06 december 2022, Flor Linckens
De materialiteit van het beeld in het werk van Lucas Leffler en Hans Bol
In Galerie Caroline O’Breen in Amsterdam opent op 17 december een duotentoonstelling van twee fotografen die allebei geïnteresseerd zijn in de materialiteit van het beeld: Lucas Leffler en Hans Bol.
De Belgische fotograaf Lucas Leffler toont in de tentoonstelling zijn serie ‘Zilverbeek’ (2018-2022), waarin het onderwerp en de techniek in zekere zin met elkaar lijken te versmelten. In dit artistieke experiment bevraagt hij de aard van het fotografische beeld en kijkt hij tegelijkertijd naar de geschiedenis en techniek van de fotografie. Voor ‘Zilverbeek’ documenteerde, deconstrueerde en reconstrueerde Leffler de geschiedenis.
Leffler: "Tussen de jaren twintig en vijftig heeft de Agfa-Gevaert-fabriek per ongeluk tonnen zilver in een stroom gestort. Het was een afvalproduct dat ontstond tijdens de productie van fotorolletjes. Het slib in de stroom werd vervolgens zwart gekleurd door het zilver, waardoor de stroom de naam 'Zwarte gracht' of 'Zilverbeek' kreeg. Er gaat hierover een verhaal rond die in 1927 zou zijn begonnen. Het verhaal gaat over een gereedschapsmaker uit de fabriek die zich realiseerde hoeveel zilver er elke dag verloren ging. Hij bedacht vervolgens in het geheim een systeem om het waardevolle metaal uit het slib te verzamelen. Na het aftappen vervoerde hij het gedroogde slib naar een lokale metallurgische fabriek, waar hij het zilver kon laten winnen. Daarmee kon hij ongeveer een halve ton aan geld per jaar verdienen, wat hem aanzienlijk meer opleverde dan zijn salaris in de fabriek. Het verhaal vertelt dat deze kleine onderneming zo’n 30 jaar heeft voortgeduurd. Maar vanaf de jaren vijftig installeerde de fabriek verschillende rioolwaterzuiveringsinstallaties, waarmee de fabriek in staat bleek om het zilver zelf terug te winnen voordat het werd geloosd. Er was daarom geen geld meer te verdienen met het slib van de stroom. Bovendien produceerde Agfa-Gevaert na een tijdje bijna geen zilveremulsies meer. Zeker met de komst van digitale fotografie is de fabriek nu overgeschakeld naar de medische scan- en printindustrie.”
Voor ‘Zilverbeek’ doorzocht Leffler verschillende archieven, documenten en krantenknipsels. Hij fotografeerde de fabriek in kwestie en de stroom en nam er verschillende bodemmonsters — allemaal in een poging om sporen van zilver te vinden om daarmee zijn eigen fotografische emulsie te kunnen maken. Leffler maakte vervolgens zilvergelatine- en UV-prints op oude staalplaten en veranderde ook het slib zelf in kunstwerken in zogenaamde ‘modderprints’. De kunstenaar is gefascineerd door het medium fotografie, dat zich in zijn ogen ergens beweegt tussen wetenschap en magie. Zijn werk was eerder onder andere te zien in het Zwitserse Elysée Museum, in FOMU (Fotomuseum Antwerpen) en het Centre d'Art Contemporain du Luxembourg Belge. Zijn werk werd verzameld door instituten als het FOMU, Musée de l'Elysée, Fondation Boghossian, Contretype en de Carrefour des Arts Foundation.
In de tentoonstelling in Galerie Caroline O’Breen wordt het werk van Leffler gepresenteerd naast het werk van de Nederlandse fotograaf Hans Bol, die bekend staat om zijn kleinschalige, veelal analoge prints die daardoor een bepaalde intimiteit vertegenwoordigen. De natuurbeelden van de fotograaf worden getekend door stilte en het verstrijken van de tijd. Voor de serie ‘On My Doorstep’, die te zien zal zijn in de galerie, liet Bol zich noodgedwongen (door de pandemie) inspireren door zijn directe omgeving: het natuurlijke landschap van de Ooijpolder in het oosten van Nederland, waar hij sinds de vroege jaren negentig woont. De fotograaf maakte voor deze serie onder meer gebruik van traditionele praktijken en materialen uit de 19e eeuw, zoals de platina-palladiumdruktechniek en het gebruik van Toyoboplaten voor fotogravures. Bols maakte bovendien een gelijknamig fotoboek, dat dit najaar werd gepubliceerd. De titel van de serie en het boek refereert aan het werk van de Amerikaanse fotograaf Paul Strand.
Bol wordt daarbij geroemd om zijn technische vaardigheden en werkt al ruim twintig jaar als de vaste drukker van het Nederlands Fotomuseum. Zijn eigen werk werd eerder onder meer tentoongesteld in FOAM, Fotomuseum Den Haag en Museum Beelden aan Zee en is onderdeel van de collecties van musea als het Rijksmuseum Amsterdam, Fotomuseum Den Haag, het Nederlands Fotomuseum, Museum Beelden aan Zee en FOMU in Antwerpen.
