LIEFDE ALS JAM OP BROOD
In het denken over westerse samenlevingen zijn twee ruimtes dominant: de publieke en de private. De publieke ruimte lijkt steeds vaker een plek van zenden in plaats van luisteren te zijn. Het is een plaats voor discussie waar het luidste woord en het hardste argument regeren. De private ruimte oogt juist geslotener dan voorheen. De muren om dat wat privé is zijn hoger geworden, de deur is vaker dicht en op de voorgevel hangt een elektronische bel met camera.
In een recent interview pleit politicoloog Kiza Magendane voor een herwaardering van ‘de derde ruimte’, een kamer die tussen het private en publieke staat. Een plek waar de multinationals afwezig zijn en waar burgers uit verschillende gemeenschappen elkaar vanzelfsprekend tegenkomen.
De interviewer zegt daarop: ‘Ik denk bij jouw derde kamer direct aan het dorpscafé’.
‘Ja’ , antwoordt Magendane, ‘De kroeg is inderdaad de perfecte derde ruimte.’
Toen kunstenaar Elen Braga werd uitgenodigd door Wouters Gallery voor een soloshow die zou openen op 12 september 2024, realiseerde ze zich dat dit vijf dagen na haar huwelijksfeest zou zijn. En dat was
nou nét interessant.
Ze liep al een tijd met een vraag rond: ‘Hoe kan ik investeren in mijn privéleven, in mijn toekomst met iemand anders, wanneer de wereld lijkt in te storten?’
Ze zei ja tegen de tentoonstelling met de wens om liefde politiek te maken.
In de uiteindelijke show hebben twee fysieke plekken, een hotel en een café, een hoofdrol gekregen. Het zijn ruimtes waar intimiteit wordt gevierd, maar die niemand persoonlijk toebehoren.
HET ANTWERPSE CAFÉ
In de maanden na de uitnodiging bouwt ze een Antwerpse kroeg van textiel na. Het zijn de bruine cafés in haar woonplaats waar ze eindeloze gesprekken met haar verloofde Pieter Vermeulen voert
en waar de tijd lijkt stil te staan. Die gesprekken gaan over zowel het banale als fundamentele, over of liefde hetzelfde is als jam op brood, maar ook of het kwade net als het goede in ons allemaal schuilt. Uitgezoomd ziet ze eveneens de kroeg als een intieme én politieke plek. ‘Mensen in een bruin café zitten allemaal in hun eigen wereld, maar in de gesprekken die ze voeren gaat het heel vaak over dat wat zich buiten afspeelt. En terwijl je praat, is er op de tv voetbal te zien of ligt er een krant op tafel met het dagelijkse nieuws.’ Voor haar uiteindelijke installatie besluit ze de gesprekken met Vermeulen ook te
voeren via e-mails. Ze schrijft hem vaak wanneer ze in haar atelier werkt: de mailbox als een cafétafel bij kaarslicht. Zinnen uit deze conversatie zijn gebruikt in een nieuwe video. Het videoscherm is het
raam naar de buitenwereld in de door Braga getufte kroeg.
RENDEZ-VOUS HOTELS
Rondom de locatie van Wouters Gallery in Brussel staan zes verschillende love hotels. Kamers kunnen er per uur worden geboekt. Het hotel is een plek bij uitstek waar liefde wordt geconsumeerd. Braga
heeft in Brussel gestudeerd en vindt het hotel als metafoor passen bij de stad. Naast dat er letterlijk veel hotels zijn, ziet ze mensen in Brussel constant komen en gaan; EU parlementariërs arriveren kort voor hun vergaderingen om daarna direct weer te vertrekken, maar ook vluchtelingen vinden er vaak maar een tijdelijke verblijfplaats.
In Wouters Gallery ziet de bezoeker een hotelbed met gekleurde lakens. Ook hier wordt, net als in het café, een gesprek gevoerd. Op de getufte sprei waar een lingeriesetje klaar ligt, is een deel van een conversatie weergegeven. Het laat de absurdistische wereld van 2024 zien waar via social media oorlogen, memes en gesprekken met vrienden tegelijkertijd binnenkomen.
De hotelkamer heeft daarnaast een douche van wol, een tv waarop Trump te zien is en een kozijn waardoor de straat en horizon zichtbaar worden.
HET PERSOONLIJKE
The Love Hotel is een tentoonstelling die vertrek vanuit het super persoonlijke. Op zaterdag 7 september is Braga getrouwd, in haar atelier ligt een gans van wol die ze zal gebruiken als boeket. Ook haar trouwjurk hangt in haar atelier. Alsof alles in haar leven en kunstpraktijk constant samenvloeit en overloopt. ‘Het is voor mij moeilijk om verhalen van anderen te vertellen omdat het altijd een schaduw zal zijn van het werkelijke verhaal. Wanneer ik vertrek vanuit mijn eigen leven, zie ik Elen als subject. Elen leeft in een context, in een tijd, in een cultuur en met politieke problemen. Door in te zoomen op haar leven, komt er een scherp beeld naar boven van wat er precies speelt in die context. En ik denk dat wanneer je als kunstenaar op die manier persoonlijk bent, je ook politiek zal zijn.’
Wat haar specifieke, politieke overtuigingen zijn blijft echter bewust open in haar werk. Braga werd christelijk opgevoed en vanuit de kerk was er altijd een antwoord, alles gebeurde met een reden. ‘Als je de kerk verlaat en dus ook die manier van denken, durf je daarna geen antwoorden meer te geven. Dingen zijn veel complexer dan goed en kwaad, dan rechts of links. Ik ben Jezus niet… Ik wil thema’s naar het midden brengen omdat er dan de meeste ruimte is voor een open gesprek.’
Er hangt een gordijn achter het hotelbed in de galerie. De felgroene stof zweeft gedrapeerd in de ruimte waardoor de beeltenis niet helemaal zichtbaar is. Bezoekers mogen het gordijn opentrekken. Pas dan worden de geschilderde contouren van een seksende groep mensen zichtbaar. Een grote penis die wordt vastgehouden door een ander, er zijn borsten, billen, hurkende mensen en gespreide benen. Hoe maak je liefde politiek? Love Hotel is geen viering van de particuliere heteroliefde of van het huwelijk als instituut. Veel eerder wil Braga met haar tentoonstelling de liefde in de breedste zin van het woord op een podium zetten. Het is haar antwoord op haat. De mensheid als één grote, liefhebbende orgie.
Lieneke Hulshof