24 september 2024, Wouter van den Eijkel
Het atelier van... Mesut Özturk
Continuity Error is de eerste Nederlandse solotentoonstelling van de Turkse architect-kunstenaar Mesut Özturk. De titel is een term uit de filmwereld, een montagefout die de illusie van realisme doorprikt. Een kort moment van eerlijkheid. Özturk woonde en werkte het afgelopen halfjaar in Rotterdam, waar hij resident was bij Foundation B.a.D. Hij werkte er aan twee series sculpturen waarin hij de magie van kunst doorprikt.
Die eerlijkheid zie je bijvoorbeeld terug in de serie Pressure zet hij stukken keramiek vast met houtklemmen. “De werken zijn eerlijk over hoe ze zijn opgebouwd. Je ziet de ruwe elementen die met klemmen aan elkaar zijn verbonden. Geen bekleding, geen lijm, geen magie. Ik positioneer mezelf niet als iemand die meer weet dan jij.” In de andere serie United verenigt hij juist speelse met solide elementen, zoals een tennisbal geklemd tussen twee glasplaten die bij elkaar worden gehouden door een hangslot. “Het leven gaat over balans en kunst dus ook. We moeten de balans van ons leven constant bevragen en ons bewust zijn van de dingen die we kunnen veranderen en de dingen die we niet kunnen veranderen.”
Continuity Error van Mesut Özturk is nog tot en met 26 oktober te zien bij Contour Gallery in Rotterdam
Mesut Özturk, Pressure #3, 2024, Contour Gallery
Gefeliciteerd met Continuity Error, je eerste solotentoonstelling in Nederland. Ik las dat je de series die in Rotterdam te zien zijn, hebt gemaakt tijdens je residentie bij Foundation B.a.D. Waarom heb je ervoor gekozen om naar Nederland te komen, en specifiek naar Rotterdam?
Dank je wel. Ja, ik verbleef tussen maart en augustus dit jaar bij Foundation Bad. Ik woonde daarvoor in Parijs en had vorig jaar een paar kortdurende residenties. Ik vond het heerlijk om een soort nomadische kunstenaar te zijn. Ik wilde Nederland uitproberen voor mijn volgende residency-ervaring, aangezien mijn zus en enkele vrienden er al woonden. Na veel bezoeken begon ik me zowel vertrouwd als nieuwsgierig te voelen over het leven daar. En ik denk dat Rotterdam de meest inspirerende stad van Nederland is vanwege zijn artistieke omgeving en hybride architectuur.
Hoe zag je studio in Rotterdam eruit? Is er een groot verschil met die in Istanbul?
Het was mijn zesde studio in de afgelopen vier jaar. Ze hadden allemaal verschillende ruimtelijke kenmerken. Mijn studio in Rotterdam was een van de ruimste en meest inspirerende tot nu toe. Foundation Bad is een gekraakte voormalige basisschool, dus mijn studio was een voormalig klaslokaal. Mijn woon- en werkruimtes bevonden zich in hetzelfde klaslokaal, gescheiden door een lichte wand. Meestal houd ik ervan om verschillende plekken voor beide te hebben, dus het was in het begin niet ideaal, maar ik heb me na verloop van tijd aangepast aan deze situatie. Ik geloof dat deze situatie mijn werkpraktijk ook enigszins heeft veranderd. Als er een idee in me opkwam, kon ik het meteen uitproberen, ongeacht het tijdstip. Ik was daar dus erg productief.
Atelier Mesut Özturk in Rotterdam
Een andere omgeving zorgt er meestal voor dat kunstenaars hun werkpraktijk heroverwegen en experimenteren. Klinkt dat bekend voor jou? Is dat ook in Rotterdam gebeurd?
Absoluut. Ik ben heel blij dat ik een zeer vruchtbare residentie heb gehad. Wanneer je uit je gebruikelijke leven bent, geeft dat je een totaal gevoel van vrijheid. Geen klusjes, geen verantwoordelijkheden behalve je kunst, je bent een anonieme vreemdeling in de stad. Dus je hebt genoeg ruimte om te verkennen, nieuwe mensen te ontmoeten, na te denken en te experimenteren. Het is geweldig. Voor ik naar Rotterdam kwam, bevond ik me in een lange overgangs-/experimenteerperiode. Ik probeerde nieuwe ideeën uit, maar wist niet zeker welk pad ik moest volgen. Ik heb het gevoel dat ik nu genoeg voldoening heb gevonden met het pad dat ik in Rotterdam heb bewandeld. Je kunt dit pad zien in mijn tentoonstelling in Contour Gallery.
Ik las dat je een achtergrond hebt in de architectuur. Waarom besloot je om kunstenaar te worden?
Ja, ik heb architectuur gestudeerd, als architect gewerkt en ook architectuur gedoceerd. Ik ben al sinds mijn kindertijd gepassioneerd geweest over het creëren van vormen. Ik dacht dat architectuur een goede discipline zou zijn om poëtische of inspirerende vormen te maken in het begin. Na verloop van tijd realiseerde ik me langzaam dat ik de beperkingen van de architectuur niet nodig had voor mijn creatieve proces. Toen ik dapper genoeg was, begon ik sculpturale experimenten te doen met klei. En zo begon mijn kunstreis.
Mesut Özturk, Pressure # 4, 2024, Contour Gallery
Zijn de series die te zien zijn - United en Pressure - ook beïnvloed door jouw achtergrond in de architectuur, zoals deze termen suggereren?
Architectuur maakt deel uit van mijn praktijk, maar meestal op een onbewust niveau. Het heeft mijn denkpatronen gevormd, ik kan het niet vermijden, en dat hoeft ook niet. Maar ik probeer ook niet specifiek iets over architectuur te maken. Ik vind het leuk als mensen verbanden zien tussen mijn werk en mijn achtergrond. In deze series lijkt het erop dat ik mijn structurele instincten en materiaalkennis heb gebruikt, die voortkomen uit mijn architectenkant.
Je tentoonstelling heet Continuity Error, een term die we kennen uit de wereld van de film. Een continuïteitsfout in een film doorbreekt de illusie waardoor je als kijker het verhaal in twijfel trekt. Waarover wil je kijker laten nadenken?
Er zijn twee niveaus. Op het directe niveau nodig ik de kijkers uit om de magie van kunst te doorbreken. De werken zijn eerlijk over hoe ze zijn opgebouwd. Je ziet de ruwe elementen die met klemmen aan elkaar zijn verbonden. Geen bekleding, geen lijm, geen magie. Ik positioneer mezelf niet als iemand die meer weet dan jij. Het is vergelijkbaar met mijn smaak in architectuur: ik vind eerlijke architectuur inspirerender. Wanneer een gebouw ons het constructiesysteem en de materialen toont, noem ik het eerlijkheid. Het verbergt zijn elementen niet met pleisterwerk, ornamenten of verf. Brutalistische architectuur of de bakstenen gebouwen in Nederland zijn daar goede voorbeelden van.
En op het indirecte niveau zie ik enige overeenkomsten tussen de geklemde stukken en onze beperkingen in het leven. De vrolijke ballen worden geklemd tussen zware bouwmaterialen. Het is in onze handen om de druk los te laten en de vreugde vrij te laten. Bij de United-werken gaat het om de andere kant van controle: we kunnen alleen betekenis creëren wanneer we op een doordachte manier met elkaar verbonden zijn. De keramische stukken van de United-sculpturen zouden niet zo interessant zijn als je de klemmen zou losmaken. Maar deze samenhang is ook erg fragiel. Ze kunnen alleen samen blijven als de spanning precies goed is. Te veel of te weinig spanning zou de eenheid breken.
Mesut Özturk, United #4, 2024, Contour Gallery
Je werk heeft speelse elementen – de tennisballen, de draaiende keramiek – maar ze lijken onderbroken door klemmen, glas of een kettingslot. Kan je zeggen dat je werk gaat over de zware balans tussen vrijheid en controle in het leven?
Ja, het leven gaat over balans en kunst dus ook. We moeten de balans van ons leven constant bevragen en ons bewust zijn van de dingen die we kunnen veranderen en de dingen die we niet kunnen veranderen. Het is belangrijk om de beperkingen van samenlevingen te zien die ons gedrag beïnvloeden. Sommige beperkingen kunnen we kwijtraken, andere helpen ons een betekenisvoller leven te leiden. Ik denk dat dit idee meer van belang is in collectivistische culturen zoals de mijne in Turkije, maar ik geloof dat het ook op een bepaald niveau universeel is. Ik realiseerde me iets tijdens het beantwoorden van deze vraag: het lijkt erop dat de Pressure-serie meer verband houdt met mijn leven in Turkije: ik heb de drang om het gevoel van vastzitten te tonen en moed te geven om onszelf te bevrijden. Aan de andere kant is de United-serie meer gerelateerd aan mijn ervaring in West-Europa. Ik dacht dat ultiem individualisme niet natuurlijk is voor de mensheid, dus het schaadt de geestelijke gezondheid van mensen. Deze gedachten leidden ertoe dat ik iets wilde maken dat alleen van belang is wanneer het verenigd is.
Als tijd en geld geen rol zouden spelen, welk project zou je dan meteen oppakken?
Ik zou beginnen met het creëren van mijn eigen kunstenaarsresidency in Istanbul. Na het deelnemen aan drie residencies in een jaar begon ik te dromen van mijn eigen residency-programma. Het zou een grote plek zijn met verschillende faciliteiten voor kunstenaars van over de hele wereld. Qua kunst zou ik enorme klemmen maken en proberen daarmee enorme structuren of rotsen samen te persen.
Waar ben je momenteel mee bezig?
Ik ben onlangs terug verhuisd naar Istanbul na 2,5 jaar in Parijs en een half jaar in Rotterdam. Ik ben weer begonnen met lesgeven in architectuur aan een universiteit. Dus ik ben bezig mijn leven hier op te bouwen. Dat kost wat tijd. Ik ben van plan binnenkort weer kunst te gaan maken, zodra mijn werkplaats klaar is. Ik blijf werken aan de twee series die in Contour te zien zijn. Misschien heb ik volgend jaar enkele tentoonstellingen in Istanbul.
Mesut Özturk, Continuity Error,Contour Gallery
