Hoe ziet het ideale atelier eruit? Hoeveel tijd spendeert een kunstenaar in zijn atelier? Is het een heilige plek? In de reeks ‘Het atelier’ deze week: Gerben Mulder, van wie op 14 mei een duo-show met Tycho van Zomeren te zien is bij Galerie Frank Taal in Rotterdam.
Gaat u iedere dag naar uw atelier?
Normaliter probeer ik de meeste dagen van de week in mijn studio te zijn, hoewel een paar dagen niet aanwezig zijn ook af en toe wel gezond is. Het komt er denk ik op neer dat de studio mij nooit verlaat, of ik nu daadwerkelijk aanwezig ben of fluitend door het park loop, die ruimte – en wat ik aan het maken ben – houdt me continue bezig.
Ik herinner mij de eerste jaren in New York, rond 1994, waar ik om te overleven continu verschillende baantjes en klussen moest aannemen. Er was toen weinig tijd was voor kunst. Dit was best lastig. Toch weet ik dat zelfs in deze periode – waarin ik geregeld maanden achtereen niet kon schilderen en geen atelier had – in mijn hoofd altijd ruimte aanwezig was en de ideeën en inspiratie nooit ophielden.
Hoe laat vertrekt u naar uw atelier, en hoe: te voet, per fiets, openbaar vervoer of auto?
Ik heb verschillende opties, maar meestal ga ik met het openbaar vervoer: de afstanden hier in New York zijn behoorlijk groot. Ik woon aan een park, en als het een mooie ochtend is, besluit ik soms te voet te gaan. Dit is dan wel een flinke wandeling. Ik heb het geluk ook over een atelier in Rio de Janeiro te beschikken en probeer de tijd tussen de twee ateliers te verdelen durende het jaar. In Rio heb ik mijn atelier aan huis; ik ben heel blij met die plek, maar het komt er vaak wel op neer dat ik soms dagen opeen opgesloten zit. Soms werkt dat mijn productie niet ten goede. Ik geloof dat het goed is om de deur achter je dicht te trekken op een gegeven moment, naar huis te gaan, om het vervolgens allemaal weer te herhalen de volgende dag.
Houdt u vast aan bepaalde rituelen in uw atelier? Muziek of juist stilte?
Voornamelijk schilder ik. Ik vermoed dat dit voor iedere kunstenaar geldt, maar voor zijn rituelen in de breedste zin van het woord -dus gewoontes, bijgeloof en maniertjes - onderdeel van een persoonlijk proces. Je ontkomt hier niet aan. Dit kan de manier van het opspannen en prepareren van doek zijn, of in mijn geval: mijn kwasten bijna nooit schoonmaken. Met een of meerdere werken tegelijk bezig zijn, gecontroleerde chaos en rommel. Zelfs het slaan van een kruisje (hoewel ik niet gelovig ben) voor het betreden van mijn studio, in de hoop dat wat ik de dag ervoor geniaal vond ik hopelijk nog steeds goed vind. Dit is jammer genoeg bijna nooit het geval. Wat muziek betreft, gaat dat in vlagen. Ik heb periodes dat die afleiding mij helpt, ook om in een bepaalde stemming te komen. Dit varieert tussen vele stijlen: pop, klassiek, jazz, electronic, latin, eigenlijk alles passeert de revue wel, maar zeker ook periodes van stilte.
Wat verdere rituelen betreft: heel veel koffie en sigaretten. Ongezond, ik weet het. Maar die slechte gewoonte is er goed ingeslepen over de jaren. Ik zou het roken wel willen opgeven, en denk daar serieus over na, waarschijnlijk gaat de koffie dan ook de deur uit. Hmm, moeilijk! Van veel rituelen ben ik mij waarschijnlijk niet eens bewust.
Hoe belangrijk is licht voor u?
Het is het allerbelangrijkste. Ik heb nooit begrepen wat natuurlicht voor meerwaarde heeft voor sommige kunstenaars. Ik vind het over het algemeen afleidend; continue verandering, kleurverschillen, schaduwen etc. Ik ga dus absoluut voor kunstlicht en werk dan ook graag in de avonduren of in de nacht. Mensen schrikken soms van de zee van licht bij het betreden van mijn atelier.
Hoe gaat u te werk? Begint het werk pas op het moment dat u uw atelier betreedt of gaat het werk altijd en overal door?
Terugkomend op de eerste vraag: het werk gaat bij mij vrijwel altijd en overal door. Zeker als het allemaal moeilijk gaat, en dingen willen niet lukken, kan ik daar nachten van wakker liggen. Niet prettig. Ik ben best wel envious op kunstenaars die dit beter kunnen scheiden, die de aan- en uitknop zonder problemen kunnen bedienen. Misschien is dit alleen mijn eigen perceptie en bestaat het aan en uit kunnen zetten van die knop sowieso niet.
Hoeveel tijd spendeert u gemiddeld per dag in uw atelier?
Lange dagen over het algemeen, maar dit houdt niet in dat ik altijd fysiek bezig ben. Soms zijn er dagen dat ik letterlijk tot niets kom. Ik geloof wel dat het aanwezig zijn in de studio, ook als er niets gebeurt, belangrijk is. Het is onderdeel van het proces. Zeker als ik voor een deadline sta borrelt het allemaal op, tot het moment dat alles moet samenvallen en zijn de dagen en nachten soms lang.
Is het atelier een heilige plek?
Ik vind heilig een beetje te veel van het goede of een groot woord, maar mijn ruimte is zeker mijn sanctuary. Het is een plek waar het grootste gedeelte van mijn leven zich afspeelt. Met alles van dien. Vreugde, verdriet, voor- en tegenspoed, het is waar alles gebeurt en tot stand komt.
Ontvangt u er bezoek, van verzamelaars, curatoren of collega-kunstenaars?
Zeker. Het is niet zo dat ik elke dag bezoek heb in mijn atelier, liever niet zelfs. Sommige collega-kunstenaars of goede vrienden heb ik zonder problemen over, soms vind ik het ook best behulpzaam, bijvoorbeeld als ik middenin een project zit. Wat feedback kan dan geen kwaad. Afleiding kan af en toe ook inspiratie opwekken. Ik zit soms uren te ploeteren zonder uitzicht, er wordt gebeld en ik kwast dan soms al pratend over compleet niet gerelateerde zaken in minuten het hele schilderij in elkaar.
Wat betreft curatoren en verzamelaars; die zijn absoluut welkom, maar liefst vlak voor een tentoonstelling, wanneer een groot gedeelte van het werk zich in de laatste fase bevindt, of reeds af is.
Dat zal wel met onzekerheid te maken hebben, ik weet vaak ook niet waar het werk uiteindelijk heengaat vlak voordat het klaar is. Het heeft te maken met de manier hoe ik werk en mijn schilderijen tot stand komen. Het werk is gelaagd en wordt vaak meerdere keren overgeschilderd. Soms, als ik denk dichtbij te zijn, verander ik het hele werk momenten later in een totaal nieuwe afbeelding. Het uiteindelijke beeld komt dan vrij snel tot stand, maar het hele proces duurt langer.
Wat is het mooiste atelier dat u ooit heeft gezien?
Dat zijn er heel wat. Over het algemeen ben ik blij waar ik zelf zit. Ook is het vaak niet de ruimte zelf, maar wat je erin te zien krijgt dat van belang is. Op dat vlak kan ik een waslijst maken van bezoeken aan ateliers van andere kunstenaars die mij zeer geraakt hebben. In Nederland is dit het atelier van Gijs van Lith in Den Bosch geweest, hij is nu naar Eindhoven verhuisd, ik kijk ernaar uit hem weer te bezoeken. In Berlijn was dit niet zo lang geleden bij Bram Braam. In Amsterdam bij fotograaf Bart Julius Peters. Arthur Mulder, die assemblages en collages vanuit zijn woon- en werkatelier in Hoek van Holland produceert. Hier in New York: Stephen J. Shanabrook, Sebastiaan Bremer en Janaina Tschappe.
Hoe ziet het ideale atelier eruit?
Ruim, hoog plafond en geen buren. Misschien ergens buiten? Maar nogmaals, ik mag niet klagen.