01 june 2023, Pienk de Gaay Fortman
Digitale media als kunst op zich – interview met internetkunstenaar Jan Robert Leegte
Upstream Gallery wijdt een tentoonstelling aan kunstenaar Jan Robert Leegte. Sinds de jaren ’90 richt Leegte zich op internetkunst, waardoor hij als pionier en expert kan worden beschouwd. Wandelend door deze multizintuiglijke tentoonstelling vertelt Leegte enthousiast over zijn gloednieuwe series ‘JPEG’, ‘Rise and Fall’, ‘Broken Images’ en 'Scrollbars’. Er zijn drie kernthema’s: software, het ontbreken van content en contemplatie. Paradoxaal genoeg gebruikt Leegte digitale tools – die ons dagelijks een overvloed aan prikkels bezorgen – om te overpeinzen. Leegte: “Als je mijn kunst goed observeert en er de tijd voor neemt, dan wordt het stil om je heen en zie je de rijkdom aan details.”
Jan Robert Leegte
Je houdt je al 25 jaar bezig met het onderwerp digitale kunst. Hoe heb je de jaren ’90 beschouwd toen het internet in opkomst was?
Vanaf eind jaren ’90 zag ik weinig mensen iets met internetkunst doen. Enerzijds was het fantastisch om in een voorhoede plek te zitten, maar anderzijds was het frustrerend dat niemand dat wou zien en dat het kortweg tot ‘media kunst’ werd bestempeld. Gelukkig wordt de kunstvorm inmiddels meer geaccepteerd.
Was je destijds onderdeel van een kunstenaarsgemeenschap met mede-pioniers?
Ja. Ik trok op met JODI, Peter Luining, Martine Neddam, Debra Solomon en vele anderen, waardoor ik onderdeel uitmaakte van een groot internationaal netwerk. Ik heb dit altijd als een warm nest gezien. Het is goed om elkaar te supporten en elkaar in de gaten te houden. Dat laatste letterlijk – internetkunst is altijd openbaar geweest, dus je kan elkaar dagelijks checken op studio niveau.
Op welke manier onderscheidt jouw werk zich ten opzichte van andere digitale kunstenaars?
In tegenstelling tot vele andere kunstenaars beschouw ik digitale media niet als gereedschap, maar als onderwerp op zichzelf. Wat mij fascineert is dat digitale media onmiskenbaar de grootste impact hebben op onze maatschappij.
Over de impact van sociale media gesproken, hoe haak jij op dit fenomeen in?
Als kunstenaar reflecteer ik op wat er om ons heen gebeurt. Het is heftig om te merken hoe mensen onder de ongefilterde stroom van sociale media lijden, met bijvoorbeeld burn-outs als gevolg. Ik vind contemplatie belangrijk. In de tentoonstelling uit zich dit als protest door software als uitgangspunt te nemen in plaats van content.
Jan Robert Leegte, JPEG (0x87f6237334bccea40e82db3df8d6ecca1780be366d41e237aa50ed223f20af00), 2023, Upstream Gallery
We staan nu tegenover de ‘JPEG’ werken, een serie die door hun kleuren en abstracte compositie associaties met Mark Rothko oproept. Kijken we hier naar invloeden vanuit het abstract-expressionisme?
Ik probeer met deze werken emoties op te roepen door de materialiteit van de JPEG compressor uit te dagen. Een JPEG compressor is een techniek om beeldbestanden en met name fotografie te verkleinen. Alles wat je tegenwoordig uploadt aan beeld, wordt gecompressed. Ik ga net een stap verder dan de abstract-expressionisten zoals Rothko door niet als kunstenaar de emoties te verbeelden maar het algoritme dat te laten doen. Dus ik doe als maker een stapje terug waardoor het systeem mij verrast en raakt.
Ernaar kijkend hebben jouw JPEG werken haast een meditatief effect. Heb je zelf iets met mindfulness?
Ja. Ik was flink overspannen vlak na de coronatijd, toen ben ik er helemaal ingedoken. En ben ik erachter gekomen dat mijn werk daar veel mee te maken heeft. Kijk bijvoorbeeld naar de geluidsinstallatie Rise and Fall (2023) die ik hier tentoonstel. De golf symboliseert de cirkel van geboorte en de dood, maar ook bijvoorbeeld het komen en gaan van content. Het is een audio simulatie van een golf gemaakt uit lagen van witte ruis dus in feite non-informatie. Het werk herhaalt zich niet, het is ‘live’ en elke keer weer anders. Deze ervaring is dus als de realiteit.
Jan Robert Leegte, Broken Images No.4, 2023, Upstream Gallery
In de volgende ruimte staan we oog in oog met Broken Images (2023). Welke concept gaat hierachter schuil?
Dit zijn 2 NFT's uit een reeks van 27. Het is hele hardcore, medium-specifieke kunst; voor 99% is een NFT een metadata bestand dat verwijst naar een plaatje. Dit werk gaat een slag verder want in de metadata zit het werk zelf. Ik heb er namelijk een hele website ingestopt. Het verwijst dus naar niks behalve dan naar zichzelf. Daarmee is het onbreekbaar en een kritiek op het systeem.
Door de link te breken maak je hem dus preventief kapot. Is het echt aantoonbaar dat dit kunstwerk niet gebroken kan worden?
Er is niks te breken want dit is wat het is. Ik heb composities gemaakt van gebroken afbeeldingen met wiskundige algoritmes. Daarom zie je ook de golf beweging erin, iets heel elementairs. Je krijgt heel veel cadeau terwijl je iets heel simpels doet.
Wil je ermee spelen dat iets op het eerste oog complex lijkt maar wie er langer naar kijkt de logica ziet wat een ‘satisfying’ effect geeft?
“Dat is weer het contemplatieve, want als je mijn kunst goed observeert en er de tijd voor neemt, dan wordt het stil om je heen en zie je de rijkdom aan details.”
Deze NFT’s hangen nu op schermen in de galerie, in welke vorm ontvangt de verzamelaar deze?
Ik heb zelf een smart contract hiervoor laten maken. Mensen sturen mij een bericht. Via Twitter ontvang ik ook aankoop verzoeken. Na betaling ontvang je de NFT in jouw wallet. NFT’s zijn eigenlijk verhoudingsgewijs best goedkoop, voor een paar honderd euro kan je al een uniek werk verzamelen.
Jan Robert Leegte, Scrollbars 2023, Upstream Gallery
Het vierde project dat je toont heet ‘Scrollbars’ (2023). Op de grond liggen allerlei opeengestapelde staven. Wat zijn scrollbars en waarom zijn ze zo gepositioneerd?
Scrollbars zijn een interface element aan de rand van een window waarmee de pagina met behulp van een muis kan worden verschoven. Ik heb de scrollbars zelf laten maken, als een sculptuur. De installatie is gemaakt van een soort kunststof, een verwijzing naar het aanspoelen van plastic uit de oceanen. Het sluit aan bij het zee geluid van Rise and Fall. De scrollbars liggen erbij als aangespoelde skeletten of fossielen.
Hoe gaat digitale kunst zich volgens jou de komende 10 jaar ontwikkelen?
Aan de ene kant is daar weinig over te zeggen omdat de aard van het beestje is dat we verrast worden. We weten allemaal dat AI op de deur klopt, dat kan schrikbarend zijn. Het is niet voor te stellen wat voor impact dat op ons mensen gaat hebben. Ik ben vooral op maatschappelijk niveau huiverig of AI op slechte manieren wordt ingezet. Binnen de kunst maak ik mij daar niet veel zorgen over – ik denk dat kunstenaars niks kapot maken, maar eerder voorbeelden tonen, vragen stellen en uitnodigen tot kijken.
No content: contemplations on software’ is t/m 16 juni in Upstream Gallery te zien
Meer verdieping? Op zaterdag 3 juni (15.00-16.00) organiseert Upstream Gallery een gratis Artist Talk tussen kunstenaars Jan Robert Leegte & Auriea Harvey. Reserveer via [email protected]
Daarnaast is het werk van Jan Robert Leegte t/m 24 september bij de tentoonstelling ‘MODERN’ in het Stedelijk Museum Amsterdam te bewonderen.