24 december 2020, Oscar van Gelderen
De galerie van... Jeroen Dijkstra
Heeft u kunst van huis uit meegekregen?
Als kunst staat voor cultuur en cultuur voor alle bijzondere uitingen van de mens – zoals de Menhirs van Carnac, Pompeï aan de voet van de Vesuvius, het Parthenon in Athene, de Sint Pieter in Rome – dan heb ik dit van huis mee gekregen. Cultuur stond gelijk aan avontuur, een ontdekkingsreis. Honger naar het zelf zien, wat je in boeken had gelezen. Misschien komt daar ook wel de naam van de galerie vandaan: Livingstone, een soort ontdekkingsreiziger in de kunst.
Mijn ouders verzamelden zelf geen kunst, maar waren zeer geïnteresseerd in de kunstwereld, nieuwsgierig naar hoe dat functioneerde. Zij kwamen naar elke tentoonstelling in de galerie en bezochten alle Nederlandse kunstbeurzen. Art Rotterdam in de Cruise Terminal was hun favoriet, vanwege het uitzicht. Mijn vader heeft mij tot op hoge leeftijd geholpen met kunsttransporten en verbouwingen in de galerie.
Foto: Raquel Maulwurf. Na de opening in de tentoonstelling ‘Train your Mental Eraser, Hippie!’ van Manfred Schneider (links). Aaron van Erp (midden) had zijn solo ‘The Drawings’ in de zaal ernaast. Januari 2019, Livingstone Gallery.
Hoe bent u in aanraking gekomen met de kunstwereld?
Tijdens mijn opleiding aan de Reinwardt Academie voor Museologie (Leiden, 1982-1986) was een van de vakken kunstgeschiedenis (naast o.a. cultuurmanagement, public relations en tentoonstellingsontwerp). Je ontdekt dan al snel dat kennis begrip kweekt en begrip interesse. Vanaf dat moment ben ik kunstmusea, kunstbeurzen en uiteindelijk ook galeries gaan bezoeken.
Foto: Marjan Teesing. Jeroen Dijkstra met een solopresentatie van Mark Brusse op de Art Basel, 1996. In 2015 heb ik Mark Brusse uitgenodigd voor een werkperiode in onze vestiging Livingstone Projects in Berlijn, waar hij voor het eerst in 45 jaar weer ‘street actions’ uitvoert. In 1972 maakte hij voor een concert van John Cage in Berlijn ‘Sand Hour (83,5 minutes of Cage Music)’.
Wat was uw eerste betrekking in een galerie? Of bent u gelijk zelf een galerie gestart?
Mijn eerste baan in een galerie was bij een kunstenaarsinitiatief in Den Haag, een goede leerschool. Den Haag staat bekend om zijn kunstenaarsinitiatieven. Na drie jaar ben ik in 1991 mijn eigen galerie gestart, vooral omdat ik verlangde naar de vrijheid om mijn programma zelf in te kunnen vullen. Die ruimte was groot maar ver buiten het centrum.
In 1996 kreeg ik de kans om een mooie ruimte in het centrum te huren. Het bleek een voormalig koetshuis te zijn, aan de achterzijde van een winkel gelegen aan De Plaats. In die winkel is Vincent van Gogh 150 jaar geleden zijn kunstcarrière begonnen als galeriemedewerker, en werkte hij ’s avonds in een ateliertje op zolder.
In 2001 heb ik mijn huidige pand aan de Anna Paulownastraat kunnen kopen. Na een rigoureuze verbouwing ging de galerie op 1 september 2001 open. Tien dagen later was het 11 september. Ik geloof dat het vijf maanden geduurd heeft – tot Art Rotterdam 2002 – voordat de verkoop weer een beetje aantrok.
Foto: Livingstone Gallery. Opening met Albrecht Genin in de Hartogstraat, 1997. Op de foto Jeroen Dijkstra en Albrecht Genin, die zijn nieuwe catalogus signeert. Het atelier van Albrecht Genin in Berlijn heb ik dankzij zijn galeriehouder Horst Dietrich in 2014 kunnen overnemen en omgebouwd tot Livingstone Projects Berlin.
Hoe zou u het profiel van uw galerie willen omschrijven?
International contemporary art - young art in context. Ik zoek bewust naar context, uiteindelijk is alles met elkaar verbonden. Samen met de bezoeker van de galerie ga ik op zoek naar een connectie met het kunstwerk en de kunstenaar; wat spreekt je aan, wat staat je tegen? Hoe past dit werk in het oeuvre van de kunstenaar, in de collectie van de verzamelaar. Uitleg geven over de techniek of een bijzonder maakproces. Context bieden zonder het werk meteen uit te leggen. Gedegen vakkennis en achtergrond informatie over kunst, kunstenaar en kunstwereld beschouw ik daarbij als essentieel. Uiteindelijk krijgt de bezoeker met die informatie de ruimte om zijn eigen afweging te maken.
Foto: Jeroen Dijkstra. Livingstone Gallery in de Hartogstraat 11, de openingstentoonstelling met Rainer Fetting. Twee jaar later zouden we dat nog een keer overdoen met de tentoonstelling en catalogus ‘Uptown Traffic’, in aanwezigheid van Rainer Fetting zelf.
Wat vindt u het mooiste aspect van het vak galeriehouder?
Galeriehouder wordt je omdat je iets wilt delen; een kunstenaar die je ontdekt hebt die (nog) niet bekend is maar waarvan je overtuigd bent dat meer mensen zijn/haar werk zouden moeten zien. Die vrijheid en flexibiliteit was er voor mij niet in voorgaande functies als curator/museumdirecteur.
Als galeriehouder kan ik mijn eigen keuzes maken, inspelen op de actualiteit, meteen dát laten zien wat ik goed, spannend, fascinerend of ontroerend vind. In het verlengde daarvan kan ik, dankzij mijn opleiding, de tentoonstelling ook zelf ontwerpen en inrichten.
Ik werk regelmatig met veel plezier als gastcurator voor musea en galeries. Het is een fantastische ervaring om kunst, geheel naar mijn eigen visie, te mogen laten zien.
Foto: Raquel Maulwurf. Aaron van Erp (links) houdt het ontwerp van zijn nieuwe boek ‘The Drawings’ vast (Van Spijk Art Books i.s.m. Livingstone Editions en Galerie Tim van Laere Antwerpen) tijdens zijn solopresentatie bij Livingstone Gallery op de Art on Paper Brussels in het Museum BOZAR, 2019.
Met welke galeries voelt u zich nationaal/internationaal verwant?
Ik ben de galerie destijds mede gestart om internationaler te kunnen opereren en internationaal samen te werken. Een galerie als Lelong (Parijs/New York) fascineerde mij niet alleen vanwege hun uiterst professionele manier van werken (galerie, editeur en kunstboeken uitgever) maar ik voelde mij ook zeer verwant met hun programma (Pierre Alechinsky, Francis Bacon, Louise Bourgeois, Günther Förg, Alberto Giacometti, Jannis Kounellis, Arnulf Rainer). Een vriendschap met een van de directeuren van de galerie heeft tot vele spannende ontmoetingen met kunstenaars geleid, die regelmatig resulteerden in prachtige exposities in mijn galerie.
Livingstone Projects in Berlijn is mede geïnspireerd door Lelong, die altijd al internationaal actief zijn geweest. Een tweede locatie biedt een breder inzicht in hoe de kunstwereld functioneert en geeft mijn kunstenaars de kans zich internationaal te manifesteren.
Foto: Fabrice Gibert. Tijdens de opening van de tentoonstelling ‘Labyrinth’ van Jannis Kounellis bij Galerie Lelong, Parijs 2002. V.l.n.r. Jeroen Dijkstra, Patrice Cotensin, Jannis Kounellis. Patrice Cotensin (gallery director Lelong Parijs) waarmee ik in 1992 bevriend ben geraakt heeft mij niet alleen aan vele kunstenaars voorgesteld, maar heeft het ook mogelijk gemaakt om met hen samen te werken. Mijn eerste solotentoonstelling met Kounellis was getiteld ‘Drawing with Wire’. De opening vond plaats op de Art Rotterdam 2001 en was daarna te zien in de galerie.
In een ideale wereld: welke kunstenaar zou u het allerliefst vertegenwoordigen?
Een kunstenaar vertegenwoordigen is een complexe activiteit. Een kunstenaar is zoveel meer dan alleen zijn werk. Je kan een groot bewonderaar van het werk zijn en niet zo veel op hebben met de persoon er achter en andersom. Ook de loop van een carrière kent vele pieken en dalen in kwaliteit en populariteit. Maar in een ideale wereld zouden dat Alberto Giacometti en Francis Bacon zijn (geweest).
Hun werk was voor mij de sleutel om een verbinding te kunnen maken met moderne en hedendaagse kunst. Hun methode om het beeld net zo lang te manipuleren – totdat wat er ontstaat dichter bij de werkelijkheid die je voelt komt, dan de werkelijkheid die je met je ogen waarneemt – was baanbrekend. Deze methode is voor de kijker ook in omgekeerde richting toepasbaar: door kunst toegang te krijgen tot je eigen gevoelens en herinneringen.
Wat is er veranderd in de kunstwereld sinds u uw eerste stappen zette?
De kunstwereld is zeer vluchtig en individualistisch geworden. De tijd dat een galerie als Leo Castelli in New York een kleine groep kunstenaars door dik en dun steunde – en de loyaliteit van die kunstenaars aan de galerie onomstotelijk was – is letterlijk niet meer van deze tijd.
Toen ik in 1991 begon, was ik een van de eerste galeries met een fax, en in 1995 had ik een website, iets waar nog niemand het nut van inzag. Nu is onze online presence niet meer weg te denken en is functioneren zonder e-mail of smartphone onmogelijk geworden.
Voor sommige jonge kunstenaars is een kunstcarrière niet persé meer een roeping, maar misschien alleen een tijdelijk oponthoud. Incidentele samenwerkingen met galeries zijn niet meer een angst, maar zelfs een wens. Vastigheid is iets negatiefs geworden. Voor veel galeries is loyaliteit aan de kunstenaar en een vast contract een financiële luxe geworden die zij zich niet meer kunnen veroorloven. Die tijdelijkheid ontmoedigt een investering in de carrière van een kunstenaar. Het lijkt wel of de markt de houdbaarheidsdatum van een kunstenaar op vijfendertig jaar heeft gezet. Bijvoorbeeld de belangrijke kunstprijzen: daarvoor is vijfendertig de bovengrens en als je het voor die tijd niet gemaakt hebt krijg je vrijwel geen kansen meer.
Foto: Jeroen Dijkstra. James Brown in zijn tentoonstelling ‘Orbs, Views from my other House’ Livingstone Gallery, juni 2018. Mijn eerste tentoonstelling met James Brown was al in 1998. Eerder dit jaar kwam hij om bij een auto ongeluk in Mexico. Met James heb ik in 2006/2007 een belangrijke serie bronzen beelden uitgegeven die hij ooit was begonnen bij Bill Katz Editions in New York voor een solotentoonstelling bij Leo Castelli in 1986.
Wat/wie verzamelt u zelf?
Door de jaren heen heb ik bij collega’s een aantal bijzondere objecten verzameld. Dat is heel breed; van een 2000 jaar oud keramieken beeldje uit het rijk van de Thraciërs (gekocht bij Kunsthandel Mieke Zilverberg), een houten vogel van de Afrikaanse Lobi stam van ca. 100 jaar oud (Galerie Joop Groen), een klein vliegtuig van Anselm Kiefer, gemaakt van het daklood van de Dom in Keulen (uitgave ter gelegenheid van de expositie in de Royal Academy Londen) tot een ‘Fallen Woman’ sculptuur van Louise Bourgeois (Galerie Lelong Parijs).
Daarnaast heb ik mijn eigen kunstenaars door de jaren heen financieel gesteund door bijvoorbeeld werk aan te kopen, opdrachten te geven of edities en boeken te maken. Dat is natuurlijk ook een soort verzameling. Als je het zo bekijkt heb ik prachtig werk van o.a. James Brown, Mark Brusse, Aaron van Erp, Ruri Matsumoto, Raquel Maulwurf, Daniele Galliano en Robert Rauschenberg.
Heeft Corona uw denken over de kunstwereld beïnvloed?
In het 30-jarig bestaan van de galerie heeft de kunstwereld vele ups- en downs gekend. De Golfoorlog, de aanslag op de Twin Towers, de Wallstreet crash, om er maar een paar te noemen, die een ongelooflijke inpakt hadden op de kunstwereld. De creativiteit van de galeriehouder werd tot het uiterste getest om daar steeds weer een antwoordt op te formuleren. De ene keer was dat spreiding naar het buitenland, dan weer een focus op de bedrijfscollecties of juist de kleinere particuliere markt.
De laatste paar jaar was dat vooral een terugkeer naar de internationale kunstbeurzen. Eigenlijk op dezelfde manier als eind negentiger jaren, toen ik door deelname aan Art Basel, Arco Madrid en Art Cologne ook weer de weg terug naar boven wist te vinden.
Corona maakte abrupt een einde aan de internationale kunstbeurzen. Na een narrow escape van de VOLTA-kunstbeurs in New York in maart dit jaar (met een van de laatste vluchten terug) zijn we met de neus op de feiten gedrukt. Om mij heen stoppen collega’s met de galerie, of sluiten op zijn minst (tijdelijk) hun ruimte; in Berlijn, New York, Amsterdam, wereldwijd. Zelfs de über powerful Art Basel wist ternauwernood te overleven, dankzij een overname door media mogul Murdoch (o.a. eigenaar van Fox News!).
Zoals gezegd wordt de creativiteit van de galeriehouder aangesproken om met antwoorden te komen. Dat is het proces waar wij nu middenin zitten. Cultuur staat steeds meer onder druk. Het moment dat de oude waarden belangrijker zijn dan ooit. Loyaliteit, samenwerking en het algemeen belang.
Heeft Corona mijn denken over de kunstwereld beïnvloed? Ja, dus. Het heeft voor mij bevestigd dat het intensief samenwerken met de kunstenaar voor de lange termijn en een persoonlijke band opbouwen met de verzamelaar – om daardoor prachtige, gratis toegankelijke tentoonstellingen te kunnen blijven maken die voor de bezoeker inzicht en context bieden – geen achterhaalde verouderde inzichten zijn, maar de enige weg vooruit. Winston Churchill said it best: the only way out is through.
Foto: Jeroen Dijkstra. Ik heb altijd met veel plezier op beurzen gestaan in Europa en in America. Mijn eerste was Art LA in 1992. Ik vertrouw er op dat mijn presentatie op de Art Rotterdam 2020, met o.a. deze twee grote talenten, Raquel Maulwurf (Madrid, 1975) en Ruri Matsumoto (Tokyo, 1981), niet de laatste in Nederland zal zijn. Of er weer grote internationale beurzen komen zullen we moeten afwachten.
Bekijk hier de kunstenaars vertegenwoordigd door Livingstone Gallery
