05 october 2020, Wouter van den Eijkel
''Waar sla je zo’n caravan nou op?'' Sound & Fury – Geluidskunst uit de collectie Frits Bergsma
Zes USB-sticks, een caravan en twee schommels. Verzamelaar Frits Bergsma stelde bij Nieuw Dakota op de NDSM-werf een tentoonstelling samen met geluidskunst uit zijn collectie. Met minimale middelen bereikt hij maximaal effect: een schurende en speelse staalkaart van hedendaagse geluidskunst.
Verzamelaar, kunstadviseur en curator Frits Bergsma heeft een experimentele smaak. “Schilderkunst en fotografie verrast mij eigenlijk zelden meer en daarom speur ik voor mijn collectie naar andere, nieuwe kunstvormen die dat effect nog wel op mij hebben.” Bergsma maakte in 2015 bij Nieuw Dakota al een tentoonstelling over de videokunst in zijn collectie. Ditmaal stelde hij een tentoonstelling samen over de geluidskunst die hij de afgelopen jaren verzamelde. Stuk voor stuk zijn het buitenlandse kunstenaars die in Nederland zijn opgeleid. De tentoonstelling is een staalkaart van wat geluidskunst te bieden heeft.
Lef
“Wie doet nou zoiets? Waar in Nederland kun je een tentoonstelling zien met geluidskunst? Het is lef van Nieuw Dakota om mij zo’n tentoonstelling te laten maken” zegt Bergsma, “Bovendien zijn het werken die schuren en waar je de tijd voor moet nemen”. Dat geluidskunst als avantgardistisch of moeilijk te boek staat, is inderdaad niet vreemd want het verlangt een concentratiespanne van de toeschouwer die langer is dan die je voor een foto of een schilderij nodig hebt. Laat staan voor een post op Instagram.
Die traagheid ligt deels besloten in het karakter van sommige werken. Het meest toegankelijke werk van de tentoonstelling is Keith’s Arcadia (2017) van de Britse kunstenaar Jacob Dwyer. Het is welbeschouwd een goed verteld verhaal over de rellen in de buitenwijken van Londen in de zomer van 2011. Net als bij een roman of een film moet je Dwyers verhaal helemaal afluisteren om het meeste uit het werk te halen. “Het had ook een podcast of hoorspel kunnen zijn”, beaamt Bergsma.
Terwijl de relschoppers door de straten van Ealing (Zuid-Oost Londen) trekken, wordt de verteller ingesloten in het Arcadia Shopping Centre. Voor de verteller verandert het winkelcentrum langzaam in een weldadig Arcadië. Een verandering die ongeloofwaardig zou zijn als David Attenborough de tekst had voorgedragen, maar juist aan poëtische kracht wint door een stevig Londens accent.
Beeld: Jacob Dwyer, Keith's' Arcadia.
USB-stick
Galeriehouder Martin van Zomeren heeft de tentoonstelling ook bezocht en is enthousiast: “Het is geweldig dat je met beperkte middelen zo’n sterke tentoonstelling kan maken. Bergsma heeft een scherp oog voor experimentele kunst en koopt dat vaak heel vroeg aan”. Bergsma: "Ik koop dit soort kunstwerken ook om de kunstenaars te steunen en ze te stimuleren door te gaan met het maken van dergelijk werk".
Veel van de werken in de tentoonstelling kocht Bergsma bij Juliette Jongma die in 2019 met haar galerie stopte. Een daarvan is Wine cork wrapped towels and a condom (2017) van de internationaal rijzende ster Nora Turato. “Het werk was in eerste instantie een performance. Die wilde ik eigenlijk kopen, maar dat bleek lastig. Na een jaar kreeg ik een ingesproken versie van het werk als video- en geluidskunstwerk op USB-stick aangeboden”.
Turato sprak de tekst zo snel in dat de werkelijk betekenis van de woorden je ontgaat en je met een verbale impressie achterblijft. Iets soortgelijks tref je aan in het werk van Smari Robbertsson. Voor Sleeptalking (2017) verknipte ze woorden uit een voordracht die ze volledig willekeurig afspeelt over het linker- en rechterkanaal van een stereo. Hierdoor lijkt het alsof je naar een eindeloos gesprek luistert, waarvan het onderwerp wel vast lijkt te liggen, maar de invulling niet.
Philomela (2018) van Richard John Jones.
Caravan
”Waar sla je zo’n caravan nou op? Dat is de vraag die je het meest gesteld wordt. Gelukkig voor mij is de caravan geen onderdeel van het kunstwerk. We wilden ervoor zorgen dat ieder werk in een min of meer afgesloten ruimte te horen zou zijn.” Toch past het benauwde jaren’70 caravanetje met bloemetjesgordijnen en eigen geur zoals de Beanery perfect bij het werk Philomela (2018) van Richard John Jones, een Britse kunstenaar die vaker met textiel werkt.
De tekst van Philomela is een bewerking een van de verhalen uit Ovidius’ Metamorfosen. In de vertelling wordt Philomela toegetakeld, maar haar omgeving wil haar niet geloven. Uit wraak verandert ze in een tapijt om de daders af te kunnen luisteren. Jones liet het verhaal inspreken door een doof geboren stemactrice, waarmee hij de wil om gehoord te worden lijkt te onderstrepen.
Ook zijn er twee schommels in de ruimte gemonteerd. “Aanvankelijk wilden wij daar Keith’s Arcadia laten horen, maar dat bleek technisch onmogelijk en stuitte ook op verzet van de kunstenaar. We hebben ze laten hangen om de speelsheid van de kunst te benadrukken”.
Ook op de NDSM-werf
Naast Sound & Fury is op de NDSM-werf bij Project Space on The Inside In Search of the Miraculous: The Sgabello Collection te zien, werken uit de privécollectie van verzamelaar Casper van der Kruk. Lees hier meer over die tentoonstelling en wat Casper drijft.
Frits Bergsma en Casper van der Kruk werden ook geïnterviewd in onze rubriek De Keuze van… waarin ze openhartig vertellen over het verzamelen van kunst, waar ze op letten en hoe ze besluiten een werk te kopen.
