In de rubriek ‘De keuze van…’ laten we een keur aan kunstliefhebbers (van incidentele kopers tot kunstprofessionals) aan het woord over hun beleving van kunst, en vragen we naar hun voorkeuren: waar zien ze het liefste kunst? Waar kopen ze, en vooral: wie kopen ze? In dit deel Bert Kreuk (kunstverzamelaar en auteur)
Wat betekent kunst voor jou?
Kunst is voor mij visuele ontspanning, het gaat voorbij aan het vluchtige van het alledaagse. In de tijd dat ik over de gehele wereld reisde voor mijn bedrijf, was kunst bekijken een manier om te ont-stressen en om op te gaan in de ideeën en uitingen van kunstenaars. Op deze manier ben ik in contact gekomen met bijvoorbeeld het ‘Cynisch Realisme’ van Chinese kunstenaars als Zhang Xiaogang en Zeng Fanzhi. Hun kunst zegt veel over de cultuur waarin deze kunstenaars zijn geworteld, en hun kijk op de maatschappij. Die onverwachte perspectieven en spontane expressies vind ik een genot om te ervaren. Je telkens laten verassen, dat is het mooie van kunst. Onmisbaar.
Heb je kunst van huis uit meegekregen of heb je zelf je pad moeten vinden?
Mijn ouders hebben niets met kunst, maar een oom van mij wel. Die nam mij op jonge leeftijd mee naar het Museum Boijmans Van Beuningen, in Rotterdam. Hij kon – en kan nog steeds – heel aanstekelijk over kunst vertellen, en leerde mij ‘kijken’ door vragen te stellen als: waarom zou de kunstenaar dit hier, dat daar geschilderd hebben, waarom vanuit dat punt, dit perspectief etc. Daarna heb ik mijn eigen pad moeten vinden, telkens op zoek naar het ‘verhaal van de kunstenaar’, authenticiteit, iets wat ik niet eerder heb gezien, of kan associëren met werk van andere kunstenaars.
Gedurende dat proces van bijna vijfendertig jaar ben ik steeds selectiever geworden, en denk ik dat ik inmiddels redelijk het kaf van het koren weet te scheiden. Een soort van educatieve reis, alhoewel dat een heel selectief proces blijft. Bij een aankoop past iedere kunstkoper zijn of haar ervaring, kennis en voorkeuren toe, maar dat is juist ook het fascinerende aan kunstbeleving, namelijk dat het zo persoonlijk is. Bovendien zouden anders alle verzamelingen hetzelfde zijn. Dat laatste zie je bij verzamelaars die zich laten adviseren en de beleving zelf niet ondergaan. Ik heb die fout ook gemaakt, maar kwam er al vrij snel achter dat niemand je kunt vertellen welk kunstwerk je mooi ‘moet’ vinden. Uiteindelijk laat emotie zich niet leiden of sturen.
Waar haal je je informatie over het wel en wee in de kunstwereld vandaan: krant, vakbladen, televisie, online?
All of the above, maar ook van sociale media als Instagram. Voor mij is kunstbeleving onderdeel van mijn leven, iets wat ik – net als eten – elke dag doe. Ik vergaar automatisch uit van alles – vaak onbewust – heel veel informatie. Omdat ik al zo lang in het kunstwereldje (en alles wat er omheen hangt) rondloop, overigens met steeds meer tegenzin, is het mij duidelijk geworden dat ook de informatievoorziening steeds meer aan objectiviteit inbindt.
Vooral de grote internationale vakbladen schrijven steeds vaker artikelen over (vaak reeds doorgebroken) kunstenaars van de grotere internationale galeries – veelal voorgekauwd door diezelfde galeries. Voor mij is het duidelijk dat dit gebeurt vanwege de vele advertenties die deze galeries in diezelfde vakbladen plaatsen. Die onderlinge afhankelijkheid zorgt ervoor dat beginnende goede kunstenaars, die vaak vooral bij de kleinere galeries zitten, relatief weinig aandacht krijgen. Terwijl dat juist zulke interessante kunstenaars zijn, omdat ze nog puur en ruw werken en (nog) niet produceren om aan de vraag te voldoen. Om aan informatie over hun werk en artistieke ambitie te komen, vergt actieve inzet en veel tijd.
Waar bekijk je het liefste kunst? In een galerie, museum, een beurs of online?
Hangt ervan af. Op een beurs, omdat je in een korte tijd veel kan zien, maar dat is meestal niet ideaal vanwege de drukte. Een museum is voor mij de beste manier van kunst kijken. En online is slechts een hulpmiddel bij het ontdekken en informatievergaring, maar dat is verder geen beleving omdat je het niet ‘live’ kan waarnemen.
Hoe vaak per jaar koop je kunst? Koop je werk in oplage of liefst uniek werk?
Ik begrijp waarom kunstenaars werk in oplage vervaardigen, als verdienmodel, maar het heeft voor mij geen toegevoegde waarde. Voor mij is een kunstwerk iets persoonlijks, een verlengstuk van jezelf, en dat vind ik in een uniek kunstwerk, niet in iets wat bij een ander ook aan de muur hangt. Ja, ik weet dat dit hebberig klinkt…
Hoeveel ik koop hangt af van wat ik zie en wat me raakt. Ik heb tijden gehad dat ik tegen de honderd werken per jaar kocht. Vond ik een kunstenaar goed, dan kocht ik zo drie tot zeven werken tegelijk, maar dat is een soort van verslaving waar ik inmiddels vanaf ben. Dat vond plaats in een periode waarin ik vooral geïnteresseerd was in conceptuele kunst, waar het hoofdzakelijk gaat om de oprechtheid van het concept en het idee van de kunstenaar. Later bleek dat er veel werken tussen zaten die gebaseerd waren op lulverhalen of aan de lopende band werden vervaardigd, zonder enige echte artistiek intentie (tenzij produceren een artistieke doelstelling is).
Een goed voorbeeld is het bekende verhaal over Danh Vo en mij. Hij bleek totaal niet oprecht en was voor commercieel gewin zelfs bereid te liegen toen hij een door mijn aangekocht kunstwerk ook aan een ander had verkocht. Die onoprechtheid, zoeken naar beeldvorming en misbruik van de woorden ‘artistiek integriteit’, was een ontnuchterende ervaring. Ik heb dus veel werk weer van de hand gedaan. Fouten maken is ook onderdeel van het leerproces. Ik koop minder en probeer de drang tot kopen te weerstaan. Daardoor is mijn collectie (naar mijn mening) sterker geworden en meer gefocust, en niet meer een allegaartje.
En waar koop je dan: in de galerie, op een kunstbeurs, op een veiling of online?
Bij kleinere galeries, op kunstbeurzen, maar de laatste tijd vooral veel op veiling. Sommige van de grote internationale galeries hebben de onhebbelijke eigenschap verzamelaars in te delen in ‘slechte’ en ‘goede’ verzamelaars. Om dat soort praktijken te voorkomen, koop ik werk van vermaarde kunstenaars vooral op de veiling. Jongere kunstenaars koop ik graag bij de kleinere galeries..
Is het belangrijk dat jij en je partner het altijd eens zijn over een aankoop?
Ik ben niet getrouwd, en heb op dit moment geen vriendin, dus dat maakt het overzichtelijk. Verder is het niet belangrijk. Alhoewel ik naar meningen luister van mensen die een bepaalde kijk op kunst hebben, koop ik toch voornamelijk wat ik zelf mooi vind of belangrijk vind voor de collectie… en wat ik kan betalen. Ik ben steeds op zoek naar iets wat mij prikkelt, verrast en wat ik niet kan vergelijken met werk van andere kunstenaars. Noem het authenticiteit.
Is er een galerie waar je een speciale band mee hebt?Kunst kopen betekent voor mij dat ik de kunst centraal stel, niet de galerie. De relatie met een galerie is voor mij van ondergeschikt belang, alhoewel het natuurlijk wel zo is dat de ene galeriehouder prettiger is om mee zaken te doen dan de andere. Net als in het normale leven.
Als je onbeperkt budget had, van wie zou je dan een werk aankopen?
Ik zou in één keer een vroeg zwart werk van Frank Stella, een Barnett Newman, een Mark Rothko, een druipschilderij van Jackson Pollock, een meer kleurige Elegy-werk van Robert Motherwell, en een nog belangrijker werk van Ad Reinhard kopen; om in een klap mijn collectie van de Abstract Expressionisten en Colorfield-schilders compleet te hebben. Voor zover ze al beschikbaar zijn, uiteraard.
Wie zijn je favoriete kunstenaars?
Dus nu moet ik even door 500 kunstenaars scrollen? Lijstjes blijven subjectief, omdat ze uitgaan van de voorkeur van de verzamelaar die het lijstje opstelt. Daarmee sluit je andere geweldige kunstenaars buiten. Dat gezegd hebbende, hier zijn er een paar:
- Alin Bozbiciu: Zoveel talent, geweldig om te zien hoe hij, geïnspireerd door schilders als Caravaggio en Degas, een heel eigen invulling geeft aan de schilderkunst. Je voelt de spanning en de beweging, daar word ik erg blij van. Nu nog heel betaalbaar, maar ik voorspel: binnenkort niet meer.
- Nicolas Party: Ik ontdekte hem zeven jaar geleden, inmiddels is hij aan het doorbreken. Hij heeft het vermogen om een eigentijdse draai te geven aan zoiets klassieks als een stilleven en een landschap. Hij is veelzijdig: hij maakt zowel figuratief werk, landschappen, als stillevens, en in al zijn werk zie je zijn eigen handschrift. Dan ben je echt goed. Prijzen zijn jammer genoeg al erg hoog geworden. Hij wordt inmiddels door Xavier Hufkens vertegenwoordigd. Hopelijk overleeft hij dat, hij verdient het.
- Emo Verkerk: Al heel lang bezig als kunstenaar. Wat een prachtkerel, zo bescheiden voor iemand met zoveel kwaliteit. Krijgt steeds meer de verdiende aandacht. Hij trekt figuratief schilderen naar een ongekend hoog niveau. Hij durft zijn werk te versterken door het toevoegen van materiaal in zijn schilderijen en bijvoorbeeld het bewerken van de lijst, wat het werk nog meer gelaagd maakt. Ik geniet telkens van mijn gesprekken met hem.
- Jan Schoonhoven: Ik heb meerdere werken van hem en andere leden van de Zero-groep, een belangrijke kunststroming in de kunstgeschiedenis. Kunst ontdaan van elke emotie, vaak in het wit uitgevoerd.
- Matthew Day Jackson: Een uitzonderlijk en veelzijdig talent. Als mens erg intellectueel en dat zie je terug in de benadering van zijn werk. Hij werkt in diverse disciplines van beeldhouwkunst, installaties en film bijvoorbeeld. Zijn materiaalgebruik versterkt zijn thema’s, zoals houtskoolwerken over gebombardeerde WWII steden.
- Joris Laarman: Omdat design ook kunst is, wil ik Joris noemen. Hij weet met behulp van nieuwe technologieën – en de computer – design letterlijk naar een andere dimensie te drijven. Zijn experimentele ontwerpen combineren het functionele met een oogverblindend design. Nederlands toptalent!
Gallery Viewer en Het Parool zijn op 18 april 2019 mediapartners geworden. De samenwerking bestaat uit een uitwisseling van content. Zo publiceert Het Parool wekelijks de rubriek ‘De keuze van…’ van Oscar van Gelderen en Manuela Klerkx in de krant en op de site.