25 may 2022, Oscar van Gelderen
Het atelier van... Jan Commandeur
Hoe ziet het ideale atelier eruit? Hoeveel tijd spendeert een kunstenaar in zijn atelier? Is het een heilige plek? In de reeks ‘Het atelier’ deze week: Jan Commandeur, van wie momenteel een solo-expositie te zien is bij BorzoGallery.
Gaat u iedere dag naar uw atelier?
Ja. Door de week zeker, in het weekend hoe het uitkomt.
Hoe laat vertrekt u naar uw atelier, en hoe: te voet, per fiets, openbaar vervoer of auto?
Ik ga wandelend of met de fiets naar mijn atelier. Mijn atelier is een halve kilometer van mijn huis. Ik heb geleerd dat mijn concentratie beter wordt als ik eerst een uurtje door Amsterdam fiets. Ik kijk dan goed om me heen, naar de stad en naar de natuur. Ik heb een park voor mijn huis en daar ben ik ook vaak. Zo maak ik mijn hoofd leeg.
Houdt u vast aan bepaalde rituelen in uw atelier? Muziek of juist stilte?
Ik zet altijd de radio aan met weinig volume, meestal klassiek. Ik wil geen stilte om mij heen. De achtergrond van muziek vind ik heerlijk. Vroeger luisterde ik ook naar een of andere onbegrijpelijke Franse zender, waar alleen maar gebabbeld werd met van die zachte Franse stemmen op de achtergrond. Maar die zender was op de middengolf, en ik zou nu niet meer weten waar die te vinden is. Ik verstond er niks, van maar daar ging het ook niet om.
Hoe belangrijk is licht voor u?
Licht is heel belangrijk. Mijn atelier ligt op het Oosten in stadsdeel Westerpark. In de ochtend is het zonnig, maar daar kan ik helemaal niks mee. Juist als de zon weg is, is het licht in mijn atelier op zijn best. Rond twaalf uur in de middag is de zon meestal weg en wordt het gedurende de middag steeds beter. Zomers kan ik dan tot tien uur in de avond door als ik wil en in de winter tot zes uur ’s avonds. Sinds de renovatie van mijn atelier is het kunstlicht heel erg verbeterd, waardoor ik ook ’s avonds kan werken.
Hoe gaat u te werk? Begint het werk pas op het moment dat u uw atelier betreedt of gaat het werk altijd en overal door?
Het werk gaat altijd door. Ik denk er altijd aan. Als ik een nieuw schilderij opzet, begin ik schetsmatig met grote streken verf; de contouren van een landschap, zonder horizon. Ik werk ook regelmatig in de avond thuis. Als ik geschilderd heb, maak ik daar foto’s van die ik ’s avonds bestudeer. Ik kijk soms uren naar de foto’s, denk na over problemen in het beeld en probeer de volgende stap voor me te zien. Meestal, na heel lang kijken, komt een er een oplossing. Het kan het toevoegen van kleur zijn, het kan een schilderende handeling zijn. Ik probeer voor mijzelf een beeld te duiden om helderheid te krijgen over wat ik wil maken. Door deze handelingen ga ik vervreemding en tegenstellingen in het schilderij zien en dat inspireert me om verder te gaan. Eigenlijk ‘organiseer’ ik mijn hoofd door te kijken naar mijn schilderijen waar ik op dat moment aan werk. Ik zoek altijd naar een abstractie in het werk die helderheid geeft en een soort emotionele onderlaag vormt van wat ik ooit heb gezien of meegemaakt.
Hoeveel tijd spendeert u gemiddeld per dag in uw atelier?
Gemiddeld vijf, zes uur.
Is het atelier een heilige plek?
Ja, voor mij wel. Ik ben daar alleen op mijn voorwaarden en kan me alleen daar oriënteren en concentreren. Het is een plek waar ik alles wat ik meemaak op een effectieve manier kan vormgeven. Ik wacht niet op inspiratie, of zoiets. Of een schilderij goed is kan ik pas de volgende morgen beoordelen. Als ik de volgende dag op mijn atelier kom en het schilderij zie, dan zegt het meteen: ik ben af of ik ben niet af. Het betreden van het atelier is daarom voor mij het belangrijkste moment.
Ontvangt u er bezoek, van verzamelaars, curatoren of collega-kunstenaars?
Ja, op afspraak. Dan ruim ik mijn atelier op en laat ik zien wat ik wil laten zien. Ik laat zelden werk zien wat nog niet voltooid is. Dan is mijn concentratie op dat werk weg.
Wat is het mooiste atelier dat u ooit heeft gezien?
Ik heb ooit een prachtige foto gezien van Willem de Kooning, werkend in zijn ruime atelier met veel licht op Long Island.
Hoe ziet het ideale atelier eruit?
Veel indirect licht, hoge muren zodat ik grote schilderijen kan maken. Veel rust, geen geluid van buiten. En heel veel ruimte en opslag!
