20 june 2022, Manuela Klerkx
De fascinatie voor het onbekende | Een Q&A met Winnie Claessens
In haar tekst ‘I’ve done…questionable things...’ (2019) schrijft Indra Devriendt over het werk van Winnie Claessens: ‘Ze [Winnie Claessens, red.] heeft oog voor idealistische ideeën en waanzinnige projecten waar mensen zich inzetten voor een hoger doel. Vanuit een verwondering voor het schone en absurde van een project stelt Claessens zich op als onderzoeker. Aan de hand van nauwgezette observaties maakt ze zaken zo waarheidsgetrouw mogelijk na en tracht ze het gegeven te begrijpen. Dat resulteert in videowerk en maquettes. Claessens heeft veel interesse voor scenografie en cinematografische technieken en houdt van een theatrale weergave waarbij ze haar onderwerp dramatiseert. Opvallend is haar liefde voor handmatige en analoge oplossingen. Het maakproces en het benadrukken van de techniek of constructie spelen bij haar een belangrijke rol.’ Een interview met Winnie Claessens over onze fascinatie voor het onbekende, de toekomst van de planeet en dat eeuwige ego van de mens…
Winnie Claessens, Final Frontier, 2021, FRED & FERRY
MK Heb je altijd al kunstenaar willen worden? Of zag je jezelf eerder als een onderzoeker?
WC Voor zover ik me kan herinneren wilde ik kunstenaar worden. Ik herinner me hoe ik als klein meisje met van die kleine penseeltjes een zelfportret zat te maken.
MK Kun je beschrijven waar jouw liefde voor de bouw van maquettes en het maken van video’s die te maken hebben met de ruimtevaart vandaan komen?
WC Ik denk dat dat komt uit een behoefte om de wereld en de mensheid te willen begrijpen. Mensen streven naar vooruitgang en voelen de behoefte om onbekend gebied te exploiteren en er hun vlag te planten. Zo van, kijk, dat is nu van mij. Denk maar aan de beroemde Poolexpeditie van 1912. Zo’n gebeurtenis fascineert mij. Je zou het ook naïef kunnen noemen, die verwondering of fascinatie voor het onbekende.
Winnie Claessens, UOS-B, 2022, FRED & FERRY
WC Omdat ik me realiseer dat er een hoop haken en ogen aan dat ruimteonderzoek zitten. Een super rijk persoon als Elon Musk kan zich permitteren om naar Mars te gaan zonder dat er op die planeet ook maar enige vorm van regelgeving bestaat. Iemand met veel geld kan zich dus zomaar toegang verschaffen tot een nieuwe planeet en daar eventueel een leefgemeenschap starten zonder enige vorm van democratische wetgeving.
MK Heb je een politieke boodschap met je werk?
WC Nee, ik wil niets opdringen. Iedereen moet voor zichzelf bepalen wat goed of fout is maar ik vind het, als kunstenaar, wel belangrijk een gesprek op gang te brengen. De orbit zit inmiddels al bijna vol met afval. Hoe gaan we met dit probleem om? Enerzijds willen we nieuwe planeten ontdekken en de ruimte onderzoeken, anderzijds zijn we bezig onze eigen planeet te vernietigen.
MK Waarom heb je videokunst gekozen?
WC De techniek van de videokunst en het creëren van bewegende beelden interesseert me. Na mijn studie op het Sint Lucas in Antwerpen studeerde ik scenografie aan de theaterschool in Amsterdam omdat ik wilde leren hoe je videokunst vertaalt naar de fysieke ruimte. Daar leerde ik de techniek van de maquette om je ideeën te illustreren. Ik heb bijvoorbeeld een model gemaakt van Sputnik, de eerste – Russische - satelliet die in 1957 in een baan om de aarde werd gebracht.
MK Hoe zou je je werk omschrijven?
WC Mijn werk is een combinatie van invloeden uit de natuurhistorische wetenschap, ruimtevaart, filosofie en kunst. Alles wat ik maak is fictie met veel referenties naar verschillende disciplines. De basis van mijn onderzoek zijn mijn vragen omtrent de toekomst van onze planeet en de ruimte in het algemeen. Door te kijken hoe de mens de ruimte onderzoekt, nu en in het verleden, probeer ik inzicht te krijgen in de vraag hoe de wereld er in de toekomst uit zal zien. Als kunstenaar stel ik me de fundamentele vraag: wat ís nu eigenlijk de toekomst?
Winnie Claessens, Freya, 2022, FRED & FERRY
MK Op het internet las ik de volgende tekst: ‘De Britse ontdekkingsreiziger Robert Falcon Scott is vooral beroemd geworden door zijn poging als eerste mens de geografische zuidpool te bereiken. De Brit bereikte de pool in 1911, maar niet als eerste. De Noor Roald Amundsen was hem voor. De tragiek in het verhaal van Scott zit hem niet alleen in de mislukte poging als eerste de zuidpool te bereiken. Na, als tweede expeditie de zuidelijke pool te hebben bereikt, overleden alle expeditieleden in het poolgebied.’ Wat vind je van zo’n verhaal?
WC Het illustreert niet alleen de risico’s die aan het verkennen van onbekende gebieden verbonden zijn maar ook de betekenis van fenomenen als ego, competitie, grenzeloosheid. Ik maak me zorgen om hoe wij met de ruimte bezig zijn. Neem iemand als Elon Musk met zijn SpaceX en zijn race voor Mars waar hij vanaf 2040 mensen op wil hebben. Net als de Chinezen, de Amerikanen en de Saoedi wil hij als eerste zijn vlag op Mars planten, ongeacht de consequenties daarvan voor de aarde en de ruimte. Dat baart mij zorgen.
MK Wie of wat zijn jouw inspiratiebronnen?
WC Ik houd van filmklassiekers van Stanley Kubrick en Ridley Scott. Zij tonen in hun films de dunne lijn tussen utopie en dystopie. Maar iemand als Syd Mead is ook een bron van inspiratie. Hij was de eerste visuele futurist in de filmgeschiedenis en een neo-futuristische conceptkunstenaar, bekend om zijn ontwerpen voor sciencefictionfilms als 'Blade Runner' en 'Aliens'. Hij creëerde een toekomstbeeld, en wordt daarom beschouwd als een van de meest invloedrijke conceptkunstenaars en industrieel ontwerpers van onze tijd. Er bestaat een heel goede mini-reportage over de maquettes die Nead ontwierp: reusachtige wolkenkrabbers met allerlei verschillende lichtjes achter de ramen die illustreren hoe mensen uit de middenklasse hun avonden thuis doorbrengen. Dat lijkt misschien niet belangrijk, maar is een interessant onderwerp om over na te denken. Overigens ben ik ook een groot liefhebber van Chinese 'Kung Fu' films.
Winnie Claessens, Sputnikliefde, 2022, FRED & FERRY
MK Vanwaar die interesse voor Chinese ‘Kung Fu’ films?
WC De Chinese vechtsport, en de choreografie en het drama die daarbij komen kijken, boeit mij enorm. In combinatie met de esthetiek, het ritme en de muziek van een film ervaar ik beide als onderdeel van een ‘Gesamtkunstwerk’. Ik zou zelf graag een lange speelfilm willen maken. Eigenlijk zie ik alles wat ik tot nu toe doe als een aanloop daar naar toe. Ik ben geboeid door de vraag hoe de toekomst eruit zal zien. We hebben de opwarming van de aarde, de reizen naar Mars, we kunnen veel beter dan vroeger de toekomst voorspellen. Alhoewel er genoeg overblijft dat we niet kunnen voorzien zoals bijvoorbeeld de komst van het Covid-virus. Je kunt mij vergelijken met John Herschel (1792-1871) die aan het begin van de 19e eeuw met een telescoop naar de maan keek, modellen maakte van wat hij daar zag, en die vervolgens weer fotografeerde. Het komt allemaal neer op ‘geological imaginary’ ofwel het begrijpelijk maken van het het onzichtbare en onaantastbare door middel van satellieten. Alleen astronauten kunnen de aarde vanuit de ruimte bekijken en fotograferen en filmen. Wij zullen het daarvan moeten hebben…
