11 march 2022, Flor Linckens
Een gedachtewisseling tussen twee kunstenaars
In de Conversation-reeks in DMW Gallery in Antwerpen nodigt een kunstenaar telkens een tweede kunstenaar uit voor een prikkelende duotentoonstelling. Voor de meest recente editie nodigde Sarah Van Marcke de Duitse kunstenaar Katrin Kamrau uit. In de tentoonstelling ‘A Conversation’, die tot en met 16 april te zien zal zijn in de galerie, wordt duidelijk hoe hun werk zich tot elkaar verhoudt.
De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor de manieren waarop ons wereldbeeld, en in het verlengde ervan: onze kunst, geschiedenis, archieven enzovoort, worden bepaald door patriarchale, westerse en imperialistische elementen. De manier waarop we onze geschiedenis catalogiseren is namelijk allesbehalve neutraal. Het dekoloniseren van musea is veelomvattend, maar houdt concreet bijvoorbeeld in dat er naast een werk van Picasso een eeuwenoud sculptuur getoond wordt waar Picasso zich door liet inspireren — zonder dat hij daar een bronvermelding voor bood. Het werk krijgt daarmee een completere context. Andere objecten, die bijvoorbeeld eeuwen geleden zijn geroofd in een koloniale context, worden teruggegeven aan de originele eigenaars. Dekolonisering is uiteraard ontzettend breed, maar in het kort: de witte, westerse man en zijn eurocentrische wereldbeeld worden niet langer als de norm en standaard beschouwd.
Sarah Van Marcke, All the plants that I own, 2021, DMW Gallery
In de tentoonstelling in DMW Gallery zien we hoe Sarah Van Marcke en Katrin Kamrau op zoek gaan naar deze mechanismen in de context van heteropia, een term die voor het eerst werd gebruikt door de Franse filosoof Michel Foucault. Hij beschrijft daarmee een wereld binnen een wereld, iets wat de continuïteit van de dagelijkse ruimte onderbreekt. Denk aan een bioscoop, een gevangenis, een museum, bordeel of begraafplaats. Maar ook een archief of een encyclopedie.
De Vlaamse kunstenaar Sarah Van Marcke zorgt ervoor dat de galerieruimte wordt omgetoverd tot een soort indoor botanische tuin. Ze onderzoekt de manieren waarop een imperialistische maatschappij de natuur heeft proberen te controleren en af te bakenen in gecontroleerde ruimtes, bijvoorbeeld in de context van een natuurencyclopedie of natuurreservaat. De kunstenaar rondde een master af in Fotografie aan het Sint Lukas in Brussel en focust zich in haar praktijk op fotografie en video, maar ze maakt ook zeefdrukken, etsen en installaties. Humor, schoonheid en verdriet staan daarin vaak centraal. Ze is geïnteresseerd in de manieren waarop mensen invloed uitoefenen op hun directe omgeving — en hun verstoorde relatie met de natuur. Andersom kijkt ze ook hoe planten en dieren zich conformeren aan een door mensen gecreëerde habitat. Achter die manipulatie van woonomgevingen gaan ook weer machtsverhoudingen schuil. Van Marcke deed eerder onder meer onderzoek naar kamerplanten, vogelnestjes, literaire utopieën en de Winkler Prins-encyclopedie en ze reisde meer dan 3000 kilometer in Zuid-Japan langs diverse utopische, door bekende architecten gecreëerde, locaties.
A Conversation, DMW Gallery
Katrin Kamrau duikt juist westerse archieven in, zoals het Agfa Gevaert archief, het filmarchief van Huis van Alijn in Gent en het archief van de Nationale Vrouwenraad (NVR). Welke impliciete sociale en ideologische betekenissen (zoals witte superioriteit of patriarchale waarden) gaan er schuil achter deze systemen en wat zegt dat over de manieren waarop we beelden vastleggen en lezen? Kamrau studeerde Fotografie en Media aan de University of Applied Sciences in Bielefeld, gevolgd door een postacademisch programma aan het HISK in Gent en een rol als onderzoeker aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht. In haar praktijk gaat ze dieper in op de manieren waarop beeldvorming en perceptie plaatsvinden binnen het medium fotografie.
Kamrau: “Ik houd mij in mijn artistieke praktijk voornamelijk bezig met op lenzen gebaseerde beelden en stel daarbij de vraag wat deze beelden vertellen over sociale interactie, machtsstructuren en het toeschrijven van sociale rollen of relaties.”
Kamrau legt daarbij ook nadruk op het feit dat het medium fotografie als denkbeeld een constructie is die zijn oorsprong vindt in het westen. Tot op welke hoogte zijn deze beelden een weerspiegeling van onze (historische) westerse maatschappij? Een relevante vraag, niet op zijn minst omdat het proces van vastleggen, conserveren en presenteren in archieven veelal door witte mensen wordt verzorgd. Om diezelfde reden is Artificial Intelligence vrijwel automatisch racistisch en seksistisch, simpelweg omdat het veelal wordt geprogrammeerd door witte mannen die zichzelf, bewust of onbewust als norm beschouwen. In de praktijk betekent dat bijvoorbeeld dat Zwarte gezichten en vrouwenstemmen minder goed herkend worden. Tip: kijk de documentaire-reeks Reference Man eens over dit onderwerp.
