09 july 2021, Flor Linckens
Vier vrouwelijke kunstenaars met een krachtige boodschap
In andriesse eyck galerie kun je tot en met 31 juli een reeks tekeningen zien van vier toonaangevende kunstenaars, die zich allemaal op hun eigen manier verhouden tot macht, de (kunst)geschiedenis en machtsmisbruik: Kara Walker, Marlene Dumas, Ellen Gallagher en Natasja Kensmil. Het werk van deze vier vrouwen is wereldwijd tentoongesteld en gaat dieper in op ongelijkheid en systemisch racisme; onderwerpen die het afgelopen jaar nog prominenter op de politieke agenda gezet zijn. In dit artikel kom je iets meer te weten over de praktijk van deze vier kunstenaars.
Kara Walker behoeft eigenlijk geen introductie: deze wereldberoemde Amerikaanse kunstenaar en professor maakte in 2019 een gigantische en symbolische fontein in de grote hal van Tate Modern: een dertien meter hoge allegorie van de transatlantische slavenhandel. Haar werk is onder meer opgenomen in de collecties van het MoMA, Tate en het MOCA in Los Angeles en werd daarnaast ook tentoongesteld in het Guggenheim. Ze werd beroemd vanwege haar zwart-witte silhouetten, waarmee ze onderwerpen als ras (en raciale stereotypes), geweld, identiteit en gender aan de kaak stelde. In 2014 maakte ze een gigantische sfinx van veertig ton aan suiker, water en hars met de veelzeggende titel ‘A Subtlety (also known as the Marvelous Sugar Baby; an Homage to the unpaid and overworked Artisans who have refined our Sweet tastes from the cane fields to the Kitchens of the New World on the Occasion of the demolition of the Domino Sugar Refining Plant)’. Deze sfinx had duidelijke Afrikaans-Amerikaanse kenmerken en werd niet voor niets tentoongesteld in een oude suikerfabriek in Brooklyn, die pijnlijk genoeg klaar stond om gesloopt te worden zodat bouwontwikkelaars op hun beurt weer hun bijdrage kunnen leven aan gentrificatie.
Ellen Gallagher, Abu Simbel, 2005, andriesse eyck galerie.
Hoewel Ellen Gallagher op papier ook geen introductie behoeft - ze wordt onder meer vertegenwoordigd door Gagosian en Hauser & Wirth, had solo’s in het Whitney, Tate Modern en het Institute of Contemporary Art in Boston, was vertegenwoordigd op de Biennale van Venetië en haar werk is opgenomen in de collecties van het MoMA, het SFMoMA, Tate, Centre Pompidou en Moderna Museet - merkte NRC eerder dit jaar op dat de kunstenaar in Nederland nog niet zo bekend is, ondanks het feit dat ze hier al twintig jaar woont. Gallagher gaat in haar vaak semi-abstracte schilderijen, films, collages en werken op papier dieper in op raciale onderwerpen, met verwijzingen naar een veelheid aan inspiratiebronnen: van de zee, Minimalisme en jazz tot sciencefiction, racistische minstrelen, populaire cultuur en Moby Dick. Ze maakte grappig genoeg ook een reeks schilderijen over een typisch Rotterdams gerecht: de Kapsalon, die in 2003 werd bedacht door kapper Nataniël Gomes, die net als Gallagher roots heeft in Kaapverdië.
Marlene Dumas, Two Hands, 1990, andriesse eyck galerie.
Ook Marlene Dumas staat bekend als één van de meest invloedrijke hedendaagse kunstenaars en staat bekend om haar indringende portretten. Ze studeerde aanvankelijk beeldende kunst in Kaapstad en kwam in de jaren zeventig naar Nederland, waar ze haar studie vervolgde en nog steeds woont en werkt. In 1995 vertegenwoordigde ze Nederland op de Biënnale van Venetië. In haar werk mixt ze sociaal-politieke thema's met haar persoonlijke ervaringen en elementen uit de (kunst)geschiedenis. Dumas wordt geïnspireerd door de oneindige stroom aan fotografische beelden die we iedere dag binnen krijgen — en hoe die onze beeldvorming veranderen. Ze groeide op in Zuid-Afrika ten tijde van apartheid en veel van haar werken gaan dan ook dieper in op racisme en systemisch en maatschappelijk onrecht. Een paar jaar geleden was een indrukwekkende reeks tekeningen van haar hand te zien in het Stedelijk: de serie ‘Young Men’, die ze na 9/11 maakte. We zien hierin 12 portretten van jonge mannen met een Arabisch of Noord-Afrikaans uiterlijk: mensen uit haar eigen omgeving, maar ook zelfmoordterroristen en vrijheidsstrijders. Ze probeert ons hier bijvoorbeeld kritisch te laten nadenken over vastgeroeste en racistische vooroordelen. Veel van haar werken zijn portretten, maar zelden in traditionele zin. Dumas' tekeningen zijn namelijk niet klassiek esthetisch of verfijnd, met als doel om te behagen. Ze is niet geïnteresseerd in uiterlijke, oppervlakkige schoonheid, maar juist in de onderliggende betekenis van een beeld.
Natasja Kensmil, Black Tears, 2011, andriesse eyck galerie.
Het krachtige werk van Natasja Kensmil was onlangs niet alleen in het Stedelijk te zien in ‘The Presence of Absence’, maar ook in de Amsterdam Museum-vleugel van de Hermitage. Kensmil: "Binnen de geschiedenis richt ik me heel erg op macht en geweld.” Ze kijkt op nieuwe manieren naar de (kunst)geschiedenis om zo de relatie tussen het heden en het verleden scherp te stellen. Het werk van Kensmil is gelaagd, met een gruwelijk en chaotisch randje. Hoewel veel van haar schilderijen zwart-wit ogen zie je steeds meer kleuren naarmate je iets langer kijkt. Inhoudelijk kijkt ze bijvoorbeeld naar de godsdienstoorlogen maar ook naar de 17e eeuw in bredere zin, die misschien groots was op het gebied van wetenschap, kunst en handel, maar tegelijkertijd ook getekend wordt door systematische uitbuiting, mensenhandel en plunderingen. Ze vraagt zich terecht af wat die glorie waard is als het ten koste gaat van de vrijheid van zoveel anderen.
