Vorig jaar, zomer 2022, cureerde voormalig VUB-rector Caroline Pauwels voor Schönfeld Gallery de groepstentoonstelling Summertime and the living is easy. Een vrolijke zomerexpo te midden van tumult, kommer en kwel (de oorlog in Oekraïne brak dat voorjaar uit), “kunnen we dat wel maken,” vroeg ze zich af, maar tegelijkertijd wist ze dat er meer dan ooit nood was aan lichtheid en vrolijkheid. Caroline was, zoals ze zelf zei, “een zomerkind”, altijd warm, vrolijk en positief en dus bracht ze met een knal van een tentoonstelling een explosie van optimisme.
Voor You can’t keep summer from coming back vertrokken we van een aantal kunstenaars die Caroline ook selecteerde voor haar expo en vulden deze aan met kunstenaars die in dezelfde geest werken. Kunstenaars die warm werk maken, met een tikkeltje hoop en een snuifje optimisme. Die, met aandacht voor de natuur en de alledaagse schoonheid, ook met een zekere traagheid werken. Want traagheid hoort bij de lome zomer en tegelijkertijd is het ook “een vorm van stil protest: onze maatschappij zou beter wat vertragen,” zoals Caroline zei in een interview met Danny Ilegems voor De Morgen. In die maatschappij met een overvloed aan prikkels vond fotografe Klaartje Lambrechts (1976), net als Caroline, haar toevlucht in de traagheid van de natuur, in “de kracht van stilte, verwondering en zintuiglijke schoonheid,” aldus de kunstenares. Lambrechts fotografeerde, als ode aan Caroline, de zee en de bergen waarvan ze zo hield. Voor haar beeltenissen van de branding in Oostende en het Zagros gebergte in Iran gebruikte Lambrechts een oud fotografisch drukproces, cyanotypie genaamd, vernoemd naar de opmerkelijke cyaanblauwe kleur van de afdruk.
Net zoals Caroline ziet Janine Vandenbosch (1967) alleen maar mogelijkheden. Een overvloed aan indrukken verwerkte ze voor deze tentoonstelling in portretten. Op een experimentele en pure manier onderzoekt ze wat er zich in onze hoofden afspeelt. Haar impulsieve, kleurrijke mix van materialen resulteert in een zekere gelaagdheid, soms herkenbaar, soms ook niet. Wie kijkt naar wie? En wat laten we zien? Want in je hoofd kan je alles! Ook Benedicte Lobelle (1966) experimenteert met verschillende materialen en technieken. “You can not keep spring from coming,” schilderde Lobelle ooit op een oude Delvaux handtas van Caroline, voor de ‘force of nature’ die ze was. Voor de huidige expo bracht de kunstenares een kleed mee, gemaakt van kleine schilderijtjes op lappen stof. Ze toont het samen met keramische werkjes die er ook op horen. Het aantrekken van dit ritueel gewaad registreerde Lobelle op film. Ze eert er “den bloei” mee, wordt er één mee. Den bloei in de tuin, maar evengoed den bloei in en tussen mensen. Daarnaast toont de kunstenares met oud computerwerk een abstracte gevoelswereld en met kleine bronzen een stukje natuur: een aardbei, een boom, een roos.
Bloemen in overvloed in deze tentoonstelling, want Caroline was er gek op. Lidia Szynckiewicz (1960) schildert vandaag enkel nog bloemen. De kunstenares groeide op op het Poolse platteland, waar ze leefde op het ritme van de seizoenen. Tijdens de lange, harde winter was het moeilijk inspiratie vinden, maar eens de lente kwam met haar ontluikende natuur kon Szynckiewicz de tuin in om bloemen te plukken en die met veel vreugde te schilderen. Série Caroline 2 is het vervolg op een reeks die de kunstenares vorig jaar voor Caroline begon en is een eerbetoon aan haar vriendin, aan wie ze beloofde vrolijk verder te blijven schilderen.
De reeks Sunflowers for Spring van Liza François (1995) ontdekte Caroline voorjaar 2022 in de studio van de kunstenares. Toen was François echter nog niet klaar om er mee naar buiten te komen, begrijpelijk want het is een erg persoonlijk project. Hoewel de titel van de reeks aan de lente refereert en het begin daarvan vooral vernieuwing en hoop brengt, gaat het begin van de lente voor de kunstenares toch ook altijd gepaard met een herinnering aan verlies. Die dag, in 2014, beroofde haar vader zich immers van het leven. In 2021 deelde François zonnebloempitten uit in de brievenbussen van haar vaders vrienden. De zonnebloemen die eruit ontsproten, legde ze vast op foto. Sunflowers for Spring toont dat ook te midden van pijn en verdriet schoonheid kan bloeien en dat hoop, dankbaarheid en “de transformerende kracht van liefde, tijd en verandering,” aldus de kunstenares, daarin een belangrijke rol spelen.
Ook in Eliza Pepermans’ (1988) tekeningen en schilderijen staat de zonnebloem centraal. Caroline was dan ook van dag één fan van haar werk. Pepermans’ stillevens zijn weloverwogen schikkingen van eenvoudige, dagdagelijkse voorwerpen en hebben met hun rijke, intense kleuren en aanstekelijke dynamiek, een bruisend zomers, warm en onmiskenbaar levenslustig karakter. Als “een optimistisch tegengif voor de alledaagse moderniteit die vaak koud, afstandelijk en instabiel aanvoelt”, vindt de kunstenares. Dat antigif vermengt ze met een zachte, honingkleurige ondertoon waarmee ze alle kleuren verbindt en zet ze vast in dikke, zwarte contourlijnen. Badend in zuiders licht doen haar werken ons verlangen naar een eeuwigdurende zomer. De zonnebloemen grijpen gretig om zich heen. Ze draaien zich steeds opnieuw naar het licht van de zon en staan daarom symbool voor levenslust en bewondering, wist Caroline. Zij die het leven elke dag vierde als geen ander. Bewondering alom voor onze vriendin, dat bewees ook het warme enthousiasme waarmee Summertime and the living is easy onthaald werd. Maar, zo wist ook Caroline, het is typisch voor de zomer dat hij voorbijgaat. En net als de zomer kwam ook de expo op haar einde. Ze bleek een verraderlijke stilte voorafgaand aan het afscheid dat kwam. Caroline overleed op 5 augustus 2022.
De huidige groepstentoonstelling is niet alleen een ode aan de zomer, maar bovenal een ode aan Caroline Pauwels, aan “iemand die ons als een onoverwinnelijke zomer wist te inspireren en verwonderen,” aldus Greet Umans, directrice van Schönfeld Gallery. Ze zal ons altijd bij blijven, want You can’t keep summer from coming back.
-Tekst geschreven door Roxane Baeyens-
Een deel van de opbrengt van deze tentoonstelling zal gaan naar het
Caroline Pauwels noodfonds voor studenten