17 october 2023, Yves Joris
Seduction of a Cyborg: een verkenning van mens, kunst en technologie
In de fascinerende tentoonstelling Seduction of a Cyborg bij Waldburger Wouters in Brussel kan je je nog tot 28 oktober laten onderdompelen in de intrigerende wereld van de menselijke omgang met technologie. Vier uitzonderlijke kunstenaars, Elen Braga, Eli Cortiñas, Lynn Hershman Leeson en Anne-Mie Van Kerckhoven brengen nieuw en oud werk samen om zo op unieke wijze de complexe dynamiek tussen mens(elijkheid) en technologie te verkennen.
Tim Wouters, een van de twee bezielers van deze Brusselse galerie is net papa geworden. In een teder-realistische brief - die tevens de zaaltekst voor deze expo vormt- schrijft curator Evelyn Simons aan zijn pasgeboren dochtertje Ada over de interessante en uitdagende tijden waarin zij het levenslicht zag. Boeiende lectuur die binnen de context van deze tentoonstelling laat nadenken over de rol van cyborgs in de kunst.
Cyborg-kunst: de brug tussen mens en machine
Cyborgs, half mens, half robot, hebben ondertussen hun plaats verworven in de kunstwereld. Cyborgkunst ontstond in Groot-Brittannië in de jaren 2000. Via cybernetische implantaten kregen cyborgkunstenaars als Neil Harbisson en Moon Ribas nieuwe zintuigen die ze gebruiken om kunst te creëren. Cyborgkunst opent nieuwe perspectieven en uitdagingen in de kunstwereld.
Zo ver laten de vier kunstenaars in deze tentoonstelling het niet komen. Geen implantaten maar strakke observatie vormt de basis van hun werk. Hun kunst wordt het medium om de grenzen tussen mens en machine te verkennen. In hun werk zien we een weerspiegeling van de menselijke neiging om te streven naar verbetering en evolutie, zij het door technologische, biologische of artistieke middelen. Cyborgs fungeren hierbij als een symbolische uitdrukking van deze verlangens en laten ons nadenken over de vraag of technologie de mensheid vooruithelpt of ondermijnt.
Elen Braga, Schatteke, 2023, Waldburger Wouters
De toekomst op vier verschillende artistieke wijzen
Elen Braga presenteert twee werken die de toeschouwer uitdagen om na te denken over de grenzen tussen organisch en kunstmatig, levend en dood, natuurlijk en gecreëerd. Ze gebruikt hiervoor diverse materialen, zoals hout, metaal, plastic, haar, bloed en elektronica en creëert een intrigerende spanning die ons uitnodigt om te reflecteren over de menselijke identiteit, evolutie en de toekomst. In de installatie Schatteke (2003) zien we de kunstenaar met tegenover haar een hond, een gepensioneerde scheper die ooit onderdeel was van de Special Forces. Zij herhaalt steeds opnieuw het woord ‘schatteke’ (Antwerps dialect voor ‘lieverd’). Je hoort dat Nederlands niet haar moedertaal is. De hond blaft haar tegemoet. Een poging om de repetitieve klanken na te bootsen of om tot een dialoog te komen? Braga's werken zijn als een symfonie van materialen die dansen tussen wat van nature is en wat is gecreëerd, en stellen vragen over wie we zijn en wie we kunnen worden.
Eli Cortiñas, Not Gone with the Wind, 2020, Waldburger Wouters
Eli Cortiñas dompelt ons onder in de video-installatie Not Gone with the Wind (2020) die ze samenstelde uit fragmenten van oude films en televisieshows. We duiken in het hoofd van een vrouwelijk robot die filosofeert over de ontmenselijking van de mensheid en de nefaste gevolgen op globale emotionele gevoel. Haar werk werpt een licht op de invloed van het scherm op onze realiteit en hoe deze beelden onze identiteit vormen. Cortiñas' kunstwerk is als een herinnering aan de kracht van media om te vormen en te beïnvloeden.
Eli Cortiñas, Seduction of a Cyborg, 1994, Waldburger Wouters
De installatie van Lynn Hershman Leeson zorgde voor de titel van de tentoonstelling. Seduction of a Cyborg (1994) toont een blinde vrouw die dankzij een technologische ingreep kan zien. Aangezien haar nieuwe vermogen alleen van toepassing is op de digitale sfeer, vindt ze zichzelf vastgelijmd aan het scherm, verslaafd aan beelden van een werkelijkheid die groter en magnifiek is dan het leven zelf. We kunnen ons de vraag stellen of de verbeelding van de blindheid geen grotere vrijheid biedt dan de verslaving aan opgedrongen en voorgekauwde beelden. Een voorbode van nieuwe tijden of bittere hedendaagse realiteit?
Anne-Mie Van Kerckhoven, The Age of Nihilism, 2008, Waldburger Wouters
Misschien komt een andere vorm van vrijheid door af te zien van het individu, door het ego te laten imploderen tussen deze verschuivende paradigma’s. Re-pain (1999) van Anne-Mie Van Kerckhoven toont willekeurige vormen en vormen die in de loop van de tijd van plaats en kleur veranderen. Willekeurige getallen doorkruisen het vlak, terwijl een soundtrack ons meeneemt naar de innerlijke wereld van robotachtige lichamen. "Kosmische leegte", zoals de kunstenares verklaart: een erotiek die gepaard gaat met volledige overgave. Toch kunnen we het niet helpen om onderbewust te proberen de hiërogliefen te ontcijferen die het scherm binnenkomen en verlaten. The Age of Nihilism (2008) belichaamt deze gedachtegang, met vrouwenlichamen als ontcijferde boodschappen uit het verleden. Ze verschijnen naast abstracte vormen en wissen elke onderscheid, elke hiërarchie uit, waardoor alles verandert in één massa van beelden, informatie, tekens en boodschappen.
"Seduction of a Cyborg" is een inspirerende – doch niet gemakkelijke- tentoonstelling die ons uitdaagt om na te denken over wie we zijn te midden van de almaar evoluerende technologische wereld. De kunstenaars nodigen ons uit om de grenzen van menselijkheid en technologie te verkennen en onze eigen identiteit in dit digitale tijdperk te heroverwegen. Het is een viering van de kracht van kunst om complexe kwesties aan te snijden en ons uit te dagen om na te denken over de wereld om ons heen. Het is een verleiding om ons over te geven aan de rijke reflecties die deze kunstwerken bieden.
