23 november 2022, Wouter van den Eijkel
Pathways | Roger Hiorns
Soms is een kleine verandering in de normale gang van zaken al voldoende om die ter discussie te stellen. De Britse kunstenaar Roger Hiorns vroeg een kerkkoor om liggend te zingen. Een kleine ingreep die leidde tot een herbezinning op kerkelijke tradities en de grondbeginselen van het Christelijk geloof. Ook bevraagt hij in een nieuwe serie schilderijen onze sekse-gebonden kijk op seksualiteit.
Een mid-career retrospectief is Pathways, de vierde solotentoonstelling van Roger Hiorns, niet. Het oeuvre van de Brit is namelijk gevarieerder, wel wel zo dat in deze show elementen terugkeren die eerder in zijn werk zaten, maar hier voor het eerst samenkomen.
Roger Hiorns’ (Engeland, 1975) oeuvre is een onderzoek naar vorm, materiaal, de betekenis die we daaraan geven, en de machtsverhoudingen die daarbij een rol spelen. Hij werkt in verschillende media en zet de verschillende disciplines naar zijn hand door bijvoorbeeld bestaande objecten te hergebruiken en te transformeren. Mede daardoor kenmerkt zijn werk zich niet alleen formeel gezien door tegenstellingen, ook op conceptueel niveau spelen tegenstellingen een grote rol. Door die tegenstellingen wil Hiorns onze geijkte kijk op voorwerpen en rituelen doorbreken en ruimte maken voor een nieuwe interpretatie. Ook in Pathways is dat het geval.
De terugkerende elementen die in Pathways samenkomen, zijn behalve de naam van de show die Hiorns eerder gebruikte, het thema seksualiteit dat hij vijf jaar terug al besprak met zijn Sex paintings, maar vooral het kopersulfaat. Die chemische oplossing zorgde in 2008 voor Hiorns’ doorbraak bij het grote publiek. De site-specifieke installatie Seizure leverde hem zelfs een nominatie op voor de prestigieuze Turner Prize.
Roger Hiorns, Untitled, 2022, Annet Gelink Gallery
Seizure
Een goed voorbeeld van het hergebruiken en transformeren van een materiaal is Seizure. Voor Seizure kreeg Hiorns de gelegenheid om te experimenteren met kopersulfaatkristallen in een leegstaande sociale huurwoning in Londen in een complex dat gesloopt zou gaan worden. Hiorns sloot de woning hermetisch af, bracht het kopersulfaat in de woning via een eigenhandig ontwikkeld procedé waarvan het nog maar de vraag was of het zou werken, en wachtte af. Het resultaat waren wanden geheel bedekt door donkerblauwe kristallen.
Toeval of niet, de voormalige council flat stond in een wijk die geplaagd werd door drugsciminaliteit. Gezien de naam van het werk (Seizure betekent in het Nederlands een toeval, een beroerte; een abnormale ontlading van zenuwcellen in de hersenen met een epileptische of niet-epileptische oorzaak) en vorm van de kristallen, lagen referenties naar een drugslab of crystal meth enigszins voor de hand.
Als je binnenstapte en de grauwe, afgeleefde wederopbouw architectuur achter je liet, kwam je in een alternatief universum. Een wereld waar je als bezoeker doorheen kon lopen en waar je door je aanwezigheid invloed op had. Door in en uit te ademen, kopersulfaat is geen stabiele substantie, maar ook door kristallen op de grond per ongeluk te vertrappen.
Pathways
Net als op de Sex paintings, grote werken met daarop mannelijke erotiek volledig ontdaan van referenties aan romantiek of lust, zien we in de nieuwe serie schilderijen menselijke lichamen of delen daarvan. Het is onduidelijk of het mannen of vrouwen zijn die zijn afgebeeld. Hiorns spreekt van beings, wezens zonder geslacht.
Roger Hiorns, Untitled, 2022, Annet Gelink Gallery
Het is deze ambiguïteit waar het hem dit keer om te doen is. Waar Hiorns met de Sexpaintings reflecteert op de manier waarop een seksuele energie doorgaans tot uitdrukking wordt gebracht, zet hij in Pathways het sulfaat in om op formeel niveau de figuratieve schilderkunst te ondermijnen en bevraagt hij door de geslachtsloze wezens onze blik op seksualiteit.
Roger Hiorns, Untitled, 2022, Annet Gelink Gallery
Gedeelde grond
Ook lijken de doeken een spirituele ondertoon te hebben, veel zijn voorzien van laag kopersulfaat in een cirkelvorm, waarvan je je afvraagt of het een primitief religieus teken is.
En dat lijkt niet uit de lucht gegrepen, want in The Bakery draait een videowerk dat geheel bestaat uit een kerkdienst van de Church of England opgenomen in Birmingham in aanloop naar het Brexit-referendum (2016). Het lijkt een normale kerkdienst met lezingen, gebeden en gezang. Met één verschil: het koor staat niet achter de priester, maar ligt, gestoken in blauwe pijen, voor haar in het middenschip.
Eva Roger Hiorns, Untitled (a retrospective view of the pathway), 2016, Annet Gelink Gallery
Deze relatief kleine interventie in een eeuwenoud ritueel leidt tot een beschouwing over de rol van horizontale verbindingen in het Christelijk geloof. “The choir lie on the ground, a place of humility”, zegt de voorgangster. “The word humility derives of humus, of the ground. We share a common ground. What we do to the earth, we do to ourselves. We share a common air, what we do to the air, we do to ourselves. So perhaps, our hope for humanity lies in humility. In caring for one another and for the Earth. In human and humane relationships. God is with us in the humble and the horizontal.“ Door het ritueel te doorbreken weten we weer waarom het altijd zo ging.
Pathways van Roger Hiors is nog tot en met 24 december te zien bij Annet Gelink Gallery
