In het Singer Laren is op dit moment Jan Kuhlemeier – In een zee van kleur. Een Nederlandse kunstenaar in Indonesië te zien. Afgelopen jaar won Kuhlemeier de Van Vlissingen Art Foundation Prijs. De prijs, een reis naar keuze, bracht Kuhlemeier naar de Mentawai-eilanden in Indonesië, daar liet hij zich onder meer inspireren door de prachtige kleuren die de lucht kan aannemen bij zonsondergang. “De kleurexplosies en kleurverlopen die daar ontstonden, had ik nog nooit gezien. De manier waarop de zon de wolken kleurde en met welke intensiteit dit gepaard ging, kan ik nauwelijks bevatten.” Terug in zijn atelier in Haarlem verwerkte hij deze ervaringen in nieuw werk.
De tentoonstelling Jan Kuhlemeier – In een zee van kleur. Een Nederlandse kunstenaar in Indonesië is nog tot en met 7 januari te zien in het Singer Laren. Jan Kuhlemeier wordt vertegenwoordigd door Root Gallery.
Waar is je atelier en hoe ziet het eruit?
Mijn atelier is in Haarlem aan de rand van een oud industrieterrein. Het is een langwerpige ruimte met aan 1 kant veel ramen en aan de andere kant muren en een hoog plafond. s’Ochtends schijnt de zon af en toe naar binnen, zo recht op mijn werken. Aan de muren hangen verschillende series in verschillende formaten. Ook liggen er her en der onderzoeken en hangen er momenteel een aantal werken te drogen.
Je werkt zowel op doek als met textiel en kleuren en nuances in kleur spelen een grote rol in je werk. Ik kan me voorstellen dat natuurlijk licht een must is voor een atelier voor jou of zijn er andere zaken waaraan je atelier moet voldoen?
Ik denk dat het voor vrijwel elke kunstenaar een must is om goed natuurlijk licht te hebben, ook als fotograaf om je prints goed te kunnen beoordelen en natuurlijk ook als schilder. Momenteel voldoet mijn atelier niet aan mijn eisen. Ik vind het belangrijk dat je je werken buiten de drukte van je atelier kan beoordelen en de werken goed op je kunt laten inwerken.
Zeker als je zoals ik met veel kleur werkt, is het ook snel erg druk in je atelier en word je door meerdere werken tegelijk geprikkeld. Soms zie ik pas op exposities wat de daadwerkelijke uitstraling is van een werk. Het lijkt me fijn om in ieder geval 1 lege wand te hebben waar ik werken stuk voor stuk kan bekijken en kan beoordelen zonder afgeleid te worden. Een extra ruimte die schoon en leeg is met goed daglicht zou natuurlijk optimaal zijn.
Ik las dat je skateboardde en tegenwoordig veel surft. Veel kunstenaars die skateboarden zeggen dat ze daardoor de openbare ruimte anders waarnemen, ze denken als het ware in oppervlaktes. Geldt zoiets ook voor surfen?
Ik skateboard nog altijd. Ik ben in mijn werk sterk beïnvloed door het skateboarden en ik ben het er zeker mee eens dat je door het skateboarden anders kijkt naar oppervlaktes en in de stad continu obstakels ziet om trucs op te doen. Bij het surfen gaat het juist enorm om de oppervlaktes, je bent namelijk zelf urenlang onderdeel van een oppervlakte als je surft. Elke beweging die je maakt, beïnvloedt het oppervlak en creëert rimpels op het water. Het verandert continu met elke zucht wind en elke golf die langskomt. Alles om je heen beweegt en reageert weer op die bewegingen, wat ervoor zorgt dat je er volledig in op kan gaan. En dan heb je ook nog eens een oneindigheid aan verschillende oppervlaktes op de bodem.
In je werk staan de effecten van zonlicht en wind op het water en landschap en centraal. Wanneer kwam je erachter dat je kon vertalen in abstract werk?
Ik vind abstract altijd een lastig begrip. Voor mij houdt abstracte schilderkunst juist sterk verband met de zichtbare werkelijkheid. Abstracte werken kunnen voor mij realistischer zijn dan een realistisch geschilderd landschap. Ik vind dat je met abstract werk juist een gevoel, een moment of een herinnering kan pakken die op een totaal andere manier ontstaat en binnenkomt in je brein dan bijvoorbeeld een figuratief werk, juist omdat je geen houvast hebt aan realiteit en vorm.
Ik kan niet echt benoemen wanneer ik dit zo ben gaan ervaren, vermoedelijk al op de Academie (ArtEZ in Arnhem). Daar begon ik houten platen zo te vervormen dat ze de vorm van golven aannamen. Ik denk dat dit op verschillende manieren door de jaren heen zo is doorgegroeid. Voornamelijk omdat ik het interessant vind om mijn handelingen en materiaal blijvend te onderzoeken en experimenteren. Daarnaast ook mezelf vragen ben blijven stellen en nieuwsgierig te blijven.
Je doet altijd veel onderzoek naar de mogelijkheden die materialen bieden. Waarom is dat belangrijk voor je?
Dat houdt het spannend en houd je wakker. Ik geloof dat je moet blijven experimenteren, blijven oefenen en blijven spelen. Er bestaan zoveel materialen die een eigen kwaliteit hebben of eigenschap hebben of op een bepaalde manier reageren of juist niet reageren. Als je alleen al naar pigmenten kijkt waarin de een dekkend is, de ander transparanter en de ander weer veel intenser is en ga zo maar door.
Toen ik nog veel skateboardde, gebruikte ik vaak tegellijmpasta’s en ook weleens cement. Dat gebruikten we om randjes op te vullen in de stad zodat we er goed overheen konden rijden en ook om onze eigen obstakels te kunnen maken van cement. Tegenwoordig gebruik ik een materiaal waarin ik met de transparantie en dekkingskracht kan spelen. Ik zoek altijd materialen wat op dat moment in mijn leven een weerspiegeling geeft waardoor ik word geïnspireerd.
Gefeliciteerd met je tentoonstelling in Singer Laren, Jan Kuhlemeier in a Sea of Colour - a Dutch artist in Indonesia. De tentoonstelling is verbonden aan de Van Vlissingen Art Foundation Prijs. De prijs een reis naar keuze is. Waarom besloot je naar de Mentawai-eilanden in Indonesië te gaan? Wat is daar te zien dat die plek zo bijzonder maakt?
Ten eerste wil ik de Van Vlissingen Art Foundation bedanken voor het mogelijk maken van dit avontuur. Ik vind het erg goed dat ze met hun stichting jonge kunstenaars een podium te bieden en ze uit te dagen.
Ik wilde graag naar een eiland, omdat ik behoefte had om even weg te zijn van alle prikkels en rust te vinden. Nu is het water op de Mentawai-eilanden enorm helder en heeft het een fanatische groenblauwe tint, dat wilde ik weleens ervaren. Hoe is het om daarin ondergedompeld te zijn. Dat is fantastisch. Zeker als je met een duikbril op in het water naar beneden zwemt, lijk je wel te zweven op een andere planeet.
De Mentawai-eilanden staan ook bekend om de fantastische golven die daar langs de koraalriffen breken en krachtige holle lijnen vormen. Wat me uiteindelijk het meest heeft geïnspireerd, zijn de zonsondergangen. De kleurexplosies en het verloop van kleuren dat daar ontstond, had ik nog nooit gezien. De manier waarop de zon de wolken kleurde en de intensiteit waarmee dit gepaard ging, kan ik nauwelijks bevatten. Het was zo fascinerend dat het mij op een andere manier naar dit fenomeen heeft laten kijken.
Deze video, gemaakt door Valentijn Stomp, geeft je een idee van hoe het daar was.
Waaruit bestaat de presentatie in het Singer?
Alle werken in het Singer zijn gemaakt naar aanleiding van deze reis. Ik ben met mijn ervaringen en herinneringen van de reis aan de slag gegaan in mijn atelier.
Het fijne is dat bij terugkomst in mijn atelier er nieuwe werken zijn ontstaan die mijzelf hebben doen verbazen. Mijn werk heb ik nooit volledig in de hand, waardoor ik mezelf kan verbazen en verassen. Alle werken zijn gebaseerd op herinneringen die ik heb aan specifieke plekken van de reis waaronder ook een paar op het eiland Java, zoals de Green Canyon en het dorpje Batu Karas. Dus alle werken zijn een directe link naar een moment en een herinnering die ik op de reis heb ervaren net zoals een specifieke geur meteen herinneringen op kan wekken.
Is er een werk in de presentatie waar je een bijzondere band mee hebt?
Ik vind dat moeilijk om te benoemen. Als maker kijk je op een andere manier naar je werk dan de toeschouwer, je kent namelijk ook het innerlijke proces. Ik zou bijvoorbeeld graag mijn eigen werk willen ervaren zonder dat ik ooit een ander werk van mezelf gezien zou hebben. Nu kan dat natuurlijk niet, maar ik wil slechts een idee schetsen.
Wat ik vooral bijzonder vind aan de presentatie in het Singer is hoe alle werken bij elkaar komen en op elkaar reageren. Het zat al die tijd alleen maar in m’n hoofd en ik dacht wel enigszins te weten hoe het eruit zou gaan zien. Ik heb in de formaten van mijn werk rekening gehouden met de ruimte en ik heb schetsen gemaakt en een maquette, maar als het dan echt in een museum hangt, dan pas valt alles op z’n plek. Dat is het moment dat alles samenkomt en dat er een dialoog ontstaat tussen de werken en de ruimte. Dan ontstaat er iets dat tastbaar wordt.
Stel, ik geef je een blanco cheque, naar welk gebied zou je dan afreizen ter inspiratie en waarom?
Poeh, ik heb nog veel plekken die ik wil zien. Maar ik denk dat na het tropische avontuur op de Mentawai-eilanden het ook erg interessant is om juist een andere kant op te gaan. Ik wil nog altijd graag naar Noorwegen (Lapland) om het Noorderlicht te zien, in de zee te liggen tussen de immense fjorden en het ruige landschap te ervaren.
Waar werk je op dit moment aan?
Ik ben op dit moment vooral even aan het landen na alles wat er is gebeurd dit jaar. Aan het begin van dit jaar vertelde ik mijn vriendin een aantal dromen voor 2023. Ik vertelde dat ik graag een verre reis wilde maken, een grote tentoonstelling wilde maken en een boek wilde uitbrengen. Deze dromen heb ik dit jaar kunnen verwezenlijken. Nu ga ik even opladen en nagenieten van dit prachtige avontuur dat mogelijk is gemaakt door het initiatief van John en Marine van Vlissingen.