Wat doe je als er over hét trauma in je familie slechts wordt gezwegen? Wat kan je nog doen om de betrokkenen na hun overlijden beter te begrijpen? De grootvader van fotograaf Sander Coers ontvluchtte Nederlands-Indië en sprak er nooit over. Coers kreeg de fotoboeken in handen en schakelde voor zijn nieuwe serie POST de hulp in van AI. “Het is mijn manier om het niet-vertelde verleden van mijn familie een beetje aan elkaar te puzzelen en mezelf in die familiegeschiedenis te plaatsen.” Op Unseen wordt de serie POST getoond door Galerie Ron Mandos.
Waar is je atelier en hoe ziet het eruit?
Mijn atelier is een tot studio omgedoopte kamer in mijn appartement in Rotterdam. Het is een ruimte van ongeveer 20m2 met een opslagruimte ernaast. Het is heel basic eigenlijk; witte muren, een groot bureau om aan te werken, en een oude boekenkast om mijn boeken in op te slaan. Verspreid door de ruimte staan er werken tegen de muren, mijn gitaar en versterker staan in de hoek van de kamer en er staan twee buisframe stoelen van Mart Stam.
Afhankelijk van hoe druk ik het heb, kan het een enorme troep zijn en ligt alles verspreid over de vloer. Maar meestal is het vrij opgeruimd en netjes.
Vaak zit ik in de woonkamer te werken, omdat het licht hier zo mooi door de ramen komt. Op een doorsnee dag loop ik zo'n 30 keer heen en weer tussen atelier en woonkamer. Er zit een trapje tussen de twee ruimtes dus die workout is mooi meegenomen.
Je bent fotograaf, die stellen andere eisen aan een atelierruimte dan een schilder of beeldhouwer. Waar moet een studio voor jou aan voldoen?
Het ideale atelier zou een grote, heldere ruimte met hoge plafonds en veel natuurlijk licht zijn. Mijn huidige atelier is (helaas) het tegenovergestelde.
Omdat ik veel op pad ben, heb ik momenteel niet veel ruimte nodig. Ik gebruik mijn atelier vooral om ingelijste werken, materialen en andere dingen op te slaan. Naast mijn kunst maak ik muziek, dus gebruik ik de ruimte regelmatig om muziek op te nemen.
Op Unseen toont Galerie Ron Mandos werk uit je nieuwe serie Post. Daarvoor besloot je foto’s uit de fotoalbums van je grootvader aan te vullen door een AI-bot beelden te laten genereren. Waarom voelde je de behoefte dit doen?
Ik wilde graag dichterbij mijn opa komen, die in 2021 is overleden. Hij was onderdeel van de generatie die moest vluchten uit Nederlands-Indië na de Tweede Wereldoorlog, de oorzaak van een collectief trauma met als gevolg het 'Indisch Zwijgen', waar een mooie documentaire over is gemaakt door Sven Peetoom en Juliette Dominicus. Het is mijn manier om het niet-vertelde verleden van mijn familie een beetje aan elkaar te puzzelen en mezelf in die familiegeschiedenis te plaatsen.
Opvallend is dat deze serie, net als je eerdere werk, zich afspeelt in huiselijke kring. Is dat een voorwaarde voor jou om werk te maken?
Het fascineert me om de wereld dicht om me heen te onderzoeken, omdat ik hiermee in zekere zin mezelf onderzoek. Elk project weerspiegelt opnieuw een levensfase of een kwestie die centraal staat in mijn leven. Het gebeurt automatisch dat ik zo'n thema dan terugvoer naar bijvoorbeeld mijn familie, vrienden of de plek waar ik ben opgegroeid.
Je werkt doorgaans analoog, was de stap naar AI niet heel groot?
Net als veel mensen las ik over AI in het nieuws en was ik benieuwd naar (en huiverig voor) de mogelijkheden. Dit project begon als een experiment, waarbij ik een beetje zat aan te klooien met het programma. Ik was bij mijn ouders thuis en was tijdens het wachten op de rendering een beetje aan het bladeren door een fotoalbum van mijn opa wat mijn vader toevallig had meegenomen van mijn oma thuis. De connectie tussen mijn bezigheid en de foto's viel me al snel op en ik besloot te onderzoeken of ik deze foto's in dit programma kon verwerken.
Wat me opviel is dat er ontzettende gelijkenissen zijn tussen de uiteindelijke beelden en mijn eerdere werk, wat ik uitsluitend analoog fotografeerde. Sowieso zorgt mijn fascinatie met het verleden voor een bepaalde visuele esthetiek. Ik vermoed dat dit voortkomt uit mijn kindertijd, waarin ik al geobsedeerd was door het bladeren door oude fotoalbums. Onbewust moet dit zo diep in mijn geheugen geworteld zijn dat het nog steeds doorschemert in mijn visuele stijl
Zijn er overeenkomsten tussen het voeden van een AI-bot en het fotograferen op locatie?
Eigenlijk niet. Mijn voorkeur heeft werken in de buitenlucht, het sjouwen met spullen en uren wandelen door de natuur op zoek naar de juiste locatie. Ik geef mezelf graag een fysieke uitdaging en maak het mezelf liever moeilijk dan makkelijk. Er gebeurt iets magisch als je niet alles onder controle hebt.
POST móést verteld worden met behulp van deze nieuwe techniek. Net als een camera zie ik AI slechts als een tool om een verhaal te verbeelden. Het is a means to an end. Ik zie mezelf dan ook niet als AI-kunstenaar of wat dan ook, maar ik verzet me ook niet tegen deze nieuwe ontwikkelingen.
Je werk draait om de vraag wat het betekent om man te zijn. Keert die vraag ook terug in de nieuwe serie?
Jazeker. Met deze serie richt ik me op de wisselwerking tussen geconstrueerde herinneringen en percepties van mannelijkheid binnen de visuele cultuur. Door de combinatie van de AI-technologie en fotoalbums ontstaan beelden die niet alleen een nieuw narratief creëren, maar ook de vraagstukken rondom mannelijkheid en herinnering aanscherpen. Hiermee wordt mijn voortdurende zoektocht naar wat mannelijkheid inhoudt en hoe deze wordt ervaren, weerspiegeld in de context van hedendaagse digitale manipulatie en representatie.
De resultaten zijn soms opmerkelijk, zoals de zwarte man die door een Alpenweide loopt, terwijl de ingevoerde beelden zich in Indonesië afspelen. Waarom besloot je deze beelden toch op te nemen?
Ik heb fotoalbums van mijn grootouders tussen de jaren 40 en 90 ingescand en ingevoerd, waardoor het verhaal zich over meerdere generaties uitstrekt. Hierdoor ontstaan er soms vreemde combinaties van mensen, plekken en situaties die de bot uit de albums haalt. Die nieuwe beelden maak ik crops of combineer verschillende beelden zodat er een nieuw narratief ontstaat. Het is naast een onderzoek naar mijn familiegeschiedenis ook een onderzoek naar de transformerende rol van fotografie waarbij we fotografie steeds minder voor waarheid aannemen.
Als ik je carte blanche zou geven, welk project zou je dan gaan uitvoeren?
Het allerliefst zou ik een speelfilm willen maken waarin alle thema's die ik onderzoek in mijn werk samenkomen.
Waar werk je op dit moment aan?
Blue Mood (Al Mar), mijn vorige serie, wordt binnenkort uitgebracht als publicatie in samenwerking met Booooooom, een kunstplatform uit Vancouver. Daarnaast zitten er een aantal projecten in de pijplijn waarbij ik met nieuwe (druk)technieken wil experimenteren. Voor een van die projecten werk ik samen met mijn vriendin Vera waarbij we haar aquarellen van bloemen combineren met portretten van mannen geïnspireerd op 'The Elizabethan Malady'. Dat was trend in het 16e-eeuwse Engeland waarbij het hip was om je melancholisch, kwetsbaar en bedachtzaam te laten portretteren.