23 november 2021, Wouter van den Eijkel
EHBO | Atelier Van Lieshout bij Galerie Ron Mandos
Voor EHBO, de eerste solotentoonstelling van Atelier Van Lieshout bij Galerie Ron Mandos, richtte de Rotterdamse kunstenaar een deel van de galerie in als veldhospitaal vol archaïsche apparaten, aftandse gereedschappen en oude paspoppen. EHBO toont de menselijke aard onder extreme omstandigheden en verpakt systeemkritiek in een ontregelend, sinister en tegelijk hoopgevend schouwspel. “Vind je het griezelig? Bij mij is het glas altijd halfvol en denk: het is toch mooi dat je je kan laten helpen.”
Het duurt even voordat je doorhebt waar je beland bent als je de galerie aan de Prinsengracht binnenstapt. De wanden en plafonds van de voorruimte zijn geheel bekleedt met grote, geelbruine katoenen doeken. Natuurlijk licht ontbreekt. De ruimte staat vol met medische apparaten die uit een ander tijdperk lijken te komen. Welkom op de EHBO van Atelier Van Lieshout.
Al zijn hele carrière deinst Joep van Lieshout (NL, 1955), kunstenaar en naamgever van Atelier Van Lieshout, niet terug voor grote thema’s als macht, religieuze, filosofische en economische systemen, seks, leven en dood. EHBO vormt daarop geen uitzondering. De show beslaat het gehele spectrum aan menselijke ervaringen.
Atelier Van Lieshout, Soldier with Baby, 2020, Galerie Ron Mandos.
Naast het surrealistische veldhospitaal is er een beeldentuin waarin post-humane sculpturen zijn vermengd met religieuze iconografie, waarbij de thema’s compassie en vriendschap aan bod komen. Zoals de sculptuur Soldier with Baby waarin een levensgrote soldaat een naakte baby vasthoudt. Het meest in het oog springende beeld heet Green Madonna. Het is een sculptuur Maria met kind op schoot, waarbij een van haar handen de vorm heeft van een hamer.
Atelier Van Lieshout, Green Madonna, 2021, Galerie Ron Mandos.
Om dergelijke grote thema’s aan te snijden ligt een setting als een veldhospitaal voor de hand. De gedachte is dat tijdens een oorlog of een crisis de ware aard van de mens naar boven komt. Zowel zijn slechte als zijn goede eigenschappen. Het veldhospitaal is het hectische kruispunt waarop hoop en verlies, macht en onmacht, medische voor- en achteruitgang samenkomen. In Van Lieshouts veldhospitaal doen de sculpturen archaïsch en doe-het-zelf-achtig aan, waardoor de kijker het waarschijnlijk zou situeren in de Eerste Wereldoorlog. Het parallelle universum van Atelier Van Lieshout geeft ruim baan aan wreedheid en verraad, maar de boodschap is veel gelaagder dan dat.
Met EHBO keert Van Lieshout terug bij een bekend thema: de geneeskunde. Het loopt als een rode draad door zijn oeuvre. Van Lieshout is met name geïnteresseerd in hoe de medische wereld het menselijk lichaam ziet als iets dat gerepareerd kan worden en voor verbetering vatbaar is maar ook als grondstof dient voor experimenten die worden ingegeven door een disproportionele innovatiedrang.
Het veldhospitaal van EHBO is niet Van Lieshouts eerste ziekenhuis. In 2001 maakte hij voor zijn vrijstaat AVL-Ville al een semi-functioneel ziekenhuis en later maakte hij een volledig functionerende kliniek voor Women on Waves. Van Lieshouts afstudeerproject was destijds een operatietafel. “In 1983 heb ik mijn eerste operatietafel gemaakt. Daarin zag je eigenlijk ook weer de The Good, The Bad and Ugly van de medische wetenschap (in) terug. Enerzijds streeft ze naar verbetering en het redden van mensenlevens, anderzijds was mijn tafel ook een pervers hakblok met ingebouwde stilettomessen.”
EHBO heeft ook een dergelijke sub tekst. Gelijk bij de entree staat een doe-het-zelf couveuse met daarin een pop. Van Lieshout: “Dat je met doe-het-zelf-materialen, dingen die je hebt liggen, perspexplaten, rioolbuizen en ventilatoren een kind in leven kan houden, is toch hoopgevend.”
Atelier Van Lieshout, Companion, 2021, Galerie Ron Mandos.
Daarnaast staat een gedateerde infuuspaal die AVL zo heeft bewerkt dat je je levensavond er gerieflijk mee kan doorbrengen: “Hier zitten gewoon alle levensfuncties in: voeding, drank, een klysma, een bloeddrukmeter, een lampje en een hamstertje. Alles wat je nodig hebt, heb je gewoon bij je. Je kunt dus je lot tegemoet lopen, want je hebt alles bij je wat je niet meer kan, tot je van deze aarde verdwijnt, inclusief je companion”. Van Lieshout spreekt van “een buitengewoon positief werk”. Het roept de vraag op of de medische wetenschap zijn doel niet voorbij streeft door de maakbaarheid van het leven eindeloos op te rekken.
Het geloof in maakbaarheid en de experimenteerdrift van de medische wetenschap komt het sterkst naar voren bij de tandheelkundige werken. Zo is er een rolstoel die verbouwd is tot tandartsstoel, zodat je toch behandeld kan worden voor gaatjes als je niet meer kan lopen. Ook heeft Van Lieshout een aantal fantoomhoofden, gipsen hoofden waarop studenten tandheelkunde leren boren, op de kop getikt. Een ervan monteerde hij op het achterhoofd van een jongeling: “Daar heb je dan weer een kunstenaar voor nodig.”
Atelier Van Lieshout, Fantoom Hoofd met Jongeling, 2021, Galerie Ron Mandos.
De solotentoonstelling EHBO van Atelier van Lieshout is nog tot en met 31 december te zien bij Galerie Ron Mandos in Amsterdam.
