23 september 2022, Manuela Klerkx
De abstracte vertellingen van Moataz Alqaissy
The hero of my story is the canvas and the way I shape it is my vocabulary. That is how I communicate with the world.
Als er één artistieke school is waar de jonge, in Antwerpen woonachtige kunstenaar Moataz Alqaissy (1986, Baghdad) deel van uit zou willen maken zou het de niet bestaande ‘Sam Gilliam School’ zijn. Meer dan aan welke schilder dan ook voelt hij zich verwant aan de schilderkunst van de afgelopen juni overleden kunstenaar Sam Gilliam (1933, Tupelo, Mississippi - 2022, Washington DC). Gilliam maakte aanvankelijk deel uit van de Washington Color School, die tussen 1950 en 1970 bestond uit abstract expressionisten als Kenneth Noland en Morris Louis (tevens de oprichters). In 2018 wijdde het Kunstmuseum Basel de indrukwekkende tentoonstelling ‘The music of Color’ aan zijn werk en deze eerste solo tentoonstelling in een Europees museum betekende zijn grote doorbraak. Reeds in het midden van de jaren zestig van de vorige eeuw brak Gilliam met de Washington Color School omdat hij besloot de schilderdoeken van het spieraam te halen en los te hangen in de ruimte. Met dit radicale gebaar wilde hij de geschilderde doeken de kans geven zich te manifesteren als vrije vormen in de ruimte. Niet alleen op grond van kleur, materiaal en compositie maar ook door gebruik te maken van ruimte en vorm zouden schilderijen uiting moeten geven aan menselijke emoties aldus evoluerend naar een nieuwe ruimtelijke ervaring. Evenals bij Anish Kapoor is kleur bij Alqaissy een ‘enabler, een conditie om een bepaald gevoel over te brengen, een bepaalde herinnering op te roepen.
Moataz Alqaissy, Singing words that aren't mine, 2022, Geukens & De Vil
In de periode ná Sam Gilliam en vóór Moataz Alqaissy lieten intergenerationele kunstenaars als de veel te jong overleden Steven Parrino (1958-2005), Niele Toroni (1937), Katharina Grosse (1961) en Megan Rooney (1985) op overtuigende zien welke vormen een ‘shaped canvas’ kan aannemen als de verf wordt bevrijd van de beperkte reikwijdte van het traditionele doek. Hoewel het werk van Moataz Alqaissy past in deze traditie is de uniciteit van zijn werk gelegen in het feit dat het accent verschuift van een formele stap (gerelateerd aan de vorm van het materiaal) naar de inhoud. Nog nooit had iemand voor hem een verhaal verteld op een ‘los’ schilderdoek en al helemaal niet over feiten en fenomenen die alleen via overlevering en in herinnering bekend zijn.
Kenmerkend voor de schilderijen van Moataz Alqaissy is dat zij zich enerzijds verhouden tot het canon van de klassieke schilderkunst en zich er anderzijds aan onttrekken. Evenals zijn voorgangers streeft hij naar meer interactie tussen schilder, toeschouwer en schilderij door het doek letterlijk een plek te geven in de ruimte. Alqaissy: “Een schilderij hoeft niet beperkt te blijven tot de grenzen van het tweedimensionale vlak om tot het domein van de schilderkunst te behoren. Door de grenzen van de schilderkunst op te rekken probeer ik juist ruimte te creëren voor een combinatie van westerse en niet-westerse, historische en persoonlijke visies op de schilderkunst met het doek zelf als primair onderdeel van een schilderij.” Als primair onderdeel moet het doek plooibaar- en kneedbaar zijn en als zodanig de nadruk leggen op het artistieke proces meer dan op het resultaat.
Moataz Alqaissy, Serene Ash, 2022, Geukens & De Vil
Elke spijker in een schilderij is belangrijk. Niet alleen de verf, het doek of de spielatten.
Alles kan deel uitmaken van het creatieve proces.Daarom zijn alle onderdelen even belangrijk.
Op de vloer van zijn atelier bewerkt hij het doek of het linnen door er stukken – afkomstig van oudere doeken - aan toe te voegen, er lagen verdunde gouache op te druppelen, te spuiten of te gieten, en er pigmenten aan toe te voegen. Of door het doek in een mal te boetseren, te vouwen en te vervormen. Hoewel Alqaissy uitgaat van een schets, bepaalt het creatieproces en de daarbij behorende toevalligheden en ‘ongelukjes’ het uiteindelijke resultaat. Pas wanneer het werk aan de muur hangt en de kunstenaar het ontbrekende of ‘zwakke’ element ontdekt kan hij het schilderij afwerken. Daarbij zoekt hij naar de juiste balans tussen de historische, schilderkunstige elementen als compositie en kleur enerzijds en zijn persoonlijke visie op het schilderij als een verlenging - of vertaling - van hemzelf en zijn persoonlijke achtergrond anderzijds: “Door het doek op een bepaalde manier te bewerken en vorm te geven kan ik het tastbaarder, zinnelijker maken. Dat heb ik nodig om er mijn persoonlijke gevoelens en herinneringen in te leggen. Niet alleen de kleur is daarbij belangrijk maar ook toevallige omstandigheden als een lichtval, de vorm van het doek, of onvoorziene verfspatten. Al die elementen samen zijn de ‘enablers’ die een verhaal vertellen in combinatie met de wijze waarop ik het doek vormgeef.”
Schilderijen bestaan uit compositie en omstandigheden.
Compositie heeft te maken met kleur, terwijl
gevoelens en emoties gekoppeld zijn aan
omstandigheden zoals een bepaald licht.
Geboren en getogen in Irak en wonend in Antwerpen moet Alqaissy balanceren tussen twee culturen. Dat levert zowel rijkdom en vrijheden als beperkingen op. Door te focussen op de tastbaarheid en de vorm van het doek lijkt hij de illusie te willen wekken van een werkelijk, tastbaar verhaal waarin de kleur een betekenis dragende component is. Zijn monochrome doeken kenmerken zich door hun ‘verwassen’ of verschoten kleuren die getuigen van een letterlijk ‘grauw’ verleden dat wellicht niet bestaan heeft of alleen in de overlevering en in herinnering. In ieder geval hebben ze hun glans verloren.
Moataz Alqaissy, Open Ended, 2022, Geukens & De Vil
Alqaissy: “Een stad al Bagdad bijvoorbeeld was een monument, maar wat ervan over is, is een opgegraven stad die een verhaal vertelt over een rijk verleden. Maar was Bagdad wel die florerende stad uit de hoogtijdagen van de Islam? De stad is inmiddels gemummificeerd. Het is een ‘ondode’ stad: ze bestaat maar ze leeft niet. Er is geen toekomst. Mijn doeken zijn fysieke herinneringen aan verhalen die getuigen van vage verschijningen uit het verleden zoals het verhaal van de toren van Babel of de sprookjes uit Duizend-en-één-nacht. Evenals deze verhalen is een stad als Bagdad, die geleden heeft onder talloze oorlogen, door ons gevormd. Het is een verlengstuk van ons zoals mijn schilderijen een verlengstuk van mij zijn. Het strijdtoneel is alleen verschoven van de plek waar we leven naar de plek waar we denken. Maar beide plekken zijn constant in beweging evenals mijn doeken. En daarom hebben ze een niet definitieve vorm en hebben mijn ‘verhalen’ een open einde: want niets is onveranderlijk. Afhankelijk van de plaats, de context of het licht, veranderen vorm en kleur en daarmee de ervaring en de betekenis ervan. Als men er langs loopt beweegt het doek mee. Het vouwt en ontvouwt zich. Het vertelt steeds een ander verhaal. Net als in de overlevering weet je nooit wat het ware verhaal is, en daarom blijft dit proces boeiend.”
De tentoonstelling Just a Little Pinprick van Moataz Alqaissy is momenteel te zien bij Galerie Geukens & De Vil, Leopoldplaats 12 (1e verdieping) in Antwerpen en loopt nog tot en met zaterdag 1 oktober.
De galerie nodigt u graag uit voor een drinks op zaterdag 24 september tussen 13:00 en 17:00 uur in aanwezigheid van de kunstenaar.
