20 october 2025, Flor Linckens
De smeulende en kolkende landschappen van Raquel Maulwurf
Livingstone Gallery in Den Haag toont tot en met 6 december een solotentoonstelling van Raquel Maulwurf. De Spaans-Nederlandse kunstenaar maakt daarin zichtbaar hoe kwetsbaar de wereld is tegenover de vernietigingsdrang van mens én natuur. In haar vaak monumentale werken onderzoekt de kunstenaar thema’s als oorlog, vergiftiging van het landschap en ecologische rampen. Maar haar zwart-witte beelden overstijgen de actualiteit: ze tonen meestal geen specifieke gebeurtenis, maar de nasleep ervan, een abstractie. Maulwurf maakt mysterieuze werken die ergens landen tussen schoonheid en verwoesting. Haar beelden zijn onheilspellend: kolkende golven lichten op in het duister, bossen lijken te gloeien en sterrenhemels ontploffen aan het firmament. Maar deze vernietiging is zelden spectaculair. Hij sluimert, onafwendbaar en traag.
De tentoonstelling ‘A Force of Nature’ viert de twintigjarige samenwerking tussen Maulwurf en Livingstone Gallery. Het merendeel van de getoonde werken maakte ze in de afgelopen drie jaar, aangevuld met enkele vroegere stukken. Waar ze in haar eerdere werk vooral verwees naar door oorlog geteisterde steden en landschappen, richt ze zich in haar nieuwste werken op de kracht van de natuur en de vraag of de aarde misschien terugslaat. Haar beelden tonen de spanning tussen menselijke hoogmoed en natuurlijke wraak: vervuilde oceanen, brandende bossen en vergiftigde lucht die zich keren tegen hun veroorzaker. Toch ademt elk werk ook een zekere rust, een verstilde schoonheid die het oog even weet te verleiden voordat het de dreiging herkent. Samen vormen ze een visueel archief van menselijk ingrijpen: van bombardementen tot milieuvervuiling, van industriële expansie tot ecologische rampen — zoals de recente bosbranden in de VS en Zuid-Europa.
De leegte die Maulwurf oproept is nooit neutraal. Haar donkere horizons herinneren onder andere aan de Romantische traditie, waarin de natuur zowel subliem als angstaanjagend is. Tegelijkertijd sluiten haar thema’s aan bij hedendaagse headlines over klimaat, oorlog en vervuiling. De afwezigheid van mensen in haar werk versterkt de indruk dat we kijken naar de nasleep van ons eigen handelen: landschappen die als een echo getuigen van onze aanwezigheid. Elk beeld herinnert aan onze kwetsbaarheid, maar ook aan onze verantwoordelijkheid.
In de tentoonstelling zijn onder meer werken te zien uit de serie ‘Burning’, waarin Maulwurf bossen verbeeldt die in brand staan. Maar we zien geen dansende vlammenzee, maar een bosbrand die zich in stilte voltrekt, als een fel oplichtende gloed. Sommige werken verwijzen expliciet naar historische gebeurtenissen, zoals ‘Night raid near Stuttgart 1944’ en ‘Night raid on Tokyo 9 III ’45’. Maulwurf abstraheert deze historische bombardementen tot lichtflitsen en rook, waarin de brandbommen zich vermengen met de sterren aan een nachtelijke hemel.
Maulwurf werkt voornamelijk met houtskool en pastel, maar gebruikt ook materialen als bruinkoolbriketten en zwarte kolen. In ‘The Carbon Library’ presenteert ze een kast vol bruinkoolbriketten die lijken op verkoolde boeken. ‘The Carbon Cleansing’ toont een badkuip gevuld met glanzende kolen, een beeld dat tegelijk zuivering en vervuiling symboliseert. Beide werken komen voort uit ‘The Carbon War Room’, haar solotentoonstelling in Kunstmuseum Den Haag in 2017. De titel is een verwijzing naar een initiatief van Sir Richard Branson dat de strijd tegen CO₂-uitstoot en klimaatverandering benadert met dezelfde urgentie als de beroemde 'War Rooms' uit de Tweede Wereldoorlog. Met ‘The Carbon Cleansing’ benadrukt Maulwurf dat de reductie van uitstoot geen simpele opgave is.
Haar werkproces is daarbij opvallend fysiek. Maulwurf werkt regelmatig op dik museumkarton dat ze met houtskool, pastel en scherpe messen te lijf gaat. Door het oppervlak open te krassen wordt de vernietiging letterlijk voelbaar in het materiaal. Zo ontstaat een nauwe verwevenheid tussen haar onderwerp en haar techniek. Deze werkwijze is bovendien geworteld in uitvoerig archiefonderzoek, historische fotografie en mondelinge geschiedenis.
Raquel Maulwurf werd in 1975 geboren in Madrid en studeerde aan (het huidige) ArtEZ in Arnhem en het SAE International Technology College in Amsterdam, waar ze nog steeds woont en werkt. Ze presenteerde haar werk onder andere in tentoonstellingen in Kunstmuseum Den Haag, Stedelijk Museum Schiedam, BOZAR, De Nederlandsche Bank, het Escher Museum, Palazzo Ducale Genova, het Fries Museum, Museum De Fundatie, het Nederlands Fotomuseum en het Tweede Kamer-gebouw. Haar werk is tot en met 29 maart 2026 ook te zien in de tentoonstelling ‘Getekend, de Natuur’ in het Centraal Museum in Utrecht. Haar werk is onder meer opgenomen in de collecties van Museum Voorlinden, Stedelijk Museum Schiedam, het Rijksmuseum, Kunstmuseum Den Haag, het Teylers Museum, het Prefectural Art Museum Nagasaki, De Nederlandsche Bank en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Maulwurf rondde verschillende residentieprogramma’s af, waaronder het ISCP International Studio & Curatorial Program in New York, een programma in São Paulo en een verblijf bij Livingstone Projects in Berlijn.
