18 august 2023, Wouter van den Eijkel
The Prelude: Interview met Awoiska van der Molen
Op een besloten pad pal naast de Gashouder toont Awoiska van der Molen een aantal werken op glasplaten. De werken hebben geen rand waardoor ze opgaan in de omgeving. Van der Molen werkt altijd in de ongerepte natuur, ver weg van de moderne wereld, en ontwikkelde deze presentatievorm de afgelopen jaren. Dit jaar heeft Unbound, de sectie van Unseen met aandacht voor multidisciplinaire fotografie, de natuur als thema. Dan mag een buitenpresentatie niet ontbreken. Een gesprek over het besloten pad dat aandoet als een geheime tuin, haar werkwijze en de NFTs van haar werk die tijdens Unseen bij Unveil verschijnen.
Toen Unseen je benaderde voor deze editie van Unbound rond het thema natuur, wist je toen meteen wat je wilde doen en waar je dat wilde realiseren?
Ik kreeg de uitnodiging om m'n werk te presenteren op het terrein rond de gashouder (waar Unseen plaatsvindt, red.). Ik besloot glaswerken te tonen, een techniek die ik tweeëneenhalf jaar geleden ook heb toegepast op de Into Nature Biënnale in Drenthe.
Ik ben op het Westergasterrein gaan zoeken naar een geschikte locatie. Ik vond een voor mij onbekend pad vlak naast de gashouder. Het is een perfect stiltegebied tussen de bruisende gashouder en het drukke fiets-, wandel- en joggingpad in.
Ik ken het Westerpark goed. Toen ik nog in de Spaarndammerbuurt woonde, fietste ik er bijna dagelijks doorheen op weg naar mijn atelier. Des te groter was de verrassing om dit pad te ontdekken. Het is een lang pad, maar ik associeerde het met een geheime tuin, misschien wel omdat het me deed denken aan het boek ‘De Geheime Tuin’ (The Secret Garden) dat ik las als kind. Een vergeten tuin verstopt achter een hoge ondoordringbare muur, dat maakte indruk. De gashouder staat pal naast het pad, ook zo'n hoge gesloten wal.
Je noemt het een geheime tuin. Heb je daar de selectie die je maakte op gebaseerd?
De wand van de gashouder en de vele hoge bomen geven beschutting en samen met de lichtval is het een idyllische plek. Ik selecteerde beelden uit verschillende werelddelen die een exotisch en romantisch karakter hebben. Dat laatste bedoel ik niet in de zoete zin het van woord, maar als het sublieme, het pijnlijke.
Je werkt altijd in de natuur, vaak op afgelegen plekken en verstilde plekken. Kan je uitleggen wat je zo aantrekt aan dit soort plekken?
Mijn werk ontstaat uit de behoefte om terug te keren naar het oorspronkelijke territorium van de mens: de ongerepte natuur met haar natuurlijke ritme, waarop het lichamelijk systeem gebouwd is, ver weg van de invloed van de moderne wereld. Wanneer ik daar een langere tijd ben, en niet meer perse kijk met mijn ogen, maar wanneer er fysiek een connectie is met de natuur, dan pas fotografeer ik.
Awoiska van der Molen, Test, 2019
Wat bedoel je met een fysieke connectie?
Die ontstaat wanneer we, ik, weer in contact kom met de natuur. Dat kan wel wat dagen duren, en alleen zijn is ook een vereiste. Wanneer de zintuigen niet meer afgeleid worden door technologie, mensen en bakstenen, dan zakt de ratio weg en komt er ruimte voor misschien ook wel een spirituele connectie, wat niet zweverig is, maar simpelweg het samenkomen van ons fysiek met onze bron van het bestaan: de natuur.
Dat is natuurlijk lastig in Nederland, waar ongerepte natuur amper bestaat…
Wanneer ik fotografeer moet inderdaad een zekere wildernis te ervaren zijn. Daarom werk ik vrijwel uitsluitend buiten Nederland, uitgezonderd enkele projecten. De beelden van de eerdere glaswerken fotografeerde ik op het Bargerveen in Drenthe, het laatste levend hoogveengebied in Nederland. Met dammen wordt het veengebied vochtig gehouden, om te voorkomen dat het door uitdroging verdwijnt. De gecontroleerde wildernis, gelukkig. Deze ongenaakbare vlakte, vooral in de troosteloze februarimaand, samen met het Wad en verste duinen ervaar ik als meest ongerepte natuur in Nederland. En, ook heel belangrijk, een plek waar eenzaamheid te beleven is.
Hoe kwam je op het idee om je werken in de natuur te plaatsen? Was het verruilen van het platte vlakke voor een sculpturale aanpak een logische vervolgstap voor jou?
Ik kreeg de uitnodiging om werk te maken in het weidse veenlandschap voor de Into Nature Biënnale. Dit bracht me tot een andere vorm van presenteren. De eerste keren dat ik er was, was het eigenlijk te zonnig. Dan is het gebied oogverblindend mooi, maar ik miste hierdoor een diepere laag. Onthullend zonlicht op vlakke velden maakt ze nog vlakker dan ze al zijn. Een paar weken later kwam ik terug in februari, het was koud vochtig en mistig. Prachtig. De grijze dikke lucht bracht mystiek en volume waarin je kan zwelgen.
De keuze voor glasplaten ontstond gaandeweg terwijl ik er aan het fotograferen was. Vanaf het begin associeerde ik het gebied al met de Witte Wieven, veenlijken en sagen en overleveringen die ik mij herinnerde als spannende verhalen van de lagere school. Daarbij kwam nog dat een familielid mij eraan herinnerde dat mijn voorouders tot 1700 zijn getraceerd in dit vroeger meer uitgestrekte veengebied. Toen dacht ik: “Jeetje, ik sta hier gewoon op mijn roots.” Dit gaf nog een extra dimensie bij het fotograferen. Al die aspecten die niet-zichtbaar zijn, maar wel voelbaar – een soort aan- en afwezigheid van geest, werkelijkheid, tijd, bestaan niet-bestaan – brachten mij tot het onderzoeken van een transparant materiaal. Ik wilde het vluchtige van deze omstandigheden vertalen. Daarom zijn de glasplaten ook niet omlijst en rust het glas enkel in een metalen voet. Zo is de afbeelding vrij om op te gaan in de omgeving, kan het zich hiermee vermengen zonder begrenst te worden .
Awoiska van der Molen, detail glaswerk #5, Into Nature Biennale 2021
Een van de dingen die opvalt als je de glaswerken ziet, is dat ze van een afstandje perspectivisch samenvallen met de omgeving. Je zou ze kunnen lezen als een alternatieve werkelijkheid. Is dat ook waar je op uit bent?
Ik vind het altijd boeiend om te horen hoe anderen mijn werk kunnen ervaren. Zelf zie het meer als natuurfragmenten die samenkomen. Afhankelijk van je hoe je als kijker beweegt, danst de werkelijke omgeving met de wereld in het glaswerk. It takes three to tango!
Tegelijk met de presentatie op Unbound komen ook enkele NFT’s van je werk uit bij Unveil, het online NFT-fotografieplatform. Je werkt analoog. Was het een grote stap voor je om een NFT te creëren? Waarom ging je dit 'avontuur' aan?
Toen Unveil mij polste of ik belangstelling had, dacht ik: let’s do it. Ik werk inderdaad enkel analoog, maar net als iedereen heb ik ook een smartphone. Al jaren maak ik hiermee filmclipjes tijdens mijn fotografie reizen, ‘behind the scenes’ clipjes als het ware. Deze bewegende zintuigelijke wonderwereldjes beschikbaar maken als NFT is een spannende vorm die ik wel wil uitproberen. Net als de glaswerken, zwevend de ruimte in.
