28 may 2025, Emily Van Driessen
De Recente Sorry’s van Guillaume Bijl
In zijn nieuwste reeks Sorry-installaties bij Lumen Travo in Amsterdam toont Guillaume Bijl (geb. 1946, Antwerpen) zich opnieuw als de schrijver van onze collectieve kitschfantasieën: de alledaagse absurditeit van het Westen zelf wordt zorgvuldig geënsceneerd en liefdevol bespot.
We zien flamingo’s op plastic gras, een androgyn afkooksel van Michelangelo’s David, geflankeerd door een ananas en een porseleinen poes. Een mannequin in netkousen poseert zwoel tussen plastic miniboompjes en paddenstoelen. Elk stuk lijkt op het eerste gezicht banaal, over-the-top, misschien zelfs vulgair, maar in de handen van Bijl worden deze objecten heiligdommen van de banaliteit. En samen zou je ze zelfs bijna als altaarstukken van de consumptiecultuur kunnen noemen.
Bijl is meesterlijk in het balanceren op de grens tussen kritiek en medeplichtigheid. We lachen om de clichés, maar herkennen er ook onze eigen verlangens in. Want geef toe: wie houdt er niet stiekem van een dansend Hawaï-meisje dat ligt te schudden met haar rokje?
En dat andere meisje in rood, onder de verlichte ster, leunend tegen een kamerscherm alsof ze zich aanbiedt. Het lijkt bijna een knipoog te geven naar de Red Light District. De glazen etalage van de galerie maakt de scène nog dubbelzinniger. Als je voorbijloopt, wenkt de dame je haast naar binnen.
Guillaume Bijl, Sorry, 2025, Lumen Travo Galerie
Sinds de jaren 1980 maakt Guillaume Bijl zogenaamde Sorry-installaties: kunstwerken met titels als: Sorry. A Fake Monument, Sorry. An Unimportant Performance. Sorry. A Tourist Information Stand. Elk ‘Sorry’-werk is een surrealistische, humoristische assemblage van gevonden voorwerpen. Met de titel van de reeks verontschuldigt Bijl zich ervoor dat het niet om ‘serieuze’ kunstwerken gaat. Telkens verschijnt er iets dat te banaal, te frivool, te eerlijk is voor wat doorgaans als ‘hoge’ kunst geldt. Aanvankelijk was het een zijsprong op zijn meer realistische Transformation Installations, waarin hij levensechte decors als rijscholen en matrassenzaken nabouwde. Maar de Sorry-reeks groeide uit tot een catalogus van onze gedeelde verlangens, schaamtes en esthetische verdringingen.
Bijl werkt met objets trouvés, gevonden voorwerpen die hij uit hun context haalt en opnieuw samenbrengt. Het zijn herkenbare, decoratieve prullaria uit het dagelijks leven: een speelgoedtelefoon, een porseleinen pop, een paddenstoel, een gouden aapje dat vasthangt aan spiegeleieren. Hij brengt ze nauwgezet samen waarmee het kleurrijke en het kitscherige de spierwitte kunst kubus aankleedt.
Sorry’ klinkt vandaag zelden nog als een echte verontschuldiging. Het valt me op hoe het tegenwoordig bijna losgekomen is van z’n oorspronkelijke betekenis. We zeggen het niet meer omdat we écht iets fout deden, maar eerder omdat we iemand zouden kunnen storen. Omdat we ons schamen dat we bestaan, omdat we iets aparts leuk vinden dat sociaal wat ongepast is, omdat we een vraag hebben, of gewoon dat we ruimte innemen. Sorry dat ik u stoor, sorry dat ik iets wil zeggen, sorry dat ik hier sta. Het is een soort sociaal glijmiddel geworden, een woordje dat we ertussen gooien om ongemak te verzachten, om beleefd te lijken, om sociaal gepaster voor te komen, of misschien gewoon uit gewoonte. Sorry is een leeg plaatsvervangend woord dat net doet alsof het iets oplost.
Guillaume Bijl, Sorry, 2025, Lumen Travo Galerie
Zijn installaties verontschuldigen zich bij voorbaat voor hun bestaan: sorry dat ik kitsch ben, sorry dat ik te veel ben, sorry dat ik iets op een sokkel zet wat eigenlijk niemand durft toe te geven dat hij graag ziet. Het is een ironisch gebaar, maar geen cynisch. Stiekem vinden we allemaal toch wel iets in deze samenstellingen prikkelend, grappig of cute. Zijn werk toont ons dat ‘het smakeloze’ deel is van mens zijn, en aldus ook integraal deel is van onze cultuur.
Guillaume Bijl zelf is een man van de mensen die zich tussen jan en alleman plaatst. In Antwerpen kent hij elk tweedehandswinkeltje, snuistert hij gretig pruikenwinkels waar iedereen hem kent bij naam. Zijn zoektocht is bijna een sociale studie op zich. Bijl is nieuwsgierig, charmant, en raakt aan met wie hij spreekt terwijl hij luistert met een open blik.
We nemen onszelf al zo serieus. En als we dat niet doen, zeggen we sorry. Misschien moeten we dat gewoon even laten en ons laten meeslepen door Guillaume’s recente Sorry-parade: een processie van pruiken, plastic en porselein. Prettig gestoord en vol plezier presenteert hij het leven zoals het is.
De tentoonstelling ‘Recente Sorry’s’ is nog tot en met 12 juli 2025 te zien bij Lumen Travo in Amsterdam.
