Op zaterdag 19 maart opent bij galerie rodolphe janssen in Brussel een tentoonstelling geheel en al gewijd aan de ‘worst’. Inderdaad, het idee alleen al werkt op de lachspieren en de talloze associaties rond en over de worst zijn niet van de lucht. En toch, al vanaf de 17e eeuw zien we de worst in verschillende gedaantes en met verschillende betekenissen terug komen in de beeldende kunst. Julie Senden, al acht jaar verbonden aan de galerie en sinds 2016 in de functie van directeur, deed uitgebreid onderzoek naar de belangstelling voor- en de hilariteit om de worst, hetgeen resulteerde in de door haar gecureerde tentoonstelling ‘Sausage Party.’ Reden voor een gesprek.
MK Waar komt de titel ‘Sausage Party’ vandaan?
JS ‘Sausage Party’ verwijst in het Engels naar een feest voor uitsluitend mannelijke genodigden. Maar door de beschrijving ‘Sausage Party’ letterlijk te nemen besloten we een party te bouwen rond de worst compleet met champagne en bier. In totaal doen 25 kunstenaars, waarvan 13 vrouwelijke en 12 mannelijke, mee om de worst in de kunst te celebreren. Door de grote verscheidenheid tussen de kunstenaars en hun werk zien we hoe veel betekenissen en gedaantes de worst in de kunst heeft gekregen. Van een ambachtelijk mooi stuk vlees in een stilleven uit de 16e en 17e eeuw tot een glimmend, geïndustrialiseerd product als symbool van onze consumptiemaatschappij. Zonder er verder een moraal aan te koppelen vond ik het mooi om al die verschillende gedaantes en betekenissen van worst in een expo samen te brengen.
MK Vanwaar het idee om een tentoonstelling te wijden aan de worst?
JS Het idee is ontstaan door de serie ‘Hot-dog’ foto's van de Amerikaanse kunstenaar Lucas Blalock (1978) die voor het eerst getoond werden bij White Flag Projects in St Louis (Missouri), in 2014. Zijn gefotografeerde worsten met titels als ‘Night drugs’ en ‘Basis for Language’ zien er uit als glimmende knakworsten die we niet langer associëren met street food maar eerder zien als abstracte, cilindervormige objecten gerangschikt in stapels, cirkels en vierkanten. Door de klinische wijze van presenteren en door de worstjes te ontdoen van hun gebruikelijke context, raakt hun betekenis op de achtergrond terwijl hun vormelijke aspecten op de voorgrond treden.
MK Kun je een voorbeeld geven van kunstenaars die de worst als onderwerp gebruikten of gebruiken?
JS Je ziet dat historische kunstenaars als Magritte (1889-1967) en Wols (1913-1951) maar ook de recent overleden kunstenaar Wayne Thiebaud (1920-20212) en levende kunstenaars zoals Fischli & Weiss, Wim Delvoye en Damien Hirst, de worst vaak als thema gebruiken. Zo verkocht Claes Oldenburg begin 1961 in ‘The Store’ zijn ‘Red Sausages’ omdat hij vond dat kunst, net als een worst, in een winkel thuishoorde en niet, als een kostbaar bezit, in een museum. Sigmar Polke verlegde in zijn schilderij ‘Der Wurstesser’ (uit 1963) de grens tussen kunst met de grote K en commerciële kitsch, en tussen modernistische ernst en het geautomatiseerde productieproces. Ook in de vroegere kunst en literatuur zaten vaak pikante en scatologische verwijzingen verborgen maar pas in de hedendaagse kunst zien we hoe die toespelingen expliciete vormen gingen aannemen.
MK Waarom moet eigenlijk iedereen lachen bij het woord ‘worst’?
JS Ik denk dat dat op de eerste plaats komt door het gevoel van banaliteit dat de worst oproept, maar ook vanwege de vele seksuele en anale connotaties. Het is onvermijdelijk dat de worst zich leent voor talloze interpretaties: iedereen - van hoog tot laag - kent ze en nuttigt ze. Ze zijn betaalbaar en kennen tal van bereidingswijzen die van land tot land verschillen. Maar er gaat ook iets stupides vanuit. Het dier is immers onherkenbaar geworden doordat het is getransformeerd in een industrieel, anoniem product. Daarnaast valt de worst vanwege haar uiterlijk nogal makkelijk in de categorie ‘poep’ en ‘pies’ en ja, dat werkt nu eenmaal op de lachspieren.
MK Wat wil je met deze tentoonstelling laten zien?
JS Ik wil laten zien dat de worst in de kunst niet alleen een lach op je gezicht tovert maar ook de satire of de ironie - denk aan de cloaca en de fallus - overstijgt. Tijdens de voorstelling ‘Hot-dog’ in 1974 bijvoorbeeld, vulde Paul McCarthy zijn keel met rauwe worsten terwijl hij zijn hoofd omwikkelde met gaas om het voedsel binnen te houden. Zo maakten traditionele verwijzingen naar seksualiteit en banaliteit plaats voor een kritische houding ten aanzien van de industriële voedselproductie en ons consumptiegedrag. Ook zien we hoe vanaf de tweede helft van de jaren zeventig de worst wordt gebruikt om het belachelijke of het absurde te visualiseren. Zo moet de ‘Wurst-Serie’ van Peter Fischli en David Weiss uit 1979, een reeks foto's die episodes verbeelden uit een verhaal waarin worsten en alledaagse voorwerpen de hoofdrol spelen, in het licht van de Zwitserse punkscene uit die tijd worden gezien.
MK Jullie tonen ook werk van de bekende Vlaamse kunstenaar Wim Delvoye, bekend van zijn Cloaca en marmervloeren met worstmotieven. Kun je daar iets over vertellen?
JSIn 1999 maakte Wim Delvoye ornamentale motieven van fijne vleeswaren - plakken ham, salami en mortadella - die hij vervolgens liet fotograferen en in groot formaat liet afdrukken. Het organische, tijdsgebonden proces van bederf waarin vlees onderhevig is verdween daarmee en maakte plaats voor de tijdloosheid en grandeur van marmervloeren zoals je die aantreft in grote kathedralen. Het samenbrengen van elementen uit de ‘high’ en ‘low’ cultuur is typerend voor het oeuvre van Delvoye.
MK Ik begrijp dat je niet alleen kunstenaars van de galerie maar ook andere kunstenaars toont wier werk een relatie met het thema worst heeft?
JS Ja, dat klopt. De expo is een allegaartje van bekende en onbekende kunstenaars die laten zien dat de worst verschillende betekenissen en connotaties kan hebben. Het is niet de bedoeling om een moraal over de worst mee te geven. Ik wil dat iedereen een glimlach op het gezicht krijgt bij het zien van de werken zonder dat het alleen banaal is. Er kleeft ook ernst aan het thema. En er bestaan ongelooflijk mooie foto’s, beelden en schilderijen van worsten die puur esthetisch zijn. Kom snel kijken.