Inloggen
Registreren
NL
Collecties
Manuela Klerkx
‘Forget me not’: 6 zelfportretten in de kunst
Waar komt de fascinatie van het zelfportret in de kunst vandaan? Van Jan van Eyck (een ‘vermoedelijk’ zelfportret met prachtige, rode tulband uit 1433), Catharina van Hemessen (met het eerste vrouwelijke ‘Zelfportret aan de ezel’ uit 1548), Diego Velazquez, Rembrandt van Rijn, Thérèse Schwartze, Mondriaan en Picasso tot Cindy Sherman, Sarah Lucas, Maurizio Cattelan, Yue Minjun, Zanele Muholi, Erwin Olaf - om er een aantal te noemen -, allemaal waren ze bezig met het maken van zelfportretten. Om verschillende redenen. Sommige kunstenaars portretteren zichzelf in een poging in contact te komen met hun ware ‘gezicht’, of om zich niet te hoeven concentreren op het onderwerp en zich te kunnen focussen op de schildertechniek, de expressie, de compositie. Anderen maken zelfportretten waarin ze zelf als het ware verdwijnen omdat ze een andere rol aannemen, denk aan de foto’s van Cindy Sherman die gaan over de verschillende identiteiten waarin de vrouw in de media en in de maatschappij wordt geportretteerd en waarbij ze zichzelf als uitgangspunt neemt. In de strikte zin van het woord zijn dit geen zelfportretten maar studies naar identiteiten waaraan het ‘zelf’ ondergeschikt wordt gemaakt. Interessant zijn ook de zelfportretten die de Britse Tracey Emin (57) maakte tijdens haar kankerbehandeling en met het publiek deelde met de mededeling ‘Dit is wie ik ben’. Maar dat is een verhaal apart. Ik beperk me hier tot de vraag hoe je het zelfportret kunt definiëren: als een onderzoek naar je diepste zelf? Als een poging jezelf anders voor te doen dan je bent? Als een ideaal beeld of juist als een anti-thèse? En als je al weet wie je in wezen bent, hoe ziet dat eruit in een zelfportret? Laten we afsluiten met een uitspraak van John Berger, de beroemde auteur van 'Ways of Seeing' uit 1972: 'To be naked, is to be oneself.'
1 Media items ᛫ 3 Beschikbare kunstwerken
1 shows ᛫ 0 Highlights ᛫ 0 Aanbevelingen
De identiteit van de Nederlandse kunstenaar Noah Latif Lamp (Amsterdam, 1990) bestaat uit een mengeling van cultuur, ras en persoonlijke verhalen. In zijn multi-mediale werken en performances tast hij maatschappelijke grenzen - op een vaak radicale manier - af gebruik makend van zijn eigen lichaam. Zoals in ‘Wig 2020’, een pruik die hij maakte van zijn eigen haar dat hij als onderdeel van een performance afschoor en ‘nieuw leven’ inblies in de vorm van een pruik. Lamp gelooft in de kracht van transformatie die aan de basis staat van nieuw leven en nieuwe verschijningsvormen, inclusief aan onszelf. Volgens de kunstenaar zijn de manier waarop je wordt waargenomen en de persoon die je in wezen bent niet persé identiek. Met andere woorden: de buitenkant is niet altijd een reflectie van de binnenkant. Lamp: ‘Je kunt jezelf alleen waarnemen middels je omgeving. De waarneming van je eigen bestaan, van het zelf, verloopt via de waarneming van anderen en de reflectie daarop die ons eraan herinnert dat we bestaan.’
(Vertegenwoordigd door Tommy Simoens)
(Vertegenwoordigd door Tommy Simoens)
3 Media items ᛫ 40 Beschikbare kunstwerken
5 shows ᛫ 0 Highlights ᛫ 1 Aanbevelingen
Al meer dan veertig jaar schildert de Haagse kunstenaar Philip Akkerman uitsluitend zijn eigen portret. Daarbij weigert hij zich te beperken tot een bepaalde stijl of techniek. Het vaststaand onderwerp, dat hij inmiddels met gesloten ogen kan tekenen, biedt hem de vrijheid te experimenteren met technieken uit de teken- schilderkunst van de oude meesters. Want technisch beter worden is zijn doel. Iedere werkdag weer. En dat doet hij door de schilderkunst ‘op water en brood’ te zetten want uiteindelijk is de kunstenaar de baas en niet de kunst. Echter niet de kunstenaar als mens - ‘Het bestaan is een volkomen belachelijk mysterie, waar we helemaal nooit iets van zullen begrijpen.’ – maar als vakman. En daarin behoort hij zo langzamerhand tot de absolute top. Akkerman: ‘Je moet jezelf niet zoeken, maar geven.’ En wie doet dat mooier dan deze Hollandse meester?
(Vertegenwoordigd door Torch Gallery)
(Vertegenwoordigd door Torch Gallery)
2 Media items ᛫ 20 Beschikbare kunstwerken
7 shows ᛫ 0 Highlights ᛫ 2 Aanbevelingen
In tegenstelling tot Philip Akkerman haalt Suzanne Jongmans (1978) inspiratie uit haar persoonlijke leven en dan met name uit thema’s als liefde, verlies, twijfel en vergankelijkheid. Daarbij maakt ze gebruik van alledaagse wegwerpmaterialen als schuimfolie en blik en put ze uit de schilderkunst van de 15e, 16e en 17e eeuw die, evenals haar fotografie, rijk is aan symboliek. In haar dagelijkse zoektocht naar de juiste balans tussen de binnen- en buitenwereld, vasthouden en loslaten, het alledaagse en het sublieme, is iedere foto een zelfportret te noemen. Maar meer nog dan aan het beeld zelf hecht Jongmans aan de verstilling, tijdloosheid en schoonheid die ze met haar foto’s wil overbrengen. Alsof ze de schoonheid van het menselijk bestaan wil overtreffen met die van het goddelijke bestaan waarin alle contrasten zijn opgeheven en het uiterlijke beeld heeft plaatsgemaakt voor een innerlijke gewaarwording.
(Vertegenwoordigd door Galerie Wilms)
(Vertegenwoordigd door Galerie Wilms)
0 Media items ᛫ 2 Beschikbare kunstwerken
1 shows ᛫ 0 Highlights ᛫ 0 Aanbevelingen
Het schilderij ‘Self Portrait Reclined’ uit de reeks ‘Beauty’ schilderijen heeft de Amerikaans-Oostenrijkse kunstenares Addie Wagenknecht (1981) gebruik gemaakt van een door haar geprogrammeerde Roomba, een robotstofzuiger die cosmetische pigmenten, geneesmiddelen, parfums en huidverzorgingsproducten over het doek verspreidt. Zo ontstaat er een abstract portret of zelfportret op basis van elementen die normaal wordt gebruikt om te verdoezelen, te verfraaien of te perfectioneren. Bovendien heeft de menselijke hand geen invloed meer op het uiteindelijke resultaat. Net als in het huishouden neem de Roomba de ‘vrouwelijke’ arbeid over. Het natuurlijke zelfportret is geheel en al verdwenen en heeft plaats gemaakt voor ‘de grote onbekende’ oftewel de vrouw die zich niet meer in haar eigen portret herkent. In een groter verband stelt Wagenknecht de relatie tussen technologie, AI en identiteit, ter discussie. Wordt uiteindelijk niet alles, van cosmetica tot AI, onderdeel van het systeem en vercommercialiseerd? Waar houden digitale privacy en controle op? En waar blijft tegen deze achtergrond het ‘zelfportret’?
(Vertegenwoordigd door Upstream Gallery)
(Vertegenwoordigd door Upstream Gallery)
1 Media items ᛫ 22 Beschikbare kunstwerken
6 shows ᛫ 0 Highlights ᛫ 0 Aanbevelingen
Fleur van Dodewaard studeerde niet alleen fotografie maar ook theaterwetenschappen aan de UvA. Dat verklaart wellicht waarom de relatie tussen het menselijk lichaam en de ruimte eromheen zo bepalend is in haar werk. Echter door de realiteit te abstraheren -inclusief plantenpotten, gras, een zwarte leunstoel of een citroen – toont de kunstenaar hoe ze het lichaam niet als een fysiek object maar als een abstracte vorm in relatie tot haar omgeving wil neerzetten. In ‘The Artist in Her Studio’ zien we de kunstenaar zelf in de hoedanigheid van een zalmkleurige, geometrische vorm die zich uitspreidt over het platte vlak en met de objecten uit haar omgeving in direct contact staat. Alsof ze wil zeggen dat de kunstenaar niet alleen is. Geen autonoom wezen dat los staat van zijn omgeving. Het thema van de kunstenaar in haar atelier is al talloze malen weergegeven, als poserend wezen, als naaktmodel en onderwerp van de – meestal – mannelijke, witte blik. Dodewaard echter doet het anders. Haar zelfportret is dat van een centrale figuur waarin alles op één en hetzelfde niveau samenkomt: het subject en het object, de maker en het model, de voorgrond en de achtergrond, het figuurlijke en het abstracte. En dat zet aan tot denken…
(Vertegenwoordigd door galerie dudokdegroot)
(Vertegenwoordigd door galerie dudokdegroot)
0 Media items ᛫ 2 Beschikbare kunstwerken
5 shows ᛫ 0 Highlights ᛫ 0 Aanbevelingen
Je zou kunnen zeggen dat ieder zelfportret een poging is om niet vergeten te worden. In het geval van ‘Forget Me Not’ van de Belgische kunstenaar Joëlle Dubois (1990) ligt het net eventjes anders. Het klopt dat ze niet vergeten wil worden door haar aan Alzheimer lijdende moeder die ze langzaam ziet verdwijnen. In een poging de tijd stil te zetten legt ze haar moeder al schilderend vast. Want ook de dochter wil haar moeder zoals ze was niet vergeten. Immers, in het portret van haar moeder ziet de kunstenaar zichzelf. We kennen Dubois van haar schilderijen en daarom is de installatie ‘Forget me not’ even veelbetekenend als uitzonderlijk. Anders dan in haar schilderijen wilde Dubois met dit werk een soort ruimte creëren waar mensen omheen kunnen lopen. Zoals kinderen een tent bouwen waarin ze zich kunnen terugtrekken, zich veilig voelen, zo wilde Dubois een baarmoeder nabouwen waarin echte, in aarde geplante, Vergeet-me-nietjes, fungeren als een wanhopige reminder. Alsof de dochter voor altijd in haar moeder’s baarmoeder zou willen zitten om niet vergeten te worden. Terwijl de realiteit van haar moeder’s ziekte beroep doet op haar in de betekenis van de autonome dochter die haar moeder moet begeleiden in haar laatste levensfase, zo verlangt Dubois naar de eenheid die zij en haar moeder eens vormden. ‘Forget Me Not’ is naast een homage aan Dubois’ moeder, een poging ziekte en sterven zichtbaar en bespreekbaar te maken. Een mooier zelfportret is haast ondenkbaar.
(Vertegenwoordigd door KETELEER GALLERY)
(Vertegenwoordigd door KETELEER GALLERY)