04 june 2025, Martine Bontjes
Het atelier van… Charlotte Dumas
Dieren zijn nooit ver weg in het atelier van Charlotte Dumas. Terwijl ze schildert, luistert ze naar zingende gibbons of naar het zachte getrompetter van olifanten op de achtergrond. Sinds enkele jaren heeft ze haar atelier om de hoek bij Artis in Amsterdam. Hier werkte ze aan verschillende series dierenportretten, zowel digitaal als analoog. Dumas legde onder meer zwerfhonden vast, zoals Tom Tom en Barone die een belangrijke rol spelen in het straatleven van Palermo. Met haar intieme portretten probeert Dumas ons na te laten denken over de ruimte die we innemen ten opzichte van anderen. Wat betekent het werkelijk om samen te leven met andere soorten? Wanneer neem je te veel ruimte in en wanneer maak je jezelf te klein?
De liefde voor aquarel erfde ze van haar vader die haar inwijdde in deze techniek. Dumas noemt het een onvergeeflijk medium: “Er is geen weg terug, je moet trefzeker te werk gaan.” Tegelijkertijd biedt het haar de vrijheid om los te laten. Deze liefde geeft ze nu door aan haar dochter. Het werk van Dumas was eerder te zien in haar solotentoonstelling ‘A terra’ bij andriesse ~ eyck galerie. Momenteel schitteren de dierenportretten van Dumas in Museum W in Weert. De tentoonstelling ‘Beestachtig’ is hier nog tot en met 14 september te zien.
Waar is je atelier en kan je beschrijven hoe dat eruitziet?
Sinds 2022 heb ik een atelier vlak bij Artis. Het is een fijne plek en vanuit hier kan ik de olifanten en gibbons elke dag horen. Soms ook de wilde honden, en wolven.
Charlotte Dumas, Entendue I, 2023, andriesse ~ eyck galerie
Hoe ziet een gemiddelde werkweek er voor je uit? Ga je iedere dag naar je atelier? Houd je kantooruren aan of werk je ook door in de avond?
Als ik geen afspraken heb of les geef probeer ik zoveel mogelijk op mijn studio te zijn. Daar werk ik aan verschillende projecten. Op het moment is dat onder andere een film die eind dit jaar af moet zijn waarvoor ik een deel van een decor (op schaal) in mijn studio bouw samen met mijn jongste dochter. Veel tijd gaat naar het schrijven en ontwikkelen van (lopende) projecten en de correspondentie daaromtrent. Als ik aan het monteren ben werk ik graag ’s avonds omdat het dan lekker donker is.
Ben je weleens in het atelier van een andere kunstenaar geweest? Wat was het mooiste atelier dat je ooit hebt gezien?
Ik heb het geluk vaak in de ateliers van andere kunstenaars te zijn (geweest). Het is bijzonder omdat het toch het terrein is waar iedere kunstenaar hun eigen wereld en routines creëren vanwaar hun werk zich ontwikkelt. Meest recent was ik te gast op het atelier van Christiane Pooley, ik hou ontzettend van haar werk en waardeer haar enorm als kunstenaar.
Je maakt portretten van dieren, zowel digitaal als analoog. Prachtig hoe je tussen fotografie en aquarelleren schakelt. Waar komt jouw liefde voor aquarelleren vandaan?
Ik heb veel portretten van dieren gemaakt maar werk inmiddels met verschillende media en richt me ook op andere onderwerpen zoals in de film die ik nu aan het maken ben waarin zowel mijn vader als mijn jongste dochter de protagonisten zijn. Dieren zijn echter nooit ver weg en ook in deze film spelen ze een belangrijke rol. Ik heb jong geleerd om van schilderen en tekenen te houden en erop te kunnen vertrouwen als een ally, een bondgenoot. Dat was het zeker voor mijn vader van wie ik deze liefde voor waterverf heb overgenomen.
Aquarel is een unforgiving medium. Er is geen weg terug, je moet trefzeker te werk gaan terwijl het tegelijkertijd juist een perfect medium is om heel vrij mee om te gaan en te schetsen. Als mijn dochter wil tekenen duw ik vaak toch (bij wijze van spreken) een penseel in haar hand voordat ze een viltstift kan pakken. Het tekent echt anders. Zo komen ook mijn schetsen nu, met name van de hondjes, tot stand. Ik voel me heel vertrouwd met deze manier van werken. Het laat vaak meteen zien wanneer ik te hard mijn best doe en het is een heel goede manier om te ontspannen.
Charlotte Dumas, Untitled, 2025, andriesse ~ eyck galerie
Wanneer begon jouw liefde voor dieren?
Ik denk dat vrijwel alle kinderen liefde of empathie voor en met dieren voelen. Ze voelen zich verwant aan andere levende wezens waarbij het hen niet uitmaakt hoe zij verschillen van henzelf. Door dicht bij ze in de buurt te blijven blijf ik wellicht dicht in de buurt van hoe het is om als kind naar de wereld te kunnen kijken, dat hoop ik tenminste.
Momenteel is jouw werk te zien in de tentoonstelling ‘Beestachtig’ in Museum W in Weert. We zien hier onder meer foto’s reddingshonden en zwerfhonden. Is er een specifieke hond die je destijds fotografeerde die je is bijgebleven om zijn blik of gedrag?
Sommige individuen blijven me altijd bij. Barone bijvoorbeeld of Tom Tom, twee van de honden die ik destijds fotografeerde in Palermo. Duidelijke karakters in het straatleven, opgemerkt en gewaardeerd door zowel de straathonden als mensen om hen heen die met hen dezelfde ruimte deelden. Ook Moxie, de eerste hond die ik voor de serie Retriever fotografeerde zal ik niet vergeten. Niet zozeer alleen Moxie zelf als wel de gehele context. De locatie waar ik hem fotografeerde in een besneeuwd landschap in de winter dicht bij het water net buiten Boston en de verhalen die zijn eigenaar me vertelde over de periode van het werken met zijn hond vlak na de aanslagen op 9/11.
Charlotte Dumas, Tom Tom, Palermo, 2008, andriesse ~ eyck galerie
Jouw werk gaat onder meer over de ruimte die we innemen in relatie tot anderen. In hoeverre is dit een persoonlijk thema?
Ik denk dat de ruimte die we innemen ten opzichte van anderen voor iedereen een gegeven is waar we keer op keer mee geconfronteerd worden. Wanneer is het te veel en wanneer maak je jezelf te klein. Dieren (en vaak ook kinderen) zijn hierin vaak trouwer aan hun intuïtie. Ik ben me er vaak van bewust als iemand te dicht bij komt maar vind het vaak veel moeilijker om daarnaar te handelen.
In een van de zalen is jouw film ‘Yorishiro’ te zien, over een meisje verkleed in een paardenkostuum die zelfstandig de Japanse steden en natuur verkent. Wie is zij? En heb jij zelf weleens de fantasie om te ontsnappen uit de menselijke wereld en op te gaan in een kudde dieren in de natuur?
Door het maken van een werk als Yorishiro denk ik dat dat wellicht precies is wat ik doe. Het meisje in Yorishiro is mijn jongste dochter Ivy, Deze korte film is geïnspireerd op haar. Zij liep lang in een paardenpak rond en werd daarmee ook echt een paardje. Het was niet gespeeld. Het paardenpak in Yorishiro is voor haar gemaakt door ontwerper Yuko Kitta die de stof ervoor met natuurlijk pigmenten kleurde. Het pak wordt daarmee meer dan een kostuum alleen en onderstreept haar verwantschap naar de paarden waar ze zich zo thuis bij voelt.
Charlotte Dumas, Ao 青 #13, 2019, andriesse ~ eyck galerie
Hoe zouden we samenleven in een ideale wereld? En welke plek nemen dieren hierin?
Dat is een vrij omvangrijke vraag maar ik denk dat het toch echt begint bij empathie en hoe we dat implementeren in onze maatschappij(en). Het je kunnen inleven in een ander ligt ten grondslag aan een humane manier van met elkaar om kunnen gaan. Dat is een heel wezenlijk deel van het leven zelf, hoe we ons tot elkaar verhouden. Alle levende wezens horen daarbij. Als het enkel gaat om hoe mensen zich tot elkaar verhouden is het uiteindelijk, een schrale en eindige bedoening.
De tentoonstelling ‘Beestachtig’ is nog tot en met 14 september te zien. Waar werk je op dit moment aan, wat kunnen we verwachten?
Al geruime tijd werk ik aan een film waarin de relatie centraal staat tussen mijn jongste dochter Ivy en haar grootvader – mijn vader, de schilder Peter – die eind 2022 overleed aan de gevolgen van Alzheimer. Het is een film over geheugenverlies, over groei en verval, maar bovenal over het doorgeven van creativiteit die zich niet laat vangen. Voor deze film werk ik samen met mijn twee hoofdpersonen: met mijn vader, postuum, via zijn werk, dia’s en notities en met Ivy, terwijl zij zich in het heden ontwikkelt. Ik hoop de film eind dit jaar klaar te hebben.
