09 february 2024, Wouter van den Eijkel
De man die aan één foto genoeg heeft
Kan een enkele foto zoveel aanknopingspunten bieden dat je er je hele artistieke carrière mee voort kan? Voor veruit de meesten waarschijnlijk niet. Zelfbenoemd artistiek-onderzoeker Emile Gostelie is daarop een uitzondering. Hij zag oneindig veel mogelijkheden in een foto die hij maakte van een hooiberg die hij verknipt tot monumentale vormen. Totems, pyramides, torens en tempels. Aan de hand daarvan werpt Gostelie vragen op over de menselijke natuur. Wat is er zo aantrekkelijk aan een monumentale vorm en waarom kan dat gevaarlijk zijn?
Het werk van Emile Gostelie is nu samen met dat van Tjitske Oosterholt te zien bij Contour Gallery in de tentoonstelling Segments of Nature.
Artistiek onderzoeker
De suggestie dat hij kunstenaar of fotograaf is, wuift Emile Gostelie (Amsterdam, 1957) weg. Als ik hem aan het begin van ons gesprek zo noem, reageert hij direct: “Ik ben geen kunstenaar, ik ben zelfs een middelmatig fotograaf. Ik noem mezelf artistiek onderzoeker.” Dat klinkt misschien als een semantische uitweg, maar het is niets minder dan de exacte beschrijving van zijn praktijk.
Gostelie studeerde weg- en waterbouwkunde in Delft en na een carrière als business consultant en een vervroegd pensioen, vroeg hij zich af wat met zijn tijd te doen. Een coach vroeg hem waar hij als kind plezier aan beleefde. “Als tiener had ik een doka, daar kwam zelden een goede foto uit, maar het spelen met de chemicaliën vond ik geweldig.” Hij schreef zich in voor de Fotoacademie Amsterdam en studeerde er in 2021 cum laude af. Datzelfde jaar was hij een van de winnaars van de Carte Blanche, de prijs van fotobeurs Paris Photo voor studenten. The Laws of the Haystack, zoals de serie heet, was op grote doeken te zien op Gare du Nord.
Emile Gostelie, Haysteck - 12 Triangulated Temples, 2023, Contour Gallery
Een Normandische hooiberg
Een kleine drie jaar terug was Gostelie op vakantie in Normandië waar hij op een dag een hooiberg in een weiland zag staan. Hij werd direct gegrepen door de monumentale vorm van de gestapelde balen hooi, maar “vooral door alles wat het in mijn verbeelding losmaakte; ik zag er totems, piramides, zuilen in.” Hij maakte een opname met een kleinformaatcamera. Een paar dagen daarna wilde hij teruggaan om met een middenformaatcamera definitieve opnames te maken, maar de hooiberg was al weg. Maar Gostelie had wel zijn onderwerp te pakken.
In dezelfde periode verdiepte hij zich in het werk van de 19e-eeuwse Oostenrijkse natuurkundige Ludwig Eduard Boltzmann (1844-1906). Boltzmann formuleerde de 2e wet van de thermodynamica en is bekend om zijn entropievergelijking. Daarmee samenhangend poneerde hij de stelling dat atomen bewegen, een idee dat lange tijd niet reçu was omdat wij de bewegende atomen niet waarnemen en het macro-resultaat voor ons hetzelfde is. Een tafel blijft een tafel, ongeacht de bewegende atomen. “Entropie”, legt Gostelie uit, “is de maat van onze blindheid. Het zijn alle microconfiguraties van atomen die we niet onderscheiden, omdat ze leiden tot dezelfde macroconfiguratie. Als mens zien we bijna niks. We zien lang niet alle kleuren, kunnen de meeste golflengtes niet waarnemen, en kunnen hele kleine en hele grote objecten niet goed zien. Er is nog een heel universum naast de wereld die we waarnemen.”
Emile Gostelie, Cone Based Growers #5, 2023, Contour Gallery
Het weergeven van alle mogelijke configuraties is precies wat Gostelie in zijn werk doet. Hij laat ons alternatieve configuraties zien van een enkel object: een willekeurige hooiberg die hij ooit in Normandië zag.
Op het eerste gezicht kan je nog denken dat Gostelie zijn hooiberg telkens bewerkt in Photoshop maar dat is niet het geval. “Ik print de foto uit en begin te knippen en te snijden”. Hij werkt op dit moment aan 3-dimensionale reliëfs, uiteraard opgebouwd uit de foto van de hooiberg.
Sublieme vormen
Naast interesse voor dat wat net buiten ons waarnemingsvermogen ligt, en een fascinatie voor het proces van metamorfose, heeft Gostelie een voorkeur voor monumentale vormen en wat hij ‘verleidelijke mythes’ noemt. In zijn werken verknipt hij de hooiberg onder meer tot poorten, driehoeken en zuilen en geeft ze titels als Gateways, Black Peaks en Triangulated Temples.
Emile Gostelie, Gateway #3, 2023, Contour Gallery
Gostelie: “Ik ben gefascineerd door stapelingen en getrapte structuren die me doen denken aan oude monumenten en markers in een landschap, zoals totems, pyramides, Stonehenge-achtige ruïnes, Maya tempels of de grafheuvels bij Poverty point in de VS. Deze ‘sublieme’ vormen en constructies hebben iets verleidelijks. Ze geven me het gevoel van een gedeeld ‘idee’, van oude mythes en rituelen.” Naarmate er meer onderzoek naar dergelijke monumenten wordt gedaan, worden er ook meer gevonden. De functie is vaak lastig te achterhalen “Wellicht waren ze voor het aanbidden van goden, maar waarschijnlijk vaak ook voor het vieren, herbeleven en doorgeven van een gedeeld idee.” Ze lokken bij Gostelie een gevoel van ‘awe’ uit en een bereidheid om zich te onderwerpen.
“Je laten verleiden door en onderwerpen aan een verhaal mythe, legende of idee, waardoor je tot een groep behoort en kan samenwerken, daar staan voor mij deze oude monumentale vormen voor. Voor de fantastische en rampzalige eigenschap van de mens om verhalen te willen geloven. Die is van alle tijden: van de tempels van de Maya’s en de Griekse en Romeinse tempels tot de architectuur van Albert Speer - altijd komen die monumentale vormen terug.”
Emile Gostelie, Horizontal Mutation #2, 2024, Contour Gallery
Zijn fascinatie voor die vormen is ook een onderzoek naar zichzelf en naar de menselijke natuur, vertelt Gostelie. “Waar komt die, soms zeer gevaarlijke, verleiding en de neiging tot onderwerping vandaan? Is dit biologisch bepaald, een construct of een combinatie van die twee?” Dat is ook de vraag die hij toeschouwers wil voorhouden: Waarom vind ik deze vorm mooi, waarom is die zo aantrekkelijk? Maar ook: wat is er gevaarlijk aan? Zo weet Gostelie aan de hand van een enkele foto van iets non-descripts als een hooiberg vragen te stellen met eeuwigheidswaarde. Vragen die vandaag misschien wel actueler zijn dan ooit.
Op 2 maart is er een artist talk met Emile Gostelie en Tjitske Oosterholt bij Contour Gallery in Rotterdam. Segments of Nature is daar nog tot en met 9 maart.
