14 november 2023, Wouter van den Eijkel
Laatste kans: Emma van der Put - Places you prefer
Do It, Cannot be stopped, Places you prefer, and you, tomorrow het zouden strofes uit een gedicht kunnen zijn, maar het zijn tekstflarden die Emma van der Put aantrof in de openbare ruimte in Brussel. In haar nieuwste films plaatst ze het hedendaagse mensbeeld dat uit die zinnen spreekt naast de ideeën waarmee die plekken ooit werden ingericht. Een dialoog binnen een werk, maar door de teksten ontstaat er ook een gesprek tussen de films en andere werken.
Emma van der Put, you, tomorrow, installation view, tegenboschvanvreden
Kunstwerken die een dialoog met elkaar aangaan, het is een cliché, maar wel een cliché dat uitsluitend betrekking heeft op schilderijen, installaties en sculpturen. Bij videokunst is het lastiger om een dialoog op gang te brengen, al was het maar omdat je voor het bekijken van ieder videowerk in een aparte donkere ruimte moet plaatsnemen.
Emma van der Put (NL, 1988) slaagde precies daarin. De twee wandvullende projecties Passage I en II in you, tomorrow, Van der Puts tweede solotentoonstelling bij galerie tegenboschvanvreden, bevinden zich in een relatief lichte ruimte waar je doorheen kan lopen als een schilderijententoonstelling. De werken worden met elkaar verbonden door de lichtbakken van het diptiek wework aan de wand en het kleinere, symbolische videowerk Dweller op de vloer.
Van der Put omzeilt niet alleen de donkere ruimte, maar ook het probleem dat je als kijker ergens middenin de film binnenstapt, waardoor de strekking je ontgaat. Van der Puts films hebben namelijk geen duidelijk begin en einde. Voorheen filmde ze, maar de twee Passage-films zijn gebaseerd op foto’s die ze nam in haar woon- en werkplaats Brussel.
Emma van der Put, Dweller, 2015, videoloop, tegenboschvanvreden
Het juiste moment
De beelden zijn niet geënsceneerd of nabewerkt, ze werden Van der Put als het ware aangereikt. Door vaak naar de filmlocaties toe te gaan, ontvouwt zich langzaam het verhaal dat zo’n plek in zich draagt, en dwingt Van der Put het juiste moment af. “Ik moet het hebben van de momenten waarop alles klopt. Momenten waarop bepaalde dingen meer zichtbaar zijn dan op een ander moment. Het moment is erg belangrijk voor mij.”
Geduld en intuïtie spelen ook een grote rol in Van der Puts beeldtaal. Op een traag tempo word je door de videocollages geleid, waardoor ze hun betekenis heel langzaam prijsgeven. Al is die betekenis niet eenduidig of direct duidelijk. De beelden geven je eerder een impressie, een aanknopingspunt. Bovendien heb je als kijker vaak een grote afstand tot het onderwerp waardoor Van der Puts werk iets voyeuristisch heeft. “Die afstand is min of meer inherent aan het gebruik van een camera. De lens creëert een privéruimte binnen de publieke ruimte. Dit levert een versmelting op van intimiteit en afstand, de positie waar ik naar zoek in mijn werk”, vertelt Van der Put tijdens een artist talk in de galerie.
Emma van der Put, still, Passage I, tegenboschvanvreden
Do It
Het idee voor de werken in you, tomorrow ontstond tijdens de lockdowns. Tijdens wandelingen door het verlaten centrum van Brussel viel Van der Put de grote hoeveelheid tekst in de openbare ruimte op. Reclames in abri’s, in etalages en op gebouwen, die nu zonder voorbijgangers vergeefs in het niets leken te spreken. Ze verwerkte ze in haar nieuwe films. De slogans en korte teksten komen vaak slechts gedeeltelijk in beeld, zoals Do It waarvan het woord Just is afgevallen.
Samen vormen de tekstflarden een soort gedicht, waarvan de overdrachtelijke boodschap waarschijnlijk eerder duidelijk is dan de letterlijke. Doordat ze in beide films figureren, gaan de werken (bijna letterlijk) in gesprek.
Van der Put koos bewust voor plekken in de stad die een duidelijke functie hebben en onderzoekt in haar films welke taal daar wordt gebruikt. Passage I speelt zich af in de winkelgalerij van Brussel en de aanpalende winkelstraten. Beelden van een 19e-eeuws timpaan en een jugendstilfaçade worden afgewisseld met (neon)reclame- en gevelteksten van nu. De langzame afwisseling van tekstflarden en architecturale elementen werpt de vraag op hoe de mens zich ziet in verschillende tijdsvlakken, welke dromen we hebben en welk toekomstbeeld daaruit spreekt.
Emma van der Put, still, Passage II, tegenboschvanvreden
In het nieuwe Passage II richt Van der Put haar camera op de kanaalzone van Brussel. Een industrieel gebied dat na de hoogtijdagen verloederde en nu grondig gerenoveerd wordt. De film speelt zich af in een voormalig goederentreinstation dat recent gemoderniseerd is. We zien een publieke binnentuin met winkels en flexwerkkantoren. Ook hier duiken de korte zinnetjes op, maar nu om kantoorruimtes te verkopen. Langzaam doemen wervende teksten op als: ‘Guide to better living’, ‘This is where we like to work’, ‘Places you prefer’. Het zou gemakkelijk zijn om deze teksten af te doen als leeg en betekenisloos, maar dat doet Van der Put niet. Ze reikt ze ons slechts aan en plaatst ze ook hier naast historisch materiaal.
In Passage II laat Van der Put zien hoe een locatie wordt aangeprezen, maar ook hoe wij dachten en denken over werk en werkplekken, want ook hier duikt het verleden op, zij het in de vorm van afbeeldingen van de arbeiders die ooit op het station werkten. De voormalige werknemers worden opnieuw opgeroepen om te figureren in de promotiematerialen en op de borden van het vastgoedproject. Het verleden wordt hier ingezet om projecten in het heden te dienen.
Volgend jaar volgt Passage III, de derde en laatste film in deze serie, over de Europese wijk. Anders dan in het Brusselse winkelhart en in het vastgoedproject is daar niks te koop. De marketing is daar politiek van aard. “Naast de stem van de grote politieke instanties is ook de stem van de passant daar sterk aanwezig in de vorm van graffiti, stickers en achtergelaten protestborden. Die film zal een dialoog aangaan met die verschillende stemmen,” blikt Van der Put vooruit.
Emma van der Put, you, tomorrow, installation view, tegenboschvanvreden
Emma van der Put you, tomorrow is nog tot en met 18 november te zien bij galerie tegenboschvanvreden in Amsterdam
