16 january 2024, Wouter van den Eijkel
Het atelier van... Ilona Langbroek
Twee jaar geleden, net toen het beeld over het Nederlands koloniaal begon te kantelen, brak Ilona Langbroek door met Silent Loss. Een fotoserie waarin ze het verhaal vertelt van diegenen die Nederlands-Indië, hun vaderland, na de Indonesische onafhankelijkheid gedwongen moesten verlaten. Na aankomst in Nederland wilden de Indische-Nederlanders zo geruisloos mogelijk opgaan in de Nederlandse samenleving. Iets dat ten dele lukte, want ze sleepten dit verlies met zich mee, maar spraken er nauwelijks over.
Ilona Langbroek (NL, 1970) was jarenlang interieur- en lichtontwerper voordat ze het roer omgooide en fotograaf werd. Op de Fotoacademie kreeg ze de opdracht om een persoonlijk onderwerp aan te behandelen. Met haar Indische wortels lag dit onderwerp voor de hand. Toch twijfelde ze, want ook haar familie was terughoudend om hierover te spreken.
De manier waarop Langbroek het onderwerp verbeeldt, is dan ook niet direct. Ze gebruikt bewust spaarzaam licht en maakt ingetogen composities. Geïnspireerd door Indische auteurs als Maria Dermoût, wier schrijfstijl doorspekt is met symboliek, maakt Langbroek beelden die recht doen aan deze moeilijke geschiedenis en complexe emoties die met dit verlies gepaard gaan. “Hierdoor kan ik verhalen vertellen zonder ze direct uit te spreken, waardoor de kijker de ruimte krijgt om te interpreteren en te voelen.”
Remembrance is de tweede tentoonstelling met werken uit de serie Silent Loss en is nog tot en met 24 februari te zien bij Bildhalle in Amsterdam. Daarna verhuist de tentoonstelling naar Zürich.
Ilona Langbroek, Remembrance, Bildhalle
Waar is je studio en hoe ziet hij eruit?
Mijn studio is gevestigd in Huizen, en het is een heerlijke ruimte met een hoog plafond. Hierdoor kan ik mijn lampen op een optimale hoogte plaatsen, wat helpt bij het creëren van schaduwen en het vermijden van ongewenste reflecties. De wanden heb ik op een specifieke manier bewerkt, zodat ik ze kan gebruiken als achtergrond bij mijn shoots. Naast mijn studiowerk maak ik ook gebruik van diverse locaties om de juiste sfeer te creëren. Voor mijn huidige project ben ik zelfs met een van mijn vaste modellen naar Indonesië gereisd om haar daar te fotograferen en deze locaties te integreren in mijn werk.
Waar moet een goede studio volgens jou aan voldoen?
Een goede studio moet veelzijdigheid bieden. Voor mij is het cruciaal dat de ruimte zowel geschikt is voor het gebruik van natuurlijk daglicht als het subtiel manipuleren van licht met behulp van studiolampen. Bewegingsruimte is ook van groot belang. Ik moet voldoende afstand kunnen nemen van het model om verschillende perspectieven te verkennen en vrijheid te hebben bij het kiezen van objectieven.
Je bent op latere leeftijd een opleiding fotografie gaan volgen. Waarom besloot je dat te gaan doen?
Na vele jaren actief te zijn geweest als interieurontwerper en lichtontwerper, voelde ik de behoefte om het roer om te gooien en een switch te maken naar een ander creatief vakgebied. Fotografie, die ik al gebruikte bij het vastleggen van mijn interieurprojecten, trok mijn aandacht. Ik meldde me aan bij de Fotoacademie Amsterdam zonder een specifieke richting in gedachten. Ik wilde met een blanco canvas starten, wat het voor mij des te spannender maakte.
Ilona Langbroek, Remembrance, Bildhalle
Het onderwerp van je doorlopende serie Silent Loss is het verlies van Nederlands-Indië en de diepe sporen die dat heeft nagelaten bij degenen die gedwongen naar Nederland vertrokken. Bij hen resulteerde dat vaak in een levenslang zwijgen over hun vaderland tegenover hun kinderen; het zogeheten Indisch zwijgen. In jouw geval is dit een heel persoonlijke geschiedenis. Heb je om die reden ook getwijfeld om dit het onderwerp van je werk te maken?
Absoluut, het was geen gemakkelijke keuze. Tijdens mijn opleiding aan de Fotoacademie Amsterdam kreeg ik de opdracht om een project te kiezen dat diep verbonden was met mijn hart. Silent Loss, een project dat het verlies van Nederlands-Indië en het Indisch zwijgen verkent, kwam als een natuurlijke keuze. Echter, gezien de gevoeligheid binnen mijn familie, was het een langdurig intern debat. Het starten van dit project was bijzonder uitdagend, aangezien familieleden terughoudend waren om het onderwerp aan te snijden. Gelukkig kon ik via vrienden in contact komen met ouderen die in Nederlands-Indië waren opgegroeid, en zij hielpen me enorm bij het begrijpen van de geschiedenis en de complexe emoties die hiermee gepaard gingen.
Waarom leende juist dit emotioneel beladen onderwerp zich voor fotografisch werk?
Het onderwerp van Silent Loss is niet alleen een historisch narratief, maar ook een persoonlijke reis. Omdat het zo dicht bij mijn hart ligt, wilde ik dit emotioneel geladen onderwerp op een poëtische manier verbeelden. Fotografie geeft me de mogelijkheid om diep in de ziel van het verleden te kijken en het op een kunstzinnige manier te presenteren. Door een dekentje van pracht over dit pijnlijke onderwerp te leggen, hoop ik het toegankelijker te maken, de pijn te verzachten en empathie op te roepen.
Een van de dingen opvalt aan je werk is de spaarzaamheid van het licht, en de ingetogenheid van de taferelen. Toch voel je als kijker aan dat er onder de oppervlakte meer speelt. Wanneer wist je dat je dat kon, iets vertellen zonder daadwerkelijk te vertellen wat er speelt?
Het gebruik van spaarzaam licht en de ingetogenheid van mijn composities zijn bewuste keuzes. Ze zijn geïnspireerd door het lezen van oude Indische literatuur, met name werken van auteurs zoals Maria Dermoût. Haar schrijfstijl, doorspekt met symboliek, inspireerde me om beelden te creëren die ook diepere lagen van betekenis bevatten. Hierdoor kan ik verhalen vertellen zonder ze direct uit te spreken, waardoor de kijker de ruimte krijgt om te interpreteren en te voelen.
Ilona Langbroek, Remembrance, Bildhalle
Je debuteerde met Silent Loss in 2021. Toen was het sentiment en het discours over het Nederlands koloniaal verleden al aan het kantelen. Denk aan het kritische Revolusie van David van Reybroek van een jaar daarvoor. Heb je daar veel van gemerkt in reactie op je werk?
Het debuut van Silent Loss in 2021 viel inderdaad samen met een periode waarin het sentiment en het discours over het Nederlands koloniaal verleden begonnen te kantelen. De reacties op mijn werk waren veelzeggend en reflecteert de gevoelens en herinneringen van mensen in relatie tot dit beladen stuk geschiedenis. Mijn artistieke expressie, met name mijn beelden, bleek een krachtig middel te zijn om emoties en herkenning op te roepen.
Mensen werden geraakt door de diepgang van mijn werk, niet alleen door de visuele aspecten zoals het gebruik van licht, kleur en stoffen, maar ook door de emotionele lading die inherent is aan het koloniale verleden. Het feit dat mijn beelden reminiscenties opriepen naar mijn eigen grootouders, die deel uitmaakten van deze geschiedenis, zorgde voor een extra persoonlijke dimensie in de reacties. Veel Nederlanders met een Indische achtergrond voelden trots en herkenning voor hun voorouders, aangezien velen na de politionele acties in Indonesië hun thuisland hebben moeten verlaten en een nieuw bestaan in Nederland hebben opgebouwd. Een geruisloze integratie was voor hen van groot belang.
De huidige show Remembrance bevat nieuwe werken in de serie Silent Loss. Voorzie je een moment waarop deze serie ten einde komt; een moment waarop je hebt gezegd wat je wilde zeggen? Zo ja, wat voor thema zou je hierna willen behandelen.
Silent Loss, vertegenwoordigt voor mij een doorlopende creatieve reis en een voortdurende verkenning van emoties en menselijke ervaringen. Deze serie heeft mij geholpen om diepgaande aspecten van verlies, kwetsbaarheid en emotionele connecties vast te leggen en te communiceren. Het is echter niet mijn intentie om dit thema op een bepaald moment af te sluiten. In plaats daarvan beschouw ik het als een fundament waarop ik voortbouw in mijn artistieke ontwikkeling.
Terwijl ik mijn artistieke horizon blijf verkennen, en ik nieuwe thema's en onderwerpen aan het uitwerken ben, zal Silent Loss echter altijd een integraal onderdeel blijven, omdat het niet slechts een momentopname is, maar eerder een doorlopende dialoog met de complexiteit van menselijke emoties en de vergankelijkheid van het leven. Kortom, hoewel ik geen specifiek eindpunt kan voorspellen voor Silent Loss, ben ik ervan overtuigd dat het een blijvende invloed zal hebben op mijn werk, zelfs als ik nieuwe thema's en verhalen omarm. Het is een voortdurende ontdekkingsreis waarbij mijn artistieke visie en expressie steeds verder worden ontwikkeld.
Waar werk je op dit moment aan?
Momenteel ben ik druk bezig met de voorbereidingen voor diverse tentoonstellingen en exposities. Mijn werk zal dit jaar te zien zijn op Aipad in New York, Photo London, Paris Photo en PAN Amsterdam. Daarnaast komt er in het voorjaar een solo-expositie bij Bildhalle in Zürich en zijn er in januari en februari nog enkele evenementen rondom de huidige expositie ‘Remembrance’ bij Bildhalle Amsterdam aan de Willemsparkweg. Naast deze exposities ben ik ook bezig met de voorbereidingen van een nieuw project. Het onthullen hiervan zal nog even duren, gezien de uitgebreide tijd die ik besteed aan onderzoek, het vinden van geschikte locaties en het verzamelen van antieke kledingstukken die passen bij mijn visie.
Ilona Langbroek, Remembrance, Bildhalle
