23 may 2023, Flor Linckens
Laatste kans: hoe Sander Dekker breekt met hardnekkige stereotypes
Josilda da Conceição Gallery in Amsterdam presenteert tot en met 27 mei de solotentoonstelling ‘Girls in Paris’ met werk van Sander Dekker. De introverte Nederlandse fotograaf maakt rauwe en echte foto’s van mensen die hij tegenkomt op social media. Hij legt hen vast op manieren die hen een belangrijke mate van agency geven, een zekere autonomie over de manier waarop ze gerepresenteerd worden.
De Nederlandse fotograaf reist voor zijn foto’s de hele wereld over. Hij fotografeerde honderden, vaak excentrieke mensen die hij meestal alleen kent via social media. Dat levert verrassende en energieke beelden op die vaak onverwacht kwetsbaar zijn. De mensen in zijn foto’s ogen ontspannen en niets oogt geforceerd. De echtheid van zijn foto’s staat daarbij in een mooi contrast met de gemaaktheid van de geïdealiseerde manieren waarop we onszelf presenteren op social media. Dekker was een tijdje werkzaam als art director in de mode-industrie, maar zijn autonome werk staat daar ver vanaf. Hij wil juist geen fashion spreads maken met een studiokwaliteit, maar verkiest in plaats daarvan een externe flitser, een 33mm groothoek lens, korte shoots en een essentiële combinatie van humor, spontaniteit en improvisatie.
Sander Dekker, LA SEXUALITÉ EST UN ACTE DE LIBERTÉ, NON DE SOUMISSION, 2021, Josilda da Conceição Gallery
Om te begrijpen waarom met name de vrouwenportretten van Dekker zo interessant zijn is het noodzakelijk om dieper in te gaan op de term the male gaze: een term die sinds de jaren zeventig veelvuldig het discours bepaald heeft. In het verlengde daarvan — of als reactie daarop — staat bijvoorbeeld de western gaze, de female gaze of de queer gaze. De gaze (‘de blik’) zegt iets over hoe er gekeken wordt naar lichamen en wie in die situatie de meeste macht heeft. De term the male gaze werd voor het eerst geïntroduceerd door Laura Mulvey in Visual Pleasure and Narrative Cinema (1975). In dit invloedrijke essay analyseerde de Amerikaanse filmtheoreticus de representatie van vrouwen in Hollywood. Vrouwelijke personages werden in deze films meestal gepresenteerd vanuit een heteroseksueel mannelijk perspectief. Denk maar eens aan een gemiddelde shot van Marilyn Monroe. Mulvey stelde dat de male gaze daarmee patriarchale machtsstructuren versterkt en dat vrouwen op het scherm geobjectiveerd worden. Mulvey's concept is sindsdien veel besproken in de feministische theorie en mediastudies, maar ook in termen van de kunstgeschiedenis. De Guerrilla Girls maakten in 1989 bijvoorbeeld het exemplarische werk ‘Do Women Have To Be Naked To Get Into the Met Museum?’.
Dekker lijkt te breken met deze saaie, reducerende en stereotype verbeeldingen van het vrouwelijk presenterende lichaam. Wat zijn werk zo bijzonder maakt is de zichtbare eigenheid en autonomie van zijn personages: ze weigeren hun macht uit handen te geven en lijken vooral unapologetically zichzelf te zijn. Dat is op zichzelf al een prestatie, maar de personages van Dekker zijn niet zelden naakte vrouwen. Toch vervalt de fotograaf hier niet in vermoeiende mooie plaatjes die voornamelijk bedoeld zijn voor hetero mannen, maar lijkt hij vooral op effectieve en intieme wijze hun persoonlijkheid te vangen, die spark die hen zo uniek maakt.
Sander Dekker, VIVE LA VIE!, 2021, Josilda da Conceição Gallery
In de Volkskrant zei Dekker in 2019:
“Hoe al dat bloot erin is gerold, weet ik niet; ik vraag nooit of mensen hun kleren uittrekken, maar ik vind het een eer dat ze zo’n vertrouwen leggen in mij, toch een onbekende. Het gebeurt vaak tijdens de lol van zo’n shoot, als we allerlei gekke dingen proberen. Toch is nog geen tien procent van mijn portretten bloot, maar het zijn wel de foto’s die er vaak uit worden gepikt.”
Het is dan ook niet verbazend dat Dekker een paar jaar geleden werd gevraagd om een feministische kalender te fotograferen in Parijs, waarvan de beelden nu te zien zijn in Josilda da Conceição Gallery. De acht vrouwen in deze foto’s representeren een nieuwe generatie Franse vrouwen, die op andere manieren kijken naar de #metoo beweging dan hun voorgangers — waaronder actrices als Catherine Deneuve die de beweging eerder neerzette als repressief en puriteins. Frankrijk heeft namelijk nog een flinke inhaalslag te maken als het gaat over de positie van de vrouw en bijvoorbeeld het bespreekbaar maken van emotioneel en fysiek geweld tegen vrouwen. Dekker wilde na deze constatering extra nadruk leggen op de manieren waarop deze jonge, opstandige en sterke vrouwen de status quo uitdagen en strijden voor zelfexpressie, gelijkheid en seksualiteit op hun eigen voorwaarden. In de tentoonstelling worden de foto's gecombineerd met fragmenten uit de gesprekken die hij met hen had, gepresenteerd op transparante doeken die de foto’s in eerste instantie bedekken. Kijkers worden daarmee gestimuleerd om eerst aandacht te hebben voor hun woorden en dan pas voor hun lijven.
Sander Dekker, LA VIE EST UNE FLEUR DONT L’AMOUR EST LE MIEL, 2021, Josilda da Conceição Gallery
De galerie toont gelijktijdig ook een tentoonstelling van Geraldo Dos Santos.
