Het is niet de tijd die voorbijgaat maar wijzelf.
Ferdinand Cheval (1836-1924)
Een gift van de kunstgeschiedenis. Zo definieert Tom Poelmans de reproductie van een middeleeuwse miniatuur die hij toevallig vond in een tweedehands boek. Het beeld vormt de illustratie van een tekst die hij niet meer terugvindt. Het toont een riddergevecht waarvan het iconografische geweld gedempt wordt door de nauwkeurige compositie en de stevige penseelstreek.
Aan de linkerhoek onderaan het schilderij is te zien hoe Poelmans zich niet trouw aan zijn model heeft gehouden. De schilder heeft er zichzelf weergegeven op handen en voeten, gehuld in een dierenhuid. Een skelet houdt hem een boek voor waarvan hij de open pagina’s aandachtig bekijkt en een rood paard observeert. Kenners van Bijbelse teksten lezen dit beeld al snel als het rijdier van de tweede ridder van de Apocalyps, dat symbool staat voor oorlog en het einde der tijden.Het schilderij heeft als titel A Dead Man’s Dream en is het grootste werk dat de Antwerpse kunstenaar tot nog toe realiseerde. Wanneer Poelmans begint over zijn aangewende techniek en de tijd die hij nam om het te schilderen, geeft hij toe maandenlang te hebben gewerkt aan het oppervlak van het doek met slechts vier penselen die nooit breder waren dan zijn duim… In de eerlijkheid van dit antwoord schuilt een picturale bedevaart die tegelijkertijd naïef en absurd is: hoe kan je de boekverluchtingspraktijk van de middeleeuwse miniatuurschilder overzetten naar een monumentale schaal?
A Dead Man’s Dream is voor Tom Poelmans tegelijkertijd een oefening in bezwering. Hij heeft intussen naam gemaakt met zijn abstracte composities, materieschilderijen waarvan de verschillende stappen in het creatieproces onmogelijk te achterhalen zijn. Hij keert zijn rug naar deze plastische virtuositeit en naar de lokroep van het gemak om zich uitsluitend toe te leggen op de realisatie van een werk waarin de tekening centraal staat. Een discipline waarvoor hij naar eigen zeggen geen enkele aanleg heeft.
Poelmans koppelt dit plastische zoeken aan een kinderlijke nostalgie waaruit een reeks schilderijen en werken op papier ontstaat. Hierin lopen de meest subtiele vondsten uit de kunstgeschiedenis over in de minst creatieve hedendaagse iconen. In zijn atelier staan reproducties van historische meesterwerken uit de westerse kunst vreedzaam naast honderden plastic figuurtjes van Disney of Marvel, een onwaarschijnlijk samengaan van geleerde en populaire getuigen van de mythische strijd tussen goed en kwaad.
Als het op kunst aankomt, zet de tijd zich uit maar laat hij zich niet inhalen. Tom Poelmans weet dit maar al te goed. Enkele jaren geleden bedekte hij het oppervlak van één van zijn doeken met de inscriptie die Facteur Cheval vlakbij de zonnewijzer van zijn Ideale Paleis aanbracht. Sindsdien doet hij enkel nog waar hij zin in heeft… Opgesloten in zijn atelier zet hij zichzelf onophoudelijk in scène en tekent hij zijn fantasma’s met zicht op de eeuwigheid.Het is pas als je eerst in de appel van de verbeelding hebt gebeten, dat je die van de kennis kan proeven. Als Tom Poelmans’ werk ertoe doet, dan is het wel om je hieraan te herinneren.
Simon Delobel, Antwerpen, juli 2020