel, omdat er verschillende niveaus van luisteren zijn, net zoals er verschillende niveaus van zien zijn. Als je ergens diep naar kijkt dan dringt het echt tot je door. Hoe verklaren we onze ervaring van dingen die we niet kunnen zien? Je kunt namelijk dingen voelen die je niet kunt zien.”
Ncaphayi’s expositie in Enari Gallery draagt de titel 'Liminality In Space'. Veel kunstenaars voelen zich aangetrokken tot de term liminaal vanwege het gevoel van overgang, ambiguïteit en tussenliggendheid dat het met zich meedraagt. Ze kunnen op die manier onderwerpen verkennen als transformatie, onzekerheid en de grenzen tussen verschillende toestanden of concepten.
De nat-in-nat schildertechniek van Ncaphayi leidt tot boeiende texturen en kleurschakeringen. Deze schildertechniek, ook bekend als alla prima, houdt in dat verse verf wordt aangebracht op een nog natte onderlaag van verf. Hierdoor kan er een zekere mate van menging en vervaging van kleuren optreden. Het voordeel van de nat-in-nat techniek is dat het de kunstenaar in staat stelt om snel te werken, wat de techniek bijzonder geschikt maakt voor impressionistische en abstracte kunst. Maar het behouden van bepaalde details en het bereiken van precisie kan een uitdaging zijn, omdat de verf snel vermengt. De techniek vereist daarom behendigheid en snelheid van de schilder. Ncaphayi beperkt zich overigens niet tot het gebruik van verf en zijn werken worden dan ook getekend door een mix aan media.
De kunstenaar behaalde zijn diploma in Kunst & Design aan het Ekurhuleni East College in 2005, gevolgd door een drukopleiding aan de Artist Proof Studio in Johannesburg in 2008. In 2012 behaalde hij een certificaat aan de School of the Museum of Fine Arts in Boston. Ncaphayi sleepte onder meer de Absa L'atelier Gerard Sekoto Award in de wacht, wat hem een residentie aan de Cité Des Arts in Parijs opleverde, en een Africa First Art Prize. Hij nam daarnaast deel aan residentieprogramma’s in Angouleme (Atelier le Grand Village Residency) en Amsterdam (de Thami Mnyele Foundation Residency). Zijn werk is opgenomen in de collecties van het Smithsonian National Museum of African Art, het Museum of Fine Arts in Boston en de Bibliothéque Nationale de France in Parijs.
