12 may 2021, Oscar van Gelderen
Een groot café: de bruisende kunstscene in Antwerpen
Donderdag 13 mei is het feest: het Antwerp Art Weekend barst los van donderdag tot zondag, en ook het Ballroom Project is die dagen te bezoeken; een jaarlijkse, door twee Antwerpse galeries (DMW en Base-Alpha) georganiseerde beurs – gecureerd door Yirka De Brucker – waaraan galeries uit Antwerpen, Brussel, Gent en Amsterdam meedoen. Locatie: de Borgerhub aan de Turnhoutsebaan, in het voormalige Gerechtsgebouw. En dan opent donderdag ook nog een nieuwe expositie van Luc Tuymans bij Zeno X Gallery: ‘Seconds’. Niet te missen.
Een jaar of tien geleden vertrok een aantal galeries van Antwerpen naar Brussel, dat hét nieuwe kunstmekka zou worden, want, zoals De Morgen indertijd schreef: ‘De kunsthandel op ’t Zuid is op zijn retour.’ Reden? De jarenlange renovatie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunst, het vertrek van het Hoger Instituut voor de Schone Kunsten (HISK) in 2007 naar Gent, en een groot aantal galeries dat de deuren sloot. Galerie Kusseneers vertrok naar Brussel, evenals Van der Mieden. En de komst van internationale topgaleries als Mendes Wood en Barbara Gladstone deed vermoeden dat ook buitenlandse galeries Brussel hadden ontdekt.
Maar, zoals kunstenaar Lieven Segers snedig opmerkt: ‘De galeries vertrokken dan wel naar Brussel, maar de kunstenaars bleven in Antwerpen. En de kunst ook.’
Anno 2021 is de scene in Antwerpen bruisend, en leeft ’t Zuid meer dan ooit: topgalerie Tim van Laere – met in de stal onder meer Rinus van de Velde, Katie Heck, Adrian Ghenie en Friedrich Kunath, van wie momenteel een prachtige solo te zien is – verhuisde van de Verlatstraat naar de Smolderenstraat, waar architectenbureau OFFICE Kersten Geers David Van Severen een exceptionele galerieruimte uit de grond stampte. Met een ‘strijder’ van Jonathan Meese op het dak, waarvan akte.
Sofie van de Velde (Galerie Sofie van de Velde) en Jason Poirier dit Caulier (Plus One Gallery) sloegen de handen ineen en openden twee galeries, die gemeenschappelijk gerund worden en gebaseerd zijn op een drietrapsraket: jong talent kan op diverse locaties (en online) haar werk tonen op ‘The Wunderwall’ (prijzen tussen de 500 en 3000 euro), in de gezamenlijke galerie op de Vlaamse Kaai kan aanstormend talent met een solo zichzelf verder op de kaart zetten, en wie de eindstreep haalt, maakt kans aan de stal van een van de twee galeries aan de Léon Steynenstraat te worden toegevoegd. Slim, want zo halen de galeries én jonge kunstenaars binnen én jonge verzamelaars én meer gevestigde verzamelaars die de boot niet willen missen.
Koen van den Broek - Central LA (2020), te zien op Ballroom Project bij Galerie Ron Mandos.
Ook goed op ‘t Zuid: de mix tussen kunst en design van Everyday Gallery. Daar wordt op gedurfde en eigenzinnige manier kunst getoond, en de ambitieuze Keteleer Gallery, die een bijzonder samenwerkingsverband heeft gesloten met Deweer Gallery, en zo haar aantal kunstenaars (en vierkante meters) heeft verdubbeld. Upcoming: de überstrakke galeries Newchild en De Wael 15 – architectonische hoogstandjes om je vingers bij af te likken, en dan hebben we nog niet eens over de kunst. En bovenal moet u langs bij grande dame Micheline Szwajcer, al veertig jaar still going strong.
Ook goed is Troebel Neyntje, een onrealistisch initiatief onder de bezielende en ontwrichtende leiding van Idris Sevenans, die tevens oprichter is van AARS (Antwerp Artist Run School). Sevenans is de uitbater van een kunstzinnig café gevestigd aan de Grote Pieter Potstraat dat ‘meestal gesloten’ is, en voortdurend van naam verandert: café De File, café De Vaste Hand, café De Parking en Café De Friet, waar, u raadt het al, friet-gerelateerde kunst werd getoond.
Opmerkelijk: een café dat meestal gesloten is, dat is visionair entrepreneurschap gebleken in corona-tijden.
Door.
Net over de grens met ’t Zuid, aan de andere kant van de Amerikalei, zit LLS Paleis (vroeger aan de Lange Leemstraat, vandaar LLS, tegenwoordig aan de Paleisstraat). Dit is een speciale plek, gerund door Stella Lohaus, en daar worden – onder meer – kunstkoppels getoond onder de noemer ‘Affiniteiten’. Er werd afgetrapt met Nel Aerts en Vaast Colson, daarna volgden Carla Arocha en Luc Tuymans, en in maart opende editie nummer drie, met twee koppels: Elly Strik en Koen Theys, en Charline Tyberghein en de alomtegenwoordige Dennis Tyfus (zijn eigen kunstruimte ‘Pinkie Bowtie’ bevindt zich hopelijk slechts tijdelijk in artistieke quarantaine).
Tom Poelmans - A Dead Man's Dream (2020) te zien op Ballroom Project bij rodolphe janssen.
Adriaan Raemdonck runt de oudste (nog actieve) galerie van Vlaanderen (de oudste van België is die van Fred Lanzenberg in Brussel, begonnen in 1966). Hij heeft zijn hart verpand aan schrijvende schilders en schilderende schrijvers, en is de schilderkunst altijd trouw gebleven. In 1968, toen De Zwarte Panter werd opgericht, was conceptuele kunst dé stroming in de kunst, en werd de schilderkunst voor dood verklaard. Raemdonck: ‘Er is nog nooit zoveel geschilderd als nu!’ Fred Bervoets is de bekendste schilder van de galerie: een compromisloze kunstenaar, wars van marktdenken, die Raemdonck af en toe tot wanhoop drijft: ‘Als galerist heb je de plicht om je kunstenaars zichtbaar te maken, om succesvol te zijn, én je wilt de eindstreep halen. Ik ben geen merchant, de tijd zal oordelen over mijn kunstenaars. De dag dat ik geen jonge mensen meer in mijn galerie zie komen, stop ik ermee. Als je gaat sterven met je eigen generatie, dan is dat triest. Je moet de volgende generatie binnenhalen.’
Waarom is Antwerpen eigenlijk zo’n aantrekkelijke kunststad? Een groot voordeel: alles is op loopafstand bereikbaar, en het vormt één groot café, en die zijn normaliter bepaald niet ‘meestal gesloten’. Iedereen treft elkaar, jong mixt met oud, jonkies met veteranen, opkomend talent met vedettes.
'La folie de la mauvaise perspective' is een tweeluik met de portretten van Johanna van Castilië en Philippe I de Schone, de ouders van Keizer Karel V. Het zijn niet hun ware portretten maar die van twee figuren die het koningspaar uitbeelden. Johanna de Waanzinnige is getooid met het 'Gulden Vlies', een accessoire dat toentertijd bepaald niet door vrouwen gedragen mocht worden. Kijken we zo naar de geschiedenis vanuit het verkeerde perspectief - ‘la mauvaise perspective’ - of vanuit het juiste - gecorrigeerde - perspectief van de vrouwenemancipatie?
In 'Le motif de l'incontrôlable' wordt de bijbelse Judith afgebeeld met het afgehouwen hoofd van Holofernes, de aanvoerder van het Assyrische. Dit voor de Joodse en protestante gemeenschap apocriefe verhaal gaat over de overwinning van het Joodse volk op het Assyrische leger. Een legende die in de westerse kunstgeschiedenis bekend werd door de schilderijen van Caravaggio en Artemesia Gentileschi. In ‘Le motif de l’incontrôlable’ zien we hoe Judith tevreden een sigaret rookt: symbool van zelfgenoegzaamheid na het vrijen. Echter Holofernes, de grote verliezer, is te dronken om zijn liefdespaal op te richten, waardoor Judith haar kans waarneemt om zijn hoofd in twee slagen af te hakken.
Goed is trouwens ook het initiatief van de gemeente om een ‘stadscollectie’ te beginnen en jaarlijks voor 200.000 euro werk van jonge kunstenaars aan te kopen, die in langdurige bruikleen aan het M HKA wordt gegeven: de eerste staalkaart – de expositie ‘Lippenstift en Gasmaskers’ – was alvast veelbelovend).
Joris Van De Moortel - All swollen to a kind of epic wind. Livid the land, who has taken over (2021) te zien op Ballroom Project bij Galerie Natalie Obadia.
We kunnen er niet omheen: Luc Tuymans (‘heeft eigenhandig de schilderkunst weer op de kaart gezet in de jaren tachtig’, aldus genoemde Raemsdonck) is alomtegenwoordig. Hij opent net zo makkelijk een expositie van aanstormend talent Manu Engelen bij Callewaert & Vanlangendonck als dat hij zelf kunstenaars toont in de galerie die hij met echtgenote Carla Arocha en Stéphane Schraenen runt: CASSTLE. Tijdens de Biënnale van Venetië in 2019 was hij dé grote blikvanger, met een solo in het Palazzo Grassi, en de hele Antwerpse scene reisde in zijn kielzog mee naar Italië.
Succes delen, het kan in Antwerpen.
Galerie Zeno X in Borgerhout heeft met Luc Tuymans en Marlene Dumas de ongekroonde koning en koningin van de Vlaams/Nederlandse kunst in handen, op de hielen gevolgd door Michaël Borremans en Marc Manders. De jaren tachtig sfeer waait nog aangenaam rond in de galerie, die trouw is gebleven aan haar roots en ook nog eens uitermate succesvol is.
Luc Tuymans - Win (2021) Te zien tijdens Antwerp Art Weekend bij Galerie Zeno X.
Sowieso is Borgerhout en omstreken booming. De grote man achter ‘Antwerp Art’ – check de website antwerpart.be, die alle nieuws voorbeeldig bijhoudt – is Bart Vanderbiessen, die zelf de galerie Base-Alpha runt. Om de hoek zit DMW galerie, waar Ida Wollens de scepter zwaait. Vaste kunstenaars krijgen er solo-exposities, die ze afwisselt met duo-presentaties van nieuw talent. Zeer origineel: Numbered By en Pizza Gallery (pop up and take away). En nog beter: Gallery Gallery. Begonnen als website, runt Rens Cools nu een gelijknamige galerie. Absurde naam, maar zoals zo vaak in het Vlaamse: absurdisme maakt het menselijk bestaan een beetje meer leefbaar. Check ook: UHF en Lichtekooi (eerste expositie opende deze maand en heeft als titel ‘Beste kunstwereld/Dear Artworld’).
Rond het Eilandje zitten ook goede galeries: Art Partout toont prints van de heavy hitters van de scene: Tuymans, Borremans, Van de Velde, en good old Panamarenko en Broodthaers. Pedrami is dé specialist voor kunst uit het Midden-Oosten, en binnenkort herrijst er een oude bekende: Tommy Simoens.
Dat de schilderkunst niet dood is bewijzen de twee jonge sterren aan het Antwerpse firmament: Ben Sledsens (Tim van Laere) en Bendt Eyckermans (Sofie van de Velde). Voor hun werk worden hoge prijzen betaald. Wilt u werk kopen: even geduld aub. Er is een wachtlijst, en de galerie beslist wíe een werk mág kopen.
Trouwens, hoe doe je dat eigenlijk, kunst kopen? Voor wie het neerleggen van hoge bedragen niet is weggelegd is er volop kunst te vinden, tegen zeer schappelijke prijzen. Beste tip: koop vroeg, nog voor een kunstenaar bij een galerie zit. Je kunt vrijwel iedere kunstenaar rechtstreeks benaderen op Instagram (mochten ze een galerie hebben, wordt u netjes doorverwezen), op atelier bezoeken of exposities in art spaces frequenteren – gerund door kunstenaars zelf. Durf te kopen, durf je intuïtie te volgen, koop geen namen, koop kunst!
Komt een kunstenaar bij een galerie, dan verdubbelen de prijzen bijna automatisch, want de verkopen worden 50/50 tussen galerie en kunstenaar verdeeld. Maar check ook antiquariaten als Demian of Leon Lemahieu (waarschuwing: ‘meestal gesloten’), tegenover boekhandel De Groene Waterman. Ook speciaal: Walden Stories, met vaak bijzondere exposities met kunst uit de twintiger en dertiger jaren. Andere tip: volg verzamelaars op Instagram. Zo weet u wat er leeft, en kunt u de kunst even afkijken. Maar wees geen dedicated follower, volg uw eigen pad.
Wie deze week toch liever enigszins begeleid galeries wil bezoeken: op www.antwerpartweekend.be kunt u zich inschrijven voor een rondje ‘gallery hopping’.
Joris Vanpoucke - Mountains fall (2021) Te zien op Ballroom Project bij DMW Gallery.
Kunst is te vinden in alle soorten en maten, en kun je overal tegenkomen. Van de wereldtop bij galerie Axel Vervoordt in Wijnegem, tot een galerie in een galerie: Winnie Claessens maakt in de nieuwe galerie Fred&Ferry (opvolgers van de legendarische Marion de Cannière en gevestigd in hetzelfde pand als Geukens & De Vil) steeds op maquette-formaat een expositie, die ook meegaat naar beurzen. Razendknap gemaakt, prachtig uitgevoerd.
Als ik u was, en u iemand anders, zou ik op pad gaan. Of wellicht treffen we elkaar op café – die zijn immers weer geopend!
Dit artikel verscheen op dinsdag 12 mei in De Morgen
