23 april 2025, Wouter van den Eijkel
Birds of Paradise of hoe het sociale uit sociale media verdween
Sinds 2011 fotografeert Sander Dekker wereldwijd excentriekelingen. Niet om hen ‘anders’ te maken, maar juist om hun authenticiteit te benadrukken en hen een podium te bieden. Hij vindt ze op social media. Dat ging in 2011, toen hij begon met The Social Media Project, nog makkelijk, maar gaandeweg verdwenen de spontaniteit en het sociale uit de sociale media. ‘Wat ik heb vastgelegd is redelijk uniek en was alleen in die tijd mogelijk. Nu is het al lastiger om mensen te vinden en over 10 jaar kan het waarschijnlijk helemaal niet meer.’
De afgelopen vier jaar werkte Dekker aan The Zine Project, een serie van 10 handgemaakte boekjes in beperkte oplage, gewijd aan één excentriekeling of thema. Van een van de zines, TenFifteen, is een 1600 foto’s tellende zwartwit installatie te zien.
De tentoonstelling 'Birds of Paradise' in TORCH Gallery biedt een overzicht van The Zine Project, waarbij ieder zine een eigen eilandje kreeg in de galerie.
Birds of Paradise, TORCH Gallery
Een krap appartement in Parijs
Direct bij de ingang van de galerie hangt een foto van een vrouw met slechts een string en lange latex handschoenen aan, waaruit grote witte lelies steken. Haar haar zit deels voor haar ogen, maar haar lichaamshouding en mond spreken boekdelen: ze lacht haar tanden bloot en heeft het zichtbaar naar haar zin.
Links in beeld zien we door het raam een bordeauxrood stalen balkonhek. Verderop een flat en een gebouw met een zinken dak. Achter haar een slordig opgemaakt tweepersoonsbed waar je nauwelijks omheen kan lopen. Dit moet haast wel een krap appartement in het centrum van Parijs zijn. We zijn bij haar thuis.
‘Naakt wordt vaak met seksualiteit gelijkgesteld, maar daar is het mij niet om te doen’ , vertelt Sander Dekker (NL, 1980) in de galerie. ‘Jezelf letterlijk en figuurlijk durven blootgeven is de ultieme vorm van vrijheid.' Naakten beslaan nog niet de helft van Dekkers werk, maar zijn wel dominant in de beeldvorming. ‘Het gaat mij echt om de excentriciteit en authenticiteit van deze mensen’. Vaak hebben ze Dekkers werk online opgezocht en gaan ze op eigen initiatief uit de kleren – een soort zelfversterkend effect.
Birds of Paradise, TORCH Gallery
Paradijsvogels
Dekker fotografeert sinds 2011 paradijsvogels die hij online vindt. Mensen die schaamteloos zichzelf zijn. Vond hij online iemand die zijn interesse had, dan sleepte hij ze naar een mapje en als hij 50 of 100 kandidaten had, dan plande hij een reis naar de betreffende stad.
Het leverde kosmopolitisch tijdsbeeld op van vooral jonge stedelingen, in plaatsen die je associeert met een stevig uitgaansleven: New York, Parijs, Tel Aviv, Berlijn, Amsterdam. ‘Mensen denken vaak dat ik een partyleven heb, en dan val ik in het echt toch wat tegen’, zegt Dekker met een grijns. Hij omschrijft zichzelf als introvert persoon die standaard nee zegt op verzoeken om iets te gaan doen. ‘Waarschijnlijk werkte het daarom ook zo goed, want als je twee excentrieke mensen in een kamer zet, is dat er een te veel.’
Birds of Paradise, TORCH Gallery
Spontane ontmoetingen
Op de plaats van bestemming loopt hij eerst door het huis om aan de hand van de spullen een beeld te krijgen van de bewoner, ‘dat neemt een drempel weg’, daarna zet hij zijn camera in elkaar en is hij ongeveer twee uur bezig. ‘Het moeten spontane ontmoetingen zijn. Ik doe geen voorwerk, want dan ga ik zaken al invullen en dat wil ik niet. Ik dirigeerde de gefotografeerden ook niet. Ze deden wat hen inviel.’
Over de jaren werd die werkwijze steeds lastiger. Mensen zijn meer op hun hoede, accounts zijn vaker afgeschermd en berichten worden minder snel beantwoord. ‘Dat was ook een reden om met The Social Media Project te stoppen’, zegt Dekker.
Zines
Vier jaar terug besloot Dekker het format om te draaien en veel aandacht te besteden aan een excentriek persoon of een enkel thema. De snelheid van werken ging daarmee aanzienlijk omlaag: ‘Ik huurde voor sommige zines een vakantiehuisje voor vier dagen waar ik met de hoofdpersoon afsprak en ik maakte de zines helemaal zelf.’ Nog steeds stonden excentriekelingen centraal, maar de thema’s hij behandelde raken ook aan negatieve ervaring die zoveel zelfexpressie oproepen.
De halfnaakte vrouw met de lelies in haar handschoenen fotografeerde Dekker in 2022 voor wat de zine Girls in Paris zou worden. ‘Iets daarvoor werd ik gevraagd om een feministenkalender te maken in Parijs. Daar werd me verteld dat er veel huiselijk geweld is jegens vrouwen. Ik besloot de seksueel meest vrijgevochten personen online te benaderen, te fotograferen en te interviewen over de negatieve kant hiervan. Voor deze expositie idee voor de expositie om quotes uit die interviews te plaatsen op doeken. Je moet door die ellende heen lezen om de vrijheid te zien die ze zichzelf toestaan.’
Dekker maakte ook een zine over Aziatische Nederlanders en de ingeburgerde discriminatie die zij ervaren, en over de LHBTI-gemeenschap in Warschau die onder de vorige regering te maken met had met LHBTI-vrije zones. ‘Ik ben een groot voorstander van vrijheid en de mogelijkheid om jezelf laten zien, dus daarom zijn dit goede onderwerpen om te behandelen.’
Birds of Paradise, TORCH Gallery
De zines werden steeds uitgebreider - de latere nummers bevatten bijvoorbeeld ook interviews - en dus bewerkelijker om te maken. De tentoonstelling 'Birds of Paradis'e is opgebouwd uit eilandjes, ieder zine heeft een eigen eiland. Ook is er een wand met 1600 beelden van 10x15cm uit het project 'TenFiteen', dat veel foto’s uit Social Media Project bevat. ‘Die wand gaat niet om de individuele foto’s, maar vertegenwoordigt wat sociale media zijn geworden: een bombardement aan beelden. Het is blind vermaak met filmpjes geworden. 'Het persoonlijke en sociale is ervan af.'
Zeitgeist
‘Achteraf kan je stellen dat ik een zeitgeist heb vastgelegd. Online kon je je verbinden met iemand aan de andere kant van de wereld. Dat was alleen in die tijd mogelijk. Nu is het al lastiger om mensen te vinden en over 10 jaar kan het waarschijnlijk helemaal niet meer. Wat ik heb vastgelegd is redelijk uniek. Mijn endgame is dat ik over 20 twintig jaar wordt gebeld voor tentoonstellingen over social media in de tijd dat alles nog kon.’
Birds of Paradise van Sander Dekker is nog tot en met 17 mei te zien bij TORCH Gallery in Amsterdam
