13 december 2024, Flor Linckens
Laatste kans: het etherische licht van Ruby Swinney
AKINCI in Amsterdam presenteert tot en met 21 december de solotentoonstelling ‘Amid the Alien Corn’ van Ruby Swinney. Hierin speelt de Zuid-Afrikaanse kunstenaar met ideeën over vervreemding en verlangen, zowel op persoonlijk als maatschappelijk niveau. Swinney's schilderijen, uitgevoerd in olieverf op doorschijnende materialen zoals zijde en flinterdun calqueerpapier, hebben een etherische, bijna gewichtloze kwaliteit. Haar intense monochrome kleuren en delicate techniek creëren het gevoel dat je kijkt naar een onscherpe herinnering of een vervagende droom. Het licht in haar werk lijkt daarbij niet van buitenaf te komen, maar te ontstaan vanuit de schilderijen zelf.
De serene werken van Swinney zijn buitengewoon gelaagd. Ze nodigen de toeschouwer uit tot introspectie en reflectie op wat het betekent om mens te zijn. Tegelijkertijd belichten ze onze groeiende verwijdering van de natuurlijke wereld en de existentiële onzekerheden die daarmee gepaard gaan. De kunstenaar weet daarbij een subtiele spanning te creëren tussen het idyllische en het dreigende, waarbij met name de landschappen een centrale rol innemen. Deze landschappen balanceren tussen herkenbaarheid en vervreemding, als een parallel en tijdloos universum. In haar werk duiken regelmatig typische Zuid-Afrikaanse panorama's op, maar aan de horizon verrijzen vaak bruggen of flatgebouwen. Deze herinneren ons eraan hoezeer de natuur wordt ingeperkt door menselijke aanwezigheid. Deze bouwwerken symboliseren vaak ook machtsstructuren en roepen vragen op over geschiedenis, identiteit en controle. Het Zuid-Afrikaanse landschap krijgt in het bijzonder extra betekenis door de pijnlijke en beladen geschiedenis die erin besloten ligt. Elk werk vertelt daardoor een verhaal van verlies en verlangen, van een mensheid die haar plaats zoekt in een snel veranderende wereld die steeds vreemder aanvoelt. Het zet je aan het denken over hoe we omgaan met de natuur en wat we verliezen met onze moderne manier van leven.
De figuren in Swinney’s werk dragen bij aan de droomachtige en spirituele sfeer omdat ze verbeeld worden als vervormde schimmen met wazige contouren, waardoor ze eerder iets weghebben van passanten dan actieve deelnemers. In sommige werken lijken hun hoofden te verworden tot vlammen, opgaand in hun omgeving.
Swinney's werk wordt geïnspireerd door uiteenlopende bronnen, van de Romantiek — waarin kunstenaars eveneens reageerden op de impact van technologische revoluties — en de Griekse mythologie, tot religieuze iconografie, de antroposofie van Rudolf Steiner en literatuur van auteurs als Mary Shelley, Goethe en Kazuo Ishiguro — wiens personages vaak lijken te worstelen met onzichtbare krachten die hun bestaan vormgeven. De titel van de tentoonstelling in AKINCI is ontleend aan Keats’ beroemde Ode to a Nightingale en verwijst naar een gevoel van ontworteling en een zoektocht naar betekenis. De nachtegaal staat daarbij symbool voor zowel onschuld als sterfelijkheid.
De kunstenaar speelt bovendien met contrasten: licht en donker, natuur en moderniteit, hoop en melancholie. Swinneys gebruik van licht verleent haar werk een ongrijpbaar en transcendent effect. Dit effect wordt verder versterkt doordat de kunstenaar vaak drieluiken maakt, soms geflankeerd door kleinere panelen aan weerszijden, waardoor ze visueel lijken te refereren aan altaarstukken. Swinneys techniek versterkt deze sfeer. Ze werkt met dunne lagen olieverf, waarbij ze verf wegneemt om licht door te laten schijnen. Dit proces geeft haar werken een dromerige uitstraling. Foto’s, variërend van privé-opnamen en gevonden materiaal tot filmstills, vormen vaak het uitgangspunt van haar werk.
Ruby Swinney werd in 1992 geboren in Kaapstad, waar ze in 2015 afstudeerde aan de Michaelis School of Fine Art. Haar werk maakt deel uit van de collectie van het prestigieuze Zeitz Museum of Contemporary Art Africa (MOCAA) in Kaapstad, waar ze in 2018 haar eerste museale solotentoonstelling kreeg. Deze tentoonstelling was bewust niet voorzien van traditionele wandteksten, maar van literaire fragmenten, waardoor bezoekers de kans kregen om hun eigen interpretaties los te laten op de werken.
Swinney’s recente verhuizing van Kaapstad naar Londen markeerde een belangrijk keerpunt in haar leven, een gevoel van ontworteling dat door lijkt te werken in deze schilderijen. Hoewel de schilderijen in deze tentoonstelling nog werden gemaakt in haar Zuid-Afrikaanse atelier, ademen ze ook de melancholie van een landschap dat vooral nog lijkt te bestaan in haar herinneringen.
