05 may 2025, Yves Joris
Denmark, de schoonheid van wat overblijft
Snelheid, ruis en de eindeloze opmars van het digitale zijn niet meer weg te denken uit onze wereld. Gelukkig zijn er kunstenaars die net zoals een Gallisch dorpje moedig weerstand blijven bieden. Denmark, pseudoniem van Marc Robbroeckx, laat ons stilstaan bij wat dreigt te verdwijnen: het papier, het boek, het fragment.
Wat we bij hem zien, is geen nostalgie, geen romantisering van een verloren verleden, maar een radicaal stille reflectie over hoe we kennis en herinnering vormgeven, verliezen, bewaren. In de Antwerpse galerie van Stijn Coppejans wordt onder de titel State of Mind een wereld zichtbaar waarin stilte spreekt en het fragiele zijn volle kracht toont.
De traagheid van papier
De exporuimte van Coppejans Gallery ademt de sfeer van een bibliotheek zonder woorden. Geen monumentale gebaren of esthetische overdaad, maar de poëzie van het verstoorde boek, de gehavende pagina, het uitgeholde omslag. Denmark presenteert geen beelden die willen overtuigen. Hij verleidt niet, hij legt bloot. Papier is hier geen drager meer van betekenis, maar betekenis op zich geworden. Het materiaal spreekt, juist door zijn beschadiging. Wat gescheurd is, wordt zichtbaar. Wat ontbreekt, wordt voelbaar.
Zoals Stefan Hertmans in zijn beschouwende essays de taal zelf als een kwetsbare huid laat functioneren, doet Denmark dat met zijn materiaal: wat ooit stevig was, zeker, leesbaar, wordt nu als een wond getoond. De hiaten, de leegtes in zijn werk zijn geen gemis. Het zijn plekken waar de toeschouwer zijn eigen verhaal moet invullen.
Denmark, Dead Letters, 2020, COPPEJANS GALLERY
Boeken als littekens van geheugen
Er is iets diep ontroerends aan hoe Denmark met boeken omgaat. Niet als bronnen van wijsheid, maar als sporen van een menselijke poging tot ordening. Zijn installaties tonen boekomslagen zonder inhoud, gerangschikt als fragiele architecturen, als de resten van een beschaving die niet instortte door geweld, maar door stilte.
Al sinds de jaren zeventig werkt Denmark met deze stille overblijfselen. Zijn eerste werken, gemaakt tijdens zijn studieperiode, bestonden al uit onleesbaar gemaakte boeken: kennis die onttrokken werd aan de gebruiker, als reactie op een wereld waarin de hoeveelheid informatie sneller toenam dan het menselijk bevattingsvermogen.
Vandaag, in een wereld waar elke seconde miljoenen digitale gegevens worden gegenereerd, lijkt zijn werk urgenter dan ooit. Hij toont niet wat we weten, maar wat we vergeten. Niet wat we bewaren, maar wat we verliezen. In die zin voelen zijn boeken aan als littekens: ze wijzen op iets dat ooit was, maar waarvan de inhoud ons ontglipt.
Denmark, Artforum, 2019, COPPEJANS GALLERY
De schoonheid van het onvolledige
Er hangt een tedere tucht in Denmarks werk. Zijn ingrepen zijn radicaal, maar voelen nooit agressief aan. Hij snijdt, scheurt, vouwt en verbergt, maar altijd met een oog voor het subtiele. Wat rest is nooit zomaar afval; het is residu dat ademt, dat spreekt.
In State of Mind vinden we talloze voorbeelden van die delicate destructie. Fragmenten van zinnen, schaduwen van typografie, randen van ooit complete pagina’s. Zijn assemblages met compact gevouwen pagina’s, waarop flarden tekst nog net herkenbaar zijn, lijken op flitsen van vergeten dromen. We lezen niet meer, we reconstrueren.
Zoals een dichter met witregels en stilte werkt, zo creëert Denmark betekenis door afwezigheid. Hij maakt het onvolledige tot kern. Zijn werk is niet bedoeld om begrepen te worden, maar om ervaren te worden. Als een herinnering die zich aandient, maar nooit helemaal scherp wil stellen.
Denmark, Absolut library, 2014, COPPEJANS GALLERY
Een mentale ruimte
De titel State of Mind suggereert niet alleen een mentale gemoedstoestand, maar ook een ruimte. Het is een binnenwereld waarin sporen, echo’s en schimmen van kennis samenkomen. Er is geen overvloed aan tekst of context. Er wordt niet uitgelegd, er wordt niet geleid. In plaats daarvan is er ademruimte: de bezoeker mag kijken, dwalen, vergeten en herinneren. De werken hangen niet als kunstobjecten, maar lijken als vanzelf aanwezig, alsof ze zich uit de muren hebben losgemaakt.
En net als het geheugen zelf is deze ruimte veranderlijk, gelaagd, onderhevig aan erosie. Er is een constante spanning tussen wat zichtbaar is en wat ontbreekt. Een echo van hoe ons brein functioneert. “Herinnering,” zegt Denmark, “is niet wat we vasthouden, maar wat blijft hangen nadat de inhoud is vervaagd.”
Tegen de stroom in
In zijn atelier, waar hij al meer dan een halve eeuw bijna dagelijks werkt, beantwoordt Denmark de razende wereld met traagheid. Hij verzamelt, ordent, versnijdt en archiveert. Hij wil niet bewaren, maar net opnieuw betekenis geven. Boeken, kranten, affiches, tijdschriften: alles wordt door zijn handen gehaald, getransformeerd tot stille getuigen van een overprikkelde samenleving. Daarin schuilt zijn actualiteit. In een tijd waarin informatie overvloedig maar oppervlakkig is, waarin algoritmes bepalen wat we lezen, toont Denmark de schaduwzijde van kennis: de overdaad die tot vergetelheid leidt. Hij stelt geen eenvoudige vragen, hij biedt een veld van reflectie.
Zijn werken zijn geen protest, geen pamflet, maar vormen van aandacht. Tegenover de snelheid van de cloud, de vluchtigheid van het digitale geheugen, stelt hij het papier als drager van sporen: kwetsbaar, tastbaar, eindig.
Denmark, Parrot, 2009, COPPEJANS GALLERY
Vanitas zonder pathos
Er is ook iets van een vanitasmotief in zijn werk, maar ontdaan van pathos. De vergankelijkheid wordt niet als dreiging gepresenteerd, maar als realiteit die omarmd wordt. Zijn papegaaien, zijn gearchiveerde archieven, zijn gebundelde resten. Ze tonen niet wat verloren is, maar wat achterblijft.
Dat maakt Denmark tot meer dan een kunstenaar. Hij is een denker in beelden, een verzamelaar van restanten, een archeoloog van het heden. Zijn oeuvre is cyclisch: geen rechte lijn, maar een kringloop waarin alles opnieuw bekeken en bewerkt kan worden. Hij maakt van wat weggegooid wordt een nieuwe vorm van lezen. En die lezing is traag, bedachtzaam, noodzakelijk.
De kracht van een fluistering
State of Mind is een tentoonstelling die je niet overvalt, maar langzaam binnendringt. Ze vraagt niets, behalve aandacht. Ze stelt niets tentoon, behalve de sporen van wat ooit betekenis had. En juist in die terughoudendheid schuilt haar kracht.
Denmark fluistert, waar anderen schreeuwen. En het is die fluistering die bijblijft. Als een zinnetje dat je net niet helemaal kon lezen, maar dat zich in je geheugen heeft genesteld.
Wie deze expo bezoekt, verlaat de ruimte niet met een afgerond verhaal, maar met een open vraag. En misschien is dat de hoogste vorm van kunst: niet antwoorden geven, maar ruimte scheppen voor nieuwe gedachten.
Denmark, State of mind, COPPEJANS GALLERY
