Een roos waarvan de hartslag gemeten wordt. Een oester waaraan energie onttrokken wordt. In de nieuwe reeks schilderijen die Mathieu V. Staelens in Art Partout Gallery presenteert, wordt de orde van het stilleven verstoord. Geen rust of verstilling, maar intrige en onrust spreken uit deze beelden. Als een idyllisch natuurtafereel waaronder een tijdbom tikt.
Klassieke schilders zagen het stilleven als een kunstvorm waarin ze de meest ongelijksoortige objecten tot gelijkwaardigheid konden dwingen. Misschien niet in werkelijkheid, maar alvast op doek werden ze equivalent: de gelijke behandeling door schikking, kadrering, onderwerping aan licht en schaduw, samenstelling uit hetzelfde beperkte palet pigmenten, profilering tegen een egale achtergrond, bracht vanzelf dat effect teweeg. Van dat soort gelijkwaardigheid van objecten is hier geen sprake.
We zien klemmen, snoeren, infusen, injectienaalden. Deze technische en klinische instrumenten domineren het tafereel, omdat ze er actief op lijken in te grijpen. Verzetten ze zich tegen de gelijkschakeling van alle uitgestalde dingen? Weigeren ze de passieve rol van inschikkelijkheid jegens de schilder? Van onderwerping aan de blik van de toeschouwer? In ieder geval gunnen ze de voorstelling geen vrede.
Dat roept de vraag op hoe ironisch de titel ‘Sustainable Love For Life’ bedoeld is. Want in deze reeks werken zijn we geen getuigen van een liefdevolle gehechtheid aan het leven. Veeleer zien we een kille, steriele, gevoelloze extractie van levensbronnen. Alsof geen element van de natuur nog ontsnapt aan de greep van wetenschappelijke registratie, technische manipulatie, economische exploitatie. Alsof alles ter wereld voortaan wordt opgevorderd om meetresultaten, grondstoffen, energie te leveren.
Sustainability klinkt dan als een ecologische kritiek. Alle hernieuwbare energie die de natuur kan leveren, dient zo gretig mogelijk opgezocht en zo efficiënt mogelijk afgetapt te worden, zodat de mensheid in staat is haar levensstandaard aan te houden – duurzaam, dat wil zeggen voortdurend, zonder onderbreking, onverstoord. Het betekent de natuur zo gebruiken dat zij zich aan onze hoge standaarden aanpast, in plaats van andersom te eisen dat de mens zich aanpast aan de hogere standaarden van de natuur.
Voor mij zijn A Date With History en A Personal Invitation twee sleutelwerken om de reeks ‘Sustainable Love For Life’ te begrijpen. We zijn persoonlijk uitgenodigd in een binnentuin. Iemand heeft een afspraak met de geschiedenis. Maar wie heeft in dat burgerlijk interieur een afspraak gepland? Wie heeft in de tuin een stoel klaargezet die ons nodigt om van de vitale bloemen- en plantenweelde te genieten? Ik vermoed dat de kunstenaar hier een valstrik heeft gespannen. Argeloze toeschouwers die zich welkom voelen in de binnentuin, die zich aangesproken voelen om de dialoog tussen heden en verleden te onderzoeken: zij zijn voor ze het goed beseffen al opgevorderd door een meedogenloos systeem van extractie, manipulatie, exploitatie. Er spelen hier namelijk krachten die het schilderij geen stilleven laten zijn. Voor wie louter belangeloos dacht toe te kijken, betekent dat: ingeschakeld, aangesloten, gevoed, geconnecteerd, gemonitord worden. Zo wordt ‘liefde voor het leven’ een verstorende ervaring, die ons misschien met andere ogen naar onszelf doet kijken.
Herbert De Vriese