02 april 2021, Flor Linckens
John Stezaker: “Het voelt soms alsof ik door vlees snijd”
Het zag er lang naar uit dat het werk van John Stezaker onontdekt zou blijven, in ieder geval tijdens zijn leven. De inmiddels 72-jarige kunstenaar was vijftien jaar geleden nog werkzaam als docent aan het Royal College of Art in Londen. Zijn werk werd halverwege de jaren nul ontdekt door grote verzamelaars als Charles Saatchi en inmiddels is zijn werk opgenomen in de collecties van toonaangevende musea als Tate Modern en het MoMA. Stezaker: “Op een leeftijd waarop de meeste mensen aan hun pensioen gaan denken, merk ik plotseling dat ik voor het eerst van mijn kunst kan leven.” Zijn surrealistische collages zijn nog tot en met 4 april te zien in Gallery Sofie van de Velde in Antwerpen.
John Stezaker, Marriage (Film Portrait Collage), 2020, Gallery Sofie Van de Velde.
Toch is Stezaker al actief sinds de jaren zeventig en kunstcritici trokken in 2007 al de conclusie dat zijn werk van grote invloed is geweest op dat van de Young British Artists. Stezaker laat zich zelf inspireren door schrijvers als Kafka en kunstenaars als Jasper Johns en Man Ray. Ook de fotoromannen uit de jaren zeventig vormden een belangrijke inspiratiebron, niet op zijn minst omdat de door hem zo bewonderde Situationisten daar mee speelden in hun werk. De Britse kunstenaar staat bekend om zijn onconventionele collages die zijn gebaseerd op toegeëigende oude foto’s, filmbeelden en ansichtkaarten. Deze komen vaak uit de zogenaamde ‘gouden eeuw van Hollywood’. Het meest herkenbaar zijn misschien wel zijn silhouetten en zijn gesplitste portretten, zoals de ‘Marriage’ serie. Hierbij plaatst hij twee halve portretten diagonaal of verticaal over elkaar, vaak een man in combinatie met een vrouw. Hij probeert daarbij om zo min mogelijk interventies te doen. Uiteindelijk ontstaat er een surreëel, maar elegant portret waarin Stezaker speelt met ideeën over glamour, gender, identiteit en faam. Hij voelt zich na al die jaren soms nog steeds ietwat bezwaard om een foto door te knippen. Stezaker: “Het voelt soms alsof ik door vlees snijd.” Er ontstaat in de kijker vaak een soort kortsluiting als je naar zijn werk kijkt. Soms plaatst hij bijvoorbeeld een ansichtkaart over het hoofd van zijn karakter. Stezaker: “Als we naar een gezicht kijken dan zijn we vaak toch op zoek naar een persoonlijkheid achter dat gezicht. Door dat letterlijk te maken, creëer ik een nieuw beeld dat iets wegheeft van horror.” Stezaker is daarbij ook gefascineerd door de manieren waarop beelden doorleven op het internet, in een visuele cultuur waarbij context en de originele maker vaak verloren gaan.
John Stezaker, Double Shadow, Gallery Sofie Van de Velde.
Zijn proces is de afgelopen jaren wel veranderd. Stezaker: “Vroeger verzamelde ik mijn bronbeelden op rommelmarkten en in tweedehands boekhandels. Maar het filmische materiaal is al lang niet meer beschikbaar via dit soort bronnen. De afgelopen jaren heb ik veel online gekocht, maar dat heeft mijn relatie met het proces zeker veranderd, het proces van toevallig vinden en ontdekken. Om toch wat van die opwinding en het verrassingselement te herstellen, ben ik blind gaan kopen. Als ik een nieuwe commerciële verkoper ontdek dan vraag ik altijd of ze ongewenst materiaal hebben. Deze vallen meestal onder twee categorieën: beschadigd of onbekend. Die twee kenmerken maken de afbeeldingen waardeloos voor verzamelaars - als er fysieke schade is, of als het gaat om een portret van een onbekende acteur - maar beide criteria maken de afbeeldingen voor mij buitengewoon nuttig.” Deze onbekende mensen worden door verzamelaars van cinemamemorabilia ook wel ‘maagden’ genoemd. Het zijn juist deze mensen, die door de jaren heen anoniem geworden zijn, die Stezaker fascineren. “Er kleeft een zekere melancholie aan deze reeks gezichten, gezichten van acteurs die het niet hebben gemaakt, beelden die zijn gedoemd om langzaam te verdwijnen. Daar voel ik me erg toe aangetrokken.”
John Stezaker, Untitled, 2012, Gallery Sofie Van de Velde.
