24 september 2024, Yves Joris
Wat leeft er onder het asfalt?
Sommige tentoonstellingen hebben de kracht om je meteen stil te laten staan, om je te overvallen met meer vragen dan antwoorden. Under the Pavement the Soil is Dreaming of Grass, de nieuwste expo van Jeff McMillan in de Kristof De Clercq Gallery, is er zo een. De titel spreekt boekdelen: wat zich onder het harde oppervlak van het asfalt afspeelt, vertelt een eigen verhaal. Daar, onder de grond, sluimert het gras, wachtend om door te breken. McMillan’s werk resoneert met diezelfde spanning tussen beheersing en de stille, onvermoeibare werking van de natuur. Toch is er een groot verschil. Waar het gras onder het asfalt vecht om door te breken, laat McMillan de tijd en natuur hun gang gaan op zijn doeken, totdat ze een eigen leven krijgen.
Het is de eerste keer dat ik me aanmeld bij Kristofs galerie en hij blijkt een boeiend verteller te zijn die bij elk schilderij een beschrijving van het werk geeft zonder ooit de rode draad uit het oog te verliezen. Bij binnenkomst wordt immers meteen duidelijk dat McMillan niet de traditionele paden van de schilderkunst bewandelt. Zijn doeken dragen de sporen van hun verleden, relieken van een andere tijd: ze zijn niet enkel door zijn handen gevormd, maar ook door de natuur zelf. Door ze bloot te stellen aan de elementen – regen, zonlicht, slakken en zelfs dieren zoals vossen – laat hij zijn schilderijen rijpen over een periode van jaren. Wat je ziet, is niet enkel het resultaat van zijn hand, maar ook van tijd en toevallige ontmoetingen met de natuur.
De titel van de expo wordt onmiddellijk duidelijk wanneer de werken verder worden toegelicht. Zoals het gras geduldig onder het asfalt wacht, zo krijgt ook het doek de tijd om zichzelf te transformeren. Het schilderij wordt een levend object, dat constant in beweging is en blijft evolueren, zelfs wanneer het al klaar lijkt. McMillan’s werk is hierdoor zowel organisch als gelaagd: het draagt het verhaal van tijd, van verwering en van onvoorspelbare natuurkrachten.
Jeff McMillan, Untitled (SPH 2), 2019, Kristof De Clercq gallery
Spontane ontmoetingen met de natuur
Toeval is een belangrijke bijdrager aan het werk van McMillan. Zijn doeken zijn geen perfecte composities in de traditionele zin van het woord. Integendeel, hij nodigt de natuur uit om een actieve deelnemer te zijn in het creatieve proces. Regen, zon en zelfs dieren worden medescheppers. Zo zie je in sommige werken de glanzende sporen die slakken hebben achtergelaten, alsof ze zelf abstracte penseelstreken hebben gezet. Op andere doeken zijn de afdrukken van een vos te zien die eroverheen is gelopen.
McMillan geeft de natuur de vrijheid om zijn werk te vervolledigen, wat elk doek uniek maakt. De natuur neemt het heft in handen, terwijl de kunstenaar zichzelf terugtrekt en afwacht. Dat samenspel van intentie en toeval zorgt voor een fascinerend resultaat. Zijn schilderijen vertellen niet enkel het verhaal van wat hij heeft gecreëerd, maar ook van wat hij heeft toegelaten.
Jeff McMillan, Topos (Wales 5 / Slate in Deep Yellow), 2019, Kristof De Clercq gallery
Een meditatieve benadering van tijd
Niets gebeurt in een oogwenk. Zijn werken worden niet in een paar dagen of weken voltooid, maar rijpen letterlijk over de jaren heen. Sommige doeken hebben wel vijf jaar buiten gehangen voordat ze door McMillan als 'klaar' worden beschouwd. Gedurende die tijd verandert het werk voortdurend: verf bladdert af, kleuren vervagen, en scheuren verschijnen in het doek. Het verstrijken van de tijd is hier niet enkel een thema, maar een essentieel onderdeel van het werk zelf.
Dit trage proces van verandering heeft een bijna meditatief karakter. McMillan grijpt niet in, maar wacht af. Hij observeert hoe de natuur en de tijd hun stempel drukken op zijn doeken. Het resultaat is een reeks schilderijen die in een constante staat van evolutie verkeren. Ze spreken niet van de haast en controle die vaak in de kunstwereld domineren, maar van geduld en acceptatie.
Van minimalisme naar betekenisvol verval
McMillan's werk heeft wortels in het minimalisme: hij werkt met beperkte middelen, eenvoudige vormen en r(a)uwe materialen. Er is echter een groot verschil. Waar minimalisten vaak streven naar zuiverheid en perfectie, omarmt McMillan juist het imperfecte en het onvolmaakte. Zijn doeken zijn ongeprepareerd en worden opzettelijk blootgesteld aan de elementen. Ze worden beïnvloed door factoren waar de kunstenaar zelf geen controle over heeft. Het verval dat hierdoor optreedt, is niet iets wat hersteld wordt, maar juist een integraal onderdeel van het werk.
Een van de meest opvallende werken toont een doek dat na jaren buiten te hebben gehangen scheuren vertoont, en waarvan de verf is afgebladderd. De kleuren zijn dof en subtiel geworden, alsof ze langzaam terugkeren naar hun oorspronkelijke, monochrome staat. In plaats van dit als een gebrek te zien, omarmt McMillan het als een teken van transformatie. Zijn werk roept vragen op over de waarde van verval, en hoe we schoonheid kunnen vinden in het langzaam verdwijnen van iets dat ooit vol leven was.
Jeff McMillan, Untitled (Green / With Foxes H-224), 2024, Kristof De Clercq gallery
De spanning van het zichtbare
De titel van de tentoonstelling vormt de kern van het verhaal dat McMillan vertelt. Under the Pavement the Soil is Dreaming of Grass vat perfect de spanning samen tussen wat zichtbaar is en wat verborgen blijft. Het asfalt symboliseert de menselijke controle, de poging om de natuur in toom te houden. Maar onder dat oppervlak blijft het gras groeien, op zoek naar een manier om door te breken. McMillan’s werken weerspiegelen datzelfde proces: ze lijken in eerste instantie onderworpen aan de hand van de kunstenaar, maar onder die oppervlakte zijn het tijd en natuur die het echte werk doen.
Dit geeft zijn schilderijen een organische kwaliteit. Ze lijken op het eerste gezicht te berusten in hun lot, maar ze zijn voortdurend in beweging, net als het gras dat geduldig wacht op zijn moment. De natuur blijft aan het werk, zelfs als de kunstenaar zijn hand al heeft teruggetrokken. Deze fluïde en open manier van werken, waarin McMillan zowel controle heeft als loslaat, maakt zijn werk zo fascinerend.
Jeff McMillan, Tainted Love (H-225 & H-226), 2024, Kristof De Clercq gallery
Kunst als een traject van tijd
Ik moet eerlijk zijn dat ik in het begin even niet goed wist hoe ik moest kijken en voelen. Maar zoals steeds is tijd een goede raadgever. Zijn werk is een stille maar krachtige ode aan die tijd, maar ook aan het verval en de onvoorspelbare krachten van de natuur. Door zijn doeken jaren buiten te laten hangen en de natuur haar werk te laten doen, toont hij ons dat kunst geen eindpunt is, maar een voortdurend proces van verandering en transformatie. Net als het gras onder het asfalt blijft zijn werk zich ontwikkelen, langzaam maar zeker.
McMillan’s werken zijn geduldig, bescheiden en diepgaand. Ze nodigen ons uit om stil te staan bij de schoonheid van het onvolmaakte en om de tijd haar werk te laten doen. Deze tentoonstelling herinnert ons eraan dat kunst niet altijd draait om controle en perfectie, maar dat er ook een immense kracht schuilt in het loslaten. Under the Pavement the Soil is Dreaming of Grass, te zien t/m 6 oktober in Kristof De Clercq gallery, toont ons dat de kunst, net als de natuur, altijd in beweging is, zelfs als wij het niet zien.
Jeff McMillan, Kristof De Clercq gallery
