03 december 2024, Flor Linckens
Jaya Pelupessy: fotografie voorbij de lens
Jaya Pelupessy staat bekend om zijn conceptuele onderzoek naar de grenzen van de fotografie. In zijn solotentoonstelling ‘Pictorial Fields’, die nog tot en met 11 januari te zien zal zijn in Galerie Caroline O'Breen, verkent hij de de vroege technische geschiedenis en de materiële aspecten van het medium. Deze serie bouwt voort op zijn eerdere reeks ‘Manufactured Manual’ en verschuift de focus van dat wat wordt afgebeeld naar het oppervlak van de foto zelf.
De rode draad in Pelupessy’s praktijk is een analyse van de mechanismen en processen die schuilgaan achter het autonome beeld. Daarnaast is hij geïnteresseerd in de wisselwerking tussen het proces, de zichtbaarheid daarvan, het medium en het eindresultaat. De kunstenaar nodigt ons uit om het fotografische beeld door een nieuwe lens te bekijken, vanuit de techniek en de materiële constructie van de afbeelding. Hij onderzoekt hoe reproductieprocessen, zoals zeefdrukken en (digitale) manipulatie, niet alleen beelden genereren, maar ook nieuwe dimensies van betekenis en interpretatie openen. Zijn oeuvre bevat vaak ‘loops’, waarin beelden voortdurend worden gereproduceerd. Met zijn werk nodigt Pelupessy ons uit om stil te staan bij de maakbaarheid van beelden en de geregistreerde, niet-neutrale rol van fotografie in onze visuele cultuur. Beelden zijn vaak gerelateerd aan thema’s als politiek en macht, en zijn tegelijkertijd onderdeel van de steeds homogener wordende beeldmassa waarin afbeeldingen continu naar elkaar verwijzen. Zijn werkwijze legt de nadruk op bewuste vertraging in een tijdperk van visuele overvloed, waarbij fotografie — als reproductie van de werkelijkheid — een steeds prominentere plaats inneemt in ons dagelijks leven. Door technieken te ontwikkelen die traditionele reproductiemethoden ontregelen, creëert hij unieke objecten die de kijker dwingen om na te denken over het proces en de constructie van beelden. In zijn praktijk combineert hij fotografie, installaties en 16mm-film.
In eerdere series speelde Pelupessy met schaalmodellen, digitale experimenten en fysieke objecten om de relatie tussen origineel en reproductie te verkennen. Op die manier voegt zijn werk regelmatig nieuwe betekenislagen toe aan de relatie tussen proces en product. Hij ontwikkelde bovendien telkens nieuwe technieken en methoden, die niet zelden schuren met de traditionele grenzen van de fotografie.
In ‘Studio Sculptures’ (2017) richtte Pelupessy zich op het fysieke reproductieproces door fotografische instrumenten, zoals ontwikkelbakken en reflectieschermen, op sokkels te plaatsen en te fotograferen. Deze foto’s werden vervolgens tentoongesteld in precieze schaalmodellen van de expositieruimte, en vormden daarmee een onderzoek naar de context waarin een kunstwerk wordt gepresenteerd. ‘Flatten Image’ (2019) verdiepte deze thematiek door beelden direct op lichtgevoelig papier vast te leggen. Dit leverde unieke fotografische objecten op die zich losmaken van de traditionele manieren van reproductie. In deze serie bracht Pelupessy abstracte vormen en digitale manipulaties samen.
Met ‘Manufactured Manual’ (2020) maakte Pelupessy een sprong naar meer complexe gelaagdheid, zowel inhoudelijk als technisch. Hij gebruikte gevonden beelden uit fotografiehandleidingen en verweefde deze met digitale manipulaties tot gelaagde collages. Deze werden vervolgens met meerdere kleurlagen op zeefdrukramen aangebracht, waarbij hij de ramen niet langer als drager van reproductie gebruikte, maar als het uiteindelijke eindproduct. Pelupessy beschouwt het belichten van een zeefdrukraam met UV-licht daarbij als gelijkwaardig aan het ontwikkelen van lichtgevoelig papier in de donkere kamer.
In ‘Absent Statue’ (2024) richt Pelupessy zich op de constructies achter koloniale monumenten en onderzoekt hij de spanningen tussen het behoud van deze beelden en het mogelijke verlies van geschiedenis als ze worden verwijderd. Tijdens Unbound, onderdeel van Unseen, presenteerde hij zijn eerste filminstallatie, ‘RGB Birds’. Hiervoor modificeerde hij een filmprojector zodat dezelfde filmrol drie keer langs de lens liep, waardoor hij drie lagen over elkaar kon projecteren en zo de kleuren kon scheiden.
Zijn nieuwste reeks ‘Pictorial Fields’ (2024) bouwt voort op de technieken en ideeën van ‘Manufactured Manual’, maar introduceert een abstractere benadering. Waar eerdere werken vooral gericht waren op de context en het proces van beeldvorming, verlegt ‘Pictorial Fields’ de aandacht naar de fysieke en materiële kwaliteiten van het fotografische oppervlak. Door in te zoomen op individuele pixels en kleurvlakken, balanceert hij op de grens tussen representatie en abstractie, terwijl hij het beeld zelf als onderzoeksobject centraal stelt.
Voor deze serie ontwikkelde Pelupessy nieuwe technieken, waarbij hij pigment toevoegde aan lichtgevoelige emulsies, waardoor hij meerdere kleuren over elkaar heen kan belichten op een zeefdrukraam. Daarbij transformeert Pelupessy het technische hulpmiddel wederom tot het eindproduct. Met meerdere belichtingen in verschillende kleuren creëert hij complexe, gelaagde beelden die zowel abstract als tastbaar zijn en tegelijkertijd verwijzen naar de fysieke en technische oorsprong van het beeld. Deze reeks positioneert Pelupessy’s werk binnen de context van het abstract expressionisme en biedt een scherpe analyse van zowel de representatieve als de technische beperkingen van fotografie. De zeefdrukramen functioneren hierbij als een canvas waarop proces en eindresultaat naadloos samenkomen in unieke kunstwerken.
De tentoonstelling in Galerie Caroline O’Breen toont werken vanaf ‘Pictorial Fields No. 10’: de eerdere delen uit de serie zijn op dit moment te zien in de expositie ‘Circulate – Photography Beyond Frames (Proposals for the Museum Collection)’ in het Stedelijk Museum in Amsterdam (t/m 23 maart 2025). Hier presenteert Pelupessy zijn grootste werk tot nu toe: een panoramische installatie.
Jaya Pelupessy werd in 1989 geboren in Utrecht en studeerde daar cum laude af aan de HKU. In datzelfde jaar ontving hij een Steenbergen Stipendium. In 2019 werd hij geselecteerd als Foam Talent en in 2020 ontving hij het K.F. Hein Stipendium. Het werk van Pelupessy was onder meer te zien in het Nederlands Fotomuseum, FOAM, het Centraal Museum, de Deutsche Börse Photography Foundation, C/O Berlin, het Wereldmuseum Amsterdam, in de Unbound presentatie van Unseen en in FotoForum in Innsbruck. Zijn werk werd onder meer opgenomen in de collecties van FOAM, het Nederlands Fotomuseum, Wereldmuseum Amsterdam, het Centraal Museum, Amsterdam UMC, Eneco en de Steenbergen Collection.
