14 june 2022, Wouter van den Eijkel
Daniela Schwabe | Deep Kin
Daniela Schwabe maakt gebruik van kunstmatige intelligentie om beelden te genereren die de basis vormen voor een serie schilderijen. Een opmerkelijk contrast tussen de oudste en nieuwste technologie om een mens te portretteren. Met Deep Kin maakte Schwabe een serie over vriendschap en onze herinnering daaraan.
De website Thispersondoesnotexist.com telt slechts een pagina met daarop een portretfoto. Als je de pagina ververst, laadt de site een volgend portret. Vijf keer verversen en je hebt een Japanse jonge vrouw, een biker op leeftijd, een vrouw van midden dertig, iemand die de zus van Kajsa Olongren had kunnen zijn en je oude docent wiskunde langs zien komen. Alleen geen van de portretten is van een bestaand persoon. Ze zijn gegenereerd door een generative adversarial network van Cornell University.
De wetenschappers achter de site voedden het zelflerend netwerk ruim 70,000 portretfoto’s en trainde het om een gezicht op de foto’s te herkennen. Doordat de database groot genoeg is, kon het netwerk zo goed getraind worden dat het zelf perfecte portretfoto’s kon generen, zij het met soms wat ongebruikelijke combinaties zoals de hoogblonde Japanse.
Daniela Schwabe, Probably a couple playing a game, 2022, galerie dudokdegroot
Deep Familiy
Als je minder foto’s in de deep learning tool stopt, krijg je ook na langdurige training incomplete voorstellingen. De Nederlandse kunstenares Daniela Schwabe gebruikte voor haar vorige serie Deep Family ‘slechts’ 1200 portretfoto’s van de Duitse tak van haar familie, vooral uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Schwabe maakte een keuze uit de interessantste voorstellen die ze gebruikte als basis voor haar schilderijen. Ze spreekt dan ook over een samenwerking met AI. Het leverde schimmen op, onaffe figuren, vaak met te brede gezichten, soms met vier ogen en twee neuzen, altijd in grijs- en bruintinten, maar zeker geen haarscherpe portretten.
Het is misschien een opmerkelijke combinatie, een schilder die met AI aan de slag gaat, maar als je de thema’s in Schwabes werk kent – (familie)geschiedenis en de werking van ons geheugen - snap je de aantrekkingskracht van het nieuwe medium. AI geeft je namelijk de mogelijkheid om met grote visuele datasets te werken, zoals fotoalbums vol bekende en onbekende familieleden. Tegelijk genereert het telkens een enkel en uniekbeeld, net als een schilderij.
Daniela Schwabe, Probably two woman with wine glasses, 2022, galerie dudokdegroot
Deep Kin
Voor Deep Kin werkte Schwabe wederom samen met designer Casper Schipper, ditmaal kamde ze al haar fotoarchieven van de afgelopen 25 jaar uit op zoek naar foto’s van vrienden. Samen met Schipper voedden ze het neuraal systeem, zoals deze vorm van Artificial intelligence heet, zo’n 6500 beelden.
Die 6500 foto’s leverden na maanden training portretten op die aardig in de buurt komen van een echt portret, althans als ze waren geschilderd door Francis Bacon. Vaak zijn de portretten verwrongen, soms ontbreekt de symmetrie of zijn er witte vlakken, plekken waarvoor het systeem nog geen oplossing had. Dat wordt het duidelijkste bij de groepsportretten. Waar een portretfoto vaak een close-up is van een persoon, zijn groepsfoto’s doorgaans van iets grotere afstand gemaakt waardoor de omgeving werd meegenomen. Die omgeving verschilt per opname en dat resulteert in een wazige brei.
Probably a 39 year old….
De overeenkomsten met het menselijk geheugen dringen zich op. Ook het menselijk geheugen laat zich trainen en als je het niet actief onderhoudt, loopt het met klimmen der jaren terug. Vandaar dat er spelletjes als Max Geheugentrainer zijn. Bovendien is het geen onfeilbare bron. Zeker naar mate de tijd verstrijkt blijven ons alleen de hoofdzaken bij. De rest wordt een waas net als in de schilderijen van Schwabe. De vragen die Schwabe ons laat stellen zijn kernachtig: Als je alles weglaat, wat is dan familie? Wat is een vriendschap?
Daniela Schwabe, Probably a 39 year old wearing a hat looking happy, 2022, galerie dudokdegroot
Maar ook de verschillen zijn interessant om te verkennen. Van oudsher is iemands portret schilderen een uiterst intiem proces. Zeker in vroeger tijden werd een model nageschilderd. Dat hoeft al een tijdje niet meer, maar bij AI komt geen mens aan te pas. Toch komen er beelden uit die plausibel zijn. Als je die beelden aan een uitleesprogramma voedt, krijg je antwoorden als: Probably a 39 year old wearing a hat looking happy. Zijn we dan toch vervangbaar en volslagen inwisselbaar? Het zijn vragen waarop geen antwoord volgt, maar die wel blijven rondzingen in je hoofd.
Deep Kin van Daniela Schwabe is nog tot en met 2 juli te zien bij galerie dudokdegroot
